Ανακατατάξεις πρωτόγνωρες στην παγκόσμια οικονομία, μαζί με ριζικές αλλαγές στις ακολουθούμενες πολιτικές θα επιφέρει ένα δεύτερο κύμα πανδημίας. Τα μέτρα στήριξης θα στραφούν αναγκαστικά στις επιχειρήσεις και τους κλάδους που μπορούν να επιβιώσουν στη νέα πραγματικότητα, ενώ οι υπόλοιποι θα ζήσουν μια διαδικασία δημιουργικής καταστροφής, σύμφωνα με τον αναλυτή της Bank of America Merrill Lynch, Αθανάσιος Βαμβακίδης
Βλέπει ανάλογα με την ένταση του νέου κύματος, μείωση της κατανάλωσης και αύξηση των αποταμιεύσεων, αναβολή επενδυτικών αποφάσεων, κυρίως όμως αλλαγή κατεύθυνσης στα μέτρα που εφαρμόζονται διεθνώς και σημαντικές ανακατατάξεις σε πολλούς επιχειρηματικούς κλάδους.
Εκτιμά δε, ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα αποδειχθεί εντέλει μικρό αφού το χτύπημα από ένα δεύτερο κύμα θα είναι σοβαρό, ενώ χωρίς την έκδοση ευρωομολόγου οι προοπτικές της Ευρώπης θα είναι αρνητικές. «Μέχρι στιγμής, τα μακροοικονομικά μέτρα εστιάζουν στο να διασώσουν τους κλάδους που έχουν χτυπηθεί περισσότερο από τα lockdown. Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν είναι βιώσιμο όταν αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι ένα διαρκές σοκ", σημειώνει.
Συνέντευξη στους Κωνσταντίνο Μαριόλη, Γιώργο Φιντικάκη
- Είναι προφανές ότι ένα δεύτερο κύμα πανδημίας βρίσκεται προ των πυλών, με κάποιους μάλιστα να εκτιμούν ότι αυτό μπορεί να έρθει ακόμη και πριν από το φθινόπωρο. Πως αλήθεια θα επηρεάσει αυτό την οικονομία;
Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις αύξησης των κρουσμάτων καθώς οι οικονομίες προχωρούν σε επανεκκίνηση. Σαφέστατα, αυτό συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου τα κρούσματα έχουν φτάσει σε νέα υψηλά. Ωστόσο, βλέπουμε νέες μολύνσεις και σε άλλα μέρη όπως στην Αυστραλία, στην Πορτογαλία, στη Νότια Κορέα και πρόσφατα στην Ιαπωνία, εξέλιξη που οδηγεί εκ νέου στην εφαρμογή περιοριστικών μέτρων.
Ακόμα και στην Ελλάδα, τα κρούσματα έχουν αυξηθεί με το άνοιγμα της οικονομίας, αν και από εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε εξαλείψει τον ιό και πως δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα χωρίς να κινδυνεύουμε από ένα νέο κύμα. Όσο δεν υπάρχει εμβόλιο ή θεραπεία είμαστε αναγκασμένοι να προσαρμοστούμε στη νέα «κανονικότητα». Αυτό επίσης συνιστά ότι η παγκόσμια παραγωγή, αν και αυξάνεται κατά τη διάρκεια της επανεκκίνησης, θα σταθεροποιηθεί αρκετά κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η τουριστική βιομηχανία η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της οικονομίας μας δεν μπορεί να επιστρέψει εκεί που βρισκόταν όσο ο ιός θα συνεχίζει να αποτελεί απειλή.
- Το λέω με την έννοια ότι ένας δεύτερος γύρος κρουσμάτων και θανάτων, εκτός από την αβεβαιότητα, άρα τον περιορισμό της κατανάλωσης, την αύξησης της αποταμίευσης και της ανεργίας, δεν θα επιφέρει ακόμη μεγαλύτερο φόβο και ψυχολογική κόπωση, άρα και η ανάκαμψη θα έρθει πιο αργά, ίσως και μετά το 2021;
Έτσι ακριβώς είναι τα πράγματα. Όσο ο ιός συνεχίζει να μας απειλεί οι άνθρωποι θα παραμένουν επιφυλακτικοί. Για παράδειγμα, οι κρατήσεις εστιατορίων στη Μ. Βρετανία είναι πολύ χαμηλές μετά την επανεκκίνηση. Η μεγάλη αβεβαιότητα θα οδηγήσει επίσης σε υψηλότερη προληπτική αποταμίευση. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις αναμένεται να μεταθέσουν χρονικά επενδυτικά πλάνα και προσλήψεις, καθώς οι περισσότερες – και στους περισσότερους κλάδους - προσπαθούν πρωτίστως να επιβιώσουν.
- Τι άλλες επιπτώσεις θα φέρει στην οικονομία ένα 2ο κύμα; Θα μεγαλώσει για παράδειγμα το χάσμα μεταξύ των εταιρειών τεχνολογίας που ασχολούνται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και όλων των υπολοίπων; Άρα θα δούμε μεγάλες ανακατατάξεις και «λουκέτα»;
Δεν πιστεύω ότι αντέχουμε ένα ακόμη γενικευμένο lockdown, που σημαίνει ότι είμαστε αναγκασμένοι να μάθουμε να ζούμε με τον covid-19 μέχρι να αναπτυχθεί κάποιο εμβόλιο ή κάποια θεραπεία. Ανησυχώ για το γεγονός ότι οι αγορές συνεχίζουν να προεξοφλούν ένα σοκ προσωρινού χαρακτήρα.
Ένα δεύτερο κύμα καθώς ανοίγουν οι οικονομίες ή καθώς ο καιρός θα κρυώνει και πάλι, αναμένεται να προκαλέσει μεταβλητότητα στις αγορές, αφού οι επενδυτές θα συνειδητοποιούν ότι αυτό που αντιμετωπίζουμε μπορεί να είναι πιο μόνιμο. Σε μια τέτοια περίπτωση, εκτιμώ ότι κάποιοι κλάδοι θα συρρικνωθούν και ορισμένες επιχειρήσεις θα καταλάβουν ότι δεν είναι βιώσιμες και θα βάλουν λουκέτο. Πιο δομικές αλλαγές θα είναι αναπόφευκτες, με ορισμένους κλάδους να τα πηγαίνουν χειρότερα από άλλους, αλλά και με τελικό αποτέλεσμα χαμηλότερη οικονομική παραγωγή.
- Σε ποιους θα επιφέρει τελειωτικό χτύπημα ένα 2ο κύμα πανδημίας; Και για πόσο καιρό θα έχουν κεφάλαια οι κυβερνήσεις για να στηρίζουν τις οικονομίες τους;
Σε ένα τέτοιο σενάριο, το οποίο είναι το πιθανότερο κατά τη γνώμη μου αυτή τη στιγμή, θα περίμενα να αλλάξουν και οι πολιτικές που εφαρμόζονται. Μέχρι στιγμής, τα μακροοικονομικά μέτρα εστιάζουν στο να διασώσουν τους κλάδους που έχουν χτυπηθεί περισσότερο από τα lockdown. Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν είναι βιώσιμο όταν αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι ένα διαρκές σοκ.
Τα μέτρα θα πρέπει να αλλάξουν για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να βρουν νέες δουλειές, να στηρίξουν μία ομαλή προσαρμογή σε κλάδους που μπορούν να επιβιώσουν και να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, καθώς και να συμβάλλουν στη διαδικασία δημιουργικής καταστροφής σε κλάδους και επιχειρήσεις που δεν θα τα καταφέρουν. Κάτι τέτοιο θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια στη νομισματική πολιτική - με τα επιτόκια ήδη στο μηδέν και τους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών σε ιστορικά υψηλά – την ώρα που τα κρατικά χρέη είναι ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα.
- Επίσης ένα δεύτερο κύμα πανδημίας δεν θα επιταχύνει τις εξελίξεις στην Ευρώπη, δηλαδή την γρηγορότερη υλοποίηση ενός ακόμη «μεγαλύτερου» Ταμείου Ανάκαμψης;
Η Ευρώπη εμφανίζει πολύ καλύτερη εικόνα σήμερα λόγω των λιγότερων κρουσμάτων, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, όμως οι πολιτικοί περιορισμοί και οι δομικές δυσκαμψίες θα αποτελέσουν προβλήματα στην περίπτωση ενός δεύτερου κύματος covid-19. Η ΕΚΤ δεν έχει μεγάλα περιθώρια κινήσεων, με τα επιτόκια ήδη σε αρνητικό έδαφος και το υφιστάμενο QE να δοκιμάζει τεχνικά και νομικά όρια.
Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα θετικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για τώρα, αλλά φοβάμαι ότι θα αποδειχθεί πολύ μικρό σε ένα τέτοιο σενάριο. Ορισμένες από τις χώρες της περιφέρειας ενδέχεται να φτάσουν σε επίπεδα χρέους που θα θυμίζουν την Ιαπωνία, με μοναδική διαφορά ότι δεν διαθέτουν δική τους κεντρική τράπεζα για να τυπώσουν χρήμα. Χωρίς την έκδοση ευρωομολόγου οι προοπτικές της Ευρώπης θα μπορούσαν να είναι πολύ αρνητικές. Το να υπάρξει συμφωνία για το Ευρωομόλογο είναι πολύ πιο δύσκολο από μία συμφωνία για ένα προσωρινό ταμείο ανάκαμψης και παράλληλα απαιτεί αλλαγή της Συνθήκης.
- Βλέπετε την οικονομία της Τουρκίας αντιμέτωπη με νέα κρίση; Το ρωτώ γιατί παρά τα περιορισμένα συναλλαγματικά αποθέματα, το μεγάλο της χρέος σε ξένο νόμισμα και τα άλλα της προβλήματα, εντούτοις μέχρι σήμερα έχει καταφέρει α επιβιώσει.
Δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω κάποιο άμεσο σχόλιο για την Τουρκία. Γενικότερα, ανησυχούμε για τις αναδυόμενες αγορές. Όπως προείπα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα σοκ το οποίο δεν θα περάσει εύκολα και οι αγορές δείχνουν να μην το καταλαβαίνουν. Πιθανό sell-off σε επενδύσεις ρίσκου εξαιτίας της αύξησης των κρουσμάτων covid-19 θα είναι μία πολύ αρνητική εξέλιξη για τις αναδυόμενες αγορές
