Μπορούν να λειτουργήσουν ξένα πανεπιστήμια στην Ελλάδα αύριο το πρωί, που λέει ο λόγος; Μπορούν, εφόσον βέβαια η κυβέρνηση έχει αποφασίσει ότι έφθασε η ώρα να καταργηθεί το μονοπώλιο του κράτους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Με δύο πρόσφατα άρθρα στον «Φιλελεύθερο» υπό τους τίτλους «Το ''μεσαιωνικό κάστρο'' του άρθρου 16 δεν είναι απόρθητο» και «Πώς θα καταργηθεί το εκπαιδευτικό μονοπώλιο του κράτους στα ΑΕΙ» εξηγήσαμε ότι αυτό μπορεί να συμβεί με συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και με παραχώρηση από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου του συνόλου των δραστηριοτήτων τους σε ξένα ή ελληνικά ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Μετά την τελευταία απόφαση (6 Οκτωβρίου 2020) του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της Ουγγαρίας (ECLI:EU:C:2020:792) ανοίγει ένα ακόμη μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για τη λειτουργία και στην Ελλάδα αλλοδαπών, ιδιωτικών ή μη, πανεπιστημίων. Η απόφαση αυτή αποτελεί αναμφισβήτητα σταθμό και συνιστά τεράστια νομολογιακή στροφή γύρω από τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Ο λόγος είναι ότι μέχρι την παραπάνω απόφαση γινόταν δεκτό πως η εκπαίδευση δεν ανήκει στον κύκλο των αρμοδιοτήτων της Ε.Ε. και των οργάνων της. Η εθνική νομοθεσία των κρατών-μελών μέχρι την 6η Οκτωβρίου 2020 προηγείτο στα θέματα εκπαίδευσης. Τα πράγματα άλλαξαν με την απόφαση αυτή.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, το ζήτημα δεν είναι καθόλου απλό. Είναι βέβαιο ότι πολύ γρήγορα η λειτουργία αλλοδαπών ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα θα απασχολήσει το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο θα κληθεί να απαντήσει κατά πόσο το ενωσιακό δίκαιο υπερισχύει της «συνταγματικής ταυτότητας» του παλαιολιθικού άρθρου 16 του Συντάγματος.
Εν τω μεταξύ, τι άλλο θα μπορούσε η κυβέρνηση να σκεφτεί στο πλαίσιο πάντοτε της συνταγματικής νομιμότητας;
Στο Σύνταγμα, ως γνωστόν, και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 110 προβλέπεται η διαδικασία της αναθεώρησης των διατάξεών του. Πρόκειται για την εν στενή εννοία αναθεώρηση του Συντάγματος. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη «υποδόριος», θα έλεγε κανείς, ή σιωπηρή οιονεί, αναθεώρηση, που το έρεισμά της βρίσκεται στο άρθρο 28 του Συντάγματος.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια λανθάνουσα αναθεωρητική διαδικασία, που ενεργοποιείται μόνο στην περίπτωση ειδικών διεθνών συνθηκών. Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 28 στην πρώτη παράγραφο ορίζει ότι «Oι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου».
Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η συγκεκριμένη διάταξη; Η Ελλάδα θα μπορούσε να συνάψει διακρατικές συμβάσεις με όσες χώρες επιθυμεί, με αντικείμενο την ελεύθερη εγκατάσταση των πανεπιστημίων του ενός συμβαλλόμενου κράτους στο άλλο συμβαλλόμενο κράτος. Εφόσον μάλιστα οι χώρες με τις οποίες θα συμβληθεί το ελληνικό κράτος είναι μέλη της Ε.Ε. οι διεθνείς αυτές συμβάσεις της χώρας θα βρίσκουν επιπλέον έρεισμα και στο ενωσιακό δίκαιο, κυρίως στη Συνθήκη Λειτουργίας της Ε.Ε. και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.
Το κρατικό μονοπώλιο που καθιερώνει το άρθρο 16 αποτελεί το σημαντικότερο εμπόδιο για την ποιοτική αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας και ταυτόχρονα αποστερεί την οικονομία από τεράστια έσοδα. Θα πρέπει επί του θέματος λοιπόν να σκεφτούμε πιο τολμηρά.
ΥΓ.: Με διακρατικές συμβάσεις θα μπορούσε ακόμη η κυβέρνηση να αναγνωρίσει αυτομάτως χωρίς καμιά περαιτέρω διαδικασία την ισοτιμία και την αντιστοιχία των πτυχίων που χορηγούν αλλοδαπά πανεπιστήμια σε Έλληνες πολίτες. Θα τελειώναμε έτσι μια και καλή με τη γραφειοκρατία και το εκπαιδευτικό «δασμολόγιο» του αντιδραστικού ΔΟΑΤΑΠ, ο οποίος αυθαίρετα και παράνομα κρατά σε ομηρία δεκάδες χιλιάδες νέους ανθρώπους. Εδώ βεβαίως υπάρχουν και πιο απλές λύσεις...
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του σαββατοκύριακου 24-25 Οκτωβρίου 2020.
