Του Αθανάσιου Θεοδωράκη
Τα νέα διεθνή δεδομένα οδηγούν σε ανακατανομή ρόλων. Τόσο σε επίπεδο παραγωγής και εμπορίου, όσο και σε επίπεδο στρατηγικής επιρροής το διεθνές πεδίο άλλαξε δραματικά. Και κατά συνέπεια άλλαξε και η εσωτερική κατάσταση σε κάθε χώρα, αφού οι αλληλοεξαρτήσεις είναι πλέον πολλαπλές και έντονες. Οι νέες τεχνολογίες και οι επαναστατικές εφαρμογές τους σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής φέρνουν τα πάνω κάτω, καταστρέφουν το παλιό και δίνουν παράλληλα νέες ευκαιρίες σε άτομα, επιχειρήσεις και κράτη, νέοι εμπορικοί κολοσσοί εμφανίζονται, νέοι συσχετισμοί διαμορφώνονται.
Ο ρόλος της ενέργειας και η κλιματική αλλαγή, η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η αποδυνάμωση του ρόλου των κρατών και των διεθνών οργανισμών και η άνοδος νέων πολυεθνικών επιχειρήσεων και ισχυρών κοινωνικών δικτύων διαμορφώνουν μια εντελώς νέα διεθνή πολιτική δυναμική. Τα παραδοσιακά κόμματα, τα συντεχνιακά συμφέροντα και οι αντιλήψεις γενικότερα του 20ού αιώνα δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τη νέα κατάσταση.
Ειδικά στην Ευρώπη όπου η σοσιαλδημοκρατία είχε κυριαρχήσει για δεκαετίες φαίνονται έντονα οι επιπτώσεις της νέας εποχής. Μετεγκατάσταση επιχειρήσεων, αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, νέα επαγγέλματα που συνδέονται με την χρηματοπιστωτική οικονομία, αδυναμία διαμόρφωσης νέων δημοσίων πολιτικών, όλα είναι διαφορετικά. Η αποσύνδεση παραγωγής και οικονομίας, η δημιουργία νέων πηγών και ασύλληπτων μεγεθών πλούτου (παράγωγα, προσωπικά δεδομένα, έρευνα) και η άνοδος στο προσκήνιο των νέων δυνάμεων (ιδιαίτερα Κίνα και Ινδία) εντείνουν τον διεθνή ανταγωνισμό. Ο νέος αυτός ανταγωνισμός που είναι διπλά άνισος για την Ευρώπη, εστιάζεται κυρίως στο κόστος εργασίας και στην εξεύρεση των πρώτων υλών.
Μέσα σε αυτό το νέο πλαίσιο, η παλιά ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, με την αναμφισβήτητη ιστορική της διαδρομή και προσφορά, όχι μόνο δεν μπορεί σήμερα να επιβιώσει, αλλά δεν έχει βρει καν ένα ρόλο στο νέο τοπίο. Τα παλιά επιχειρήματα του κοινωνικού κράτους δεν επαρκούν και οι υποσχέσεις αναδιανομής του πλούτου χωρίς συμμετοχή στη νέα οικονομική πραγματικότητα, είναι αντιφατικά.
Η νέα αποστολή της πολιτικής και όσων ενδιαφέρονται για το μέλλον της ανθρωπότητας συνδέεται με την εκλογίκευση της νέας διεθνούς τάξης πραγμάτων, δηλαδή με την βιώσιμη ευημερία. Τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο χρειάζεται νέος σχεδιασμός, νέες προτεραιότητες, νέες σχέσεις παραγωγής και εμπορίου. Τρόπος διακίνησης κεφαλαίων, μετανάστευση, προστασία του περιβάλλοντος, κυκλική οικονομία, επενδύσεις, πρώτες ύλες, όλα χρειάζονται νέο ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως και τα κράτη ξεπεράστηκαν από τις εξελίξεις. Η διεθνής συνεργασία για την ανάπτυξη αδυνατεί με τα παλιά εργαλεία να βοηθήσει την τοπική ανάπτυξη. Αλλά χωρίς τοπική ανάπτυξη και θέσεις εργασίας για τους νέους στην Ασία και την Αφρική, η αύξηση του πληθυσμού θα οδηγήσει σε ακραίες μορφές φτώχειας. Οι πόλεμοι και οι ανεξέλεγκτες ροές των προσφύγων και των μεταναστών συμπληρώνουν το ήδη τραγικό τοπίο.
Αφού όλα λοιπόν συνδέονται, πρέπει να βρεθεί μια νέα ισορροπία, δεν υπάρχει πλέον «τρίτος κόσμος» με φτηνές πρώτες ύλες, η Κίνα αγοράζει τα πάντα παντού και εξάγει προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά πέφτει κι αυτή στις μεγάλες παγίδες της αλόγιστης ανάπτυξης: καταστροφή του περιβάλλοντος, υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού της σε μεγαλουπόλεις, εξάρτηση από μαζικές εισαγωγές, εξάρτηση από τις αυξανόμενες εξαγωγές της, αφού αυτές προϋποθέτουν αγοραστές . Ο αυξανόμενος ρόλος της προκαλεί αντιδράσεις και ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας είναι η αρχή της νέας κατάστασης κι είναι δύσκολο να προβλεφθεί η εξέλιξή του.
Οι κρίσεις φέρουν καταστροφή παλιών δομών και νέες προκλήσεις. Οι αντιλήψεις μας, οι προτεραιότητες και τα εργαλεία συνεργασίας πρέπει να αλλάξουν, αλλιώς οι ένοπλες συγκρούσεις, η τρομοκρατία, η ανασφάλεια, θα ενταθούν ακόμα κι αν δημιουργηθούν κράτη-φρούρια στον ευημερούντα κόσμο. Οι εικόνες που βλέπουμε καθημερινά και η κατάσταση του δημοσίου διαλόγου δεν προοιωνίζουν ευχάριστες εξελίξεις. Η εμπειρία της Ευρώπης και ο διεθνής της ρόλος, η φιλοσοφία και η ιστορία της, επιτάσσουν τώρα νέες πρωτοβουλίες για την υπέρβαση του χειροπιαστού αδιεξόδου. Ο λαϊκισμός και άνοδος της ακροδεξιάς είναι αποτέλεσμα του αδιεξόδου που υπάρχει, δεν είναι κάτι παροδικό χωρίς αίτια. Είναι ανούσιο συνεπώς να συνεχίσουμε την αναζήτηση λύσεων για την διάσωση μιας πολιτικής αντίληψης, της σοσιαλδημοκρατίας, με υπολογισμούς και έννοιες που βασίζονται στα δεδομένα που δεν υπάρχουν σήμερα. Η αγορά, το χρήμα, τα κράτη, η παραγωγή, το εμπόριο, όλα άλλαξαν. ΟΙ δυνάμεις που εκφράζουν παραδοσιακά αυτόν τον χώρο πρέπει να ενστερνιστούν τις νέες απαιτήσεις και να προτάξουν πειστικές λύσεις για το μέλλον.
*Τη συνέχεια του άρθρου μπορείτε να τη διαβάσετε στο metarithmisi.gr
