Του Σάκη Μουμτζή
Ο πρωθυπουργός, στον επικήδειο που εκφώνησε στην Αβάνα, χρησιμοποίησε πέντε φορές τη λέξη «αξιοπρέπεια». Είναι μια λέξη εννοιολογικά ρευστή, που ο καθένας μπορεί να της δώσει ό,τι περιεχόμενο θέλει. Την χρησιμοποιούν κυρίως οι πολιτικοί που δεν έχουν καταφέρει να παρουσιάσουν απτά, χειροπιαστά, μετρήσιμα, αποτελέσματα. Έτσι καταφεύγουν στη χρήση και στην κατάχρηση αυτής της λέξης, που κυρίως απευθύνεται στο θυμικό των πολιτών.
Θα προσπαθήσω να δείξω τι είναι η αξιοπρέπεια, ξεκινώντας την ερμηνεία μου από το τι αυτή δεν είναι. Έτσι, αξιοπρέπεια δεν είναι να ζητεί κάποιος, συνεχώς, δανεικά για να συντηρήσει την τρυφηλή ζωή του, ο αιώνιος ζήτουλας που με προτεταμένο το χέρι επαιτεί την ελεημοσύνη των άλλων και στη συνέχεια απαιτεί τη μερική ή ολική διαγραφή του χρέους του. Αξιοπρέπεια δεν είναι ο εκμαυλισμός των συνειδήσεων –κυρίως νέων ανθρώπων– για να αποκτήσουν μια δουλειά, έναν μισθό, μια θέση στην κοινωνία. Αξιοπρέπεια δεν είναι οι διαρκείς ιδεολογικοπολιτικές κυβιστήσεις, οι εξευτελιστικοί συμβιβασμοί, η αντίληψη «μας φτύνουν και εμείς λέμε πως βρέχει». Αξιοπρέπεια δεν είναι η εξουσιομανία, καθώς το ηθικό τίμημα που καταβάλλεται γι΄ αυτήν είναι ιδιαίτερα υψηλό. Αξιοπρέπεια δεν είναι η ισοπέδωση, η εξίσωση στο χαμηλότερο επίπεδο, καθώς κάτι τέτοιο «τσαλακώνει» την προσωπικότητα του ατόμου. Τον υποβιβάζει και τον ευτελίζει. Βάζει στην ίδια μοίρα τον τεμπέλη με τον εργατικό, τον ικανό με τον αδιάφορο. Τέλος, αξιοπρέπεια δεν είναι η εξαπάτηση των πολλών από τους λίγους, η περιφρόνηση των αντιπάλων, η υποκριτική στήριξη των φτωχών από τις «φιλιππινέζες» των μεγάλων.
Τι είναι όμως η αξιοπρέπεια με θετικό ορισμό; Είναι η ηθική της εργασίας, ο σεβασμός στην ιεραρχία, η αυτοπειθαρχία και ο αυτοέλεγχος, η αταλάντευτη υπεράσπιση των πανανθρώπινων, των οικουμενικών, αρχών και των αξιών. Αξιοπρέπεια είναι να ζει ο πολίτης σύμφωνα με τις δυνατότητες του, μακριά από υπερβολές και ακρότητες, αξιοπρέπεια είναι η ειλικρίνεια στις ανθρώπινες σχέσεις, η σφιχτή χειραψία, το ανυπόκριτο κοίταγμα στα μάτια, η σύμπτωση των λόγων και των έργων, η στήριξη των φτωχών και των αδύναμων.
Και όση ευθύνη έχουν οι πολίτες με τη συμπεριφορά τους να αποκρυσταλλώσουν –εν τοις πράγμασι– την έννοια της αξιοπρέπειας, άλλη τόση έχει και το Κράτος, καθώς θα πρέπει να διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτοί θα κινηθούν, ώστε να δουν την προσπάθεια να δικαιώνεται, την αριστεία να επιβραβεύεται, την ανομία και τη διαφθορά να διώκονται. Θα πρέπει το Κράτος να παρέχει στους καίριους τομείς της καθημερινότητας, όπως είναι η Υγεία, η Παιδεία, η Δημόσια Τάξη, ο Πολιτισμός , υψηλού επιπέδου υπηρεσίες που θα συγκροτούν αυτό που λέμε «πολιτισμένο επίπεδο ζωής». Τέλος, θα πρέπει να δημιουργήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ο κάθε πολίτης θα παράγει, θα ανταγωνίζεται με ίσους όρους, σ΄ ένα δίκαιο παιχνίδι. Σ΄ ένα παιχνίδι ανταγωνισμού, αλλά και αλληλεγγύης.
Αυτά είναι τα στοιχεία που ορίζουν την έννοια της αξιοπρέπειας, αρνητικά και θετικά.
Συνεπώς, δεν μπορούν ανέξοδα όλοι να χρησιμοποιούν αυτήν τη λέξη. Και κυρίως δεν μπορεί να την χρησιμοποιεί ένας ηγέτης που στα δύο χρόνια της πρωθυπουργίας του μεγέθυνε τη φτώχεια, τη δυστυχία, απαξίωσε αρχές και ιδέες, οδήγησε σημαντικά στρώματα του πληθυσμού μακριά από αυτό που αποκαλούμε αξιοπρεπή διαβίωση.
Ο Α. Τσίπρας στο εξωτερικό μπορεί να πωλεί «φύκια για μεταξωτές κορδέλες». Στο εσωτερικό όμως όχι. Τον μάθαμε.
