Ο Αριστείδης Πατρινός, ένας από τους πρωτοπόρους στον τομέα της Συνθετικής Βιολογίας, συμμετείχε στην ομάδα ερευνητών που αποκωδικοποίησαν το ανθρώπινο γονιδίωμα το 2001, ανοίγοντας τον δρόμο σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους. Σήμερα, είναι μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής στο «Computing and Computational Sciences Directorate» του Εθνικού Εργαστηρίου Oak Ridge των ΗΠΑ, όπου πριν λίγες ημέρες ανακαλύφθηκαν 77 πιθανές φαρμακευτικές ουσίες κατά του κορονοϊού.
Ο Έλληνας ερευνητής υποστηρίζει ότι η παγκόσμια επιστημονική κινητοποίηση μπορεί να αποδώσει το φάρμακο για τον κορονοϊό μέσα σε έξι μήνες και το αντίστοιχο εμβόλιο σε δώδεκα. Ωστόσο ανησυχεί ότι ίσως υπάρξουν αρκετά κύματα της πανδημίας και όχι μόνο ένα και προτρέπει τις κυβερνήσεις όλων των χωρών να μην χαλαρώσουν τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας. Παράλληλα, δίνει τα εύσημα στην ελληνική κυβέρνηση για την έγκαιρη λήψη των απαραίτητων μέτρων και επισημαίνει ότι σε τέτοιες κρίσιμες συγκυρίες η πορεία πάνω στην επιστημονική οδό είναι επιτακτική.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παλιούρη
-Πριν λίγες ημέρες ο υπερυπολογιστής Summit του Εθνικού Εργαστηρίου Oak Ridge (ORNL) των ΗΠΑ, εντόπισε 77 πιθανά φάρμακα κατά του Sars-Cov 2. Όντας μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής στο «Computing and Computational Sciences Directorate» του ΟRNL, εξηγήστε μας σε τί ακριβώς στοχεύει η έρευνα του ORNL;
Ο υπερυπολογιστής που αξιοποιεί το ORNL είναι ο ταχύτερος και ισχυρότερος παγκοσμίως. Καθώς, πλέον, έχουμε αποκωδικοποιήσει το γονιδίωμα και τη μοριακή δομή του κορονοϊού, ο Summit έχει προγραμματιστεί ώστε να εντοπίσει τα τρωτά σημεία του. Γνωρίζοντας αυτές τις θέσεις, μπορεί στη συνέχεια να συνδυάσει όλες τις γνωστές δομές υφιστάμενων φαρμάκων που «κουμπώνουν» σε αυτά τα σημεία. Αυτό είναι ένα από τα πρώτα βήματα στη μάχη για την ανακάλυψη ενός αποτελεσματικού φαρμάκου. Βέβαια στη συνέχεια θα πρέπει να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες δοκιμές ώστε να πούμε με σιγουριά ότι εκτός από αποτελεσματικό, το όποιο φάρμακο θα είναι και ασφαλές για χρήση από τον άνθρωπο.
-Πόσο κοντά πιστεύετε ότι είμαστε στην ανακάλυψη φαρμάκου ή εμβολίου; Πότε θα πρέπει να το περιμένουμε, σύμφωνα με την επιστημονική σας εμπειρία;
Δεδομένης της ύψιστης προτεραιότητας που έχει δοθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, είμαι αισιόδοξος ότι μπορεί να έχουμε στα χέρια μας το φάρμακο μέσα σε έξι μήνες. Η παρασκευή εμβολίου θα πάρει περίπου έναν χρόνο.
-Υπήρξαν φωνές, αρχικά τουλάχιστον, που έκαναν λόγο για μία ακόμα «γρίπη». Από ό,τι διαπιστώσαμε, με οδυνηρό τρόπο, ο νέος κορονοϊός κάθε άλλο παρά γρίπη είναι. Τι είναι αυτό που τον καθιστά τόσο φονικό;
Είναι λάθος να συγκρίνουμε τον κορονοϊό με τους ιούς της γρίπης. Με απλά λόγια, οι περισσότεροι ιοί της γρίπης σκοτώνουν το 0,1% όσων προσβάλουν. Ο ιός αυτός έχει τουλάχιστον δεκαπλάσια θνητότητα. Όπως, όμως, συμβαίνει και στην περίπτωση της γρίπης, η ηλικία και η γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς είναι παράγοντες που καθορίζουν την επιβίωση.
-Γιατί βρεθήκαμε απροετοίμαστοι μπροστά σε αυτή την πανδημία; Θεωρητικά τουλάχιστον η επιστήμη έχει κάνει σημαντικά άλματα στην αντιμετώπιση ιών. Τι είναι αυτό που κάνει τον συγκεκριμένο ιό τόσο διαφορετικό;
Όπως πάντα επιμένω να λέω «δεν μπορούμε να βελτιώσουμε κάτι που δεν μπορούμε να μετρήσουμε». Είναι μια απλή αλήθεια, που εξακολουθούν να αγνοούν αρμόδιοι φορείς και κυβερνήσεις. Για χρόνια, πολλές φωνές - συμπεριλαμβανομένης της δικής μου – ζητούσαν τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που θα μπορούσε να αντιδράσει ταχύτατα σε τυχόν πρώιμα σημάδια μιας επιδημίας, αναπτύσσοντας τις κατάλληλες τακτικές για να επιβεβαιώσει την παρουσία της και να εξακριβώσει την έκταση και την εξάπλωσή της. Έχοντας αυτές τις πληροφορίες, θα μπορούσαμε τουλάχιστον να εφαρμόσουμε καθολικά μέτρα για να την περιορίσουμε, πριν την καταπολεμήσουμε.
- Άρα στην περίπτωση του κορονοϊού τι πήγε τόσο στραβά κατά τη γνώμη σας και ξέφυγε ο έλεγχος; Θεωρείτε ότι δεν είχαμε τα απαραίτητα δεδομένα τις πρώτες κρίσιμες εβδομάδες, όπως κάποιοι υποστηρίζουν, ή μήπως οι χώρες δεν έδρασαν έγκαιρα υποτιμώντας τον κίνδυνο;
Υπάρχει ευθύνη σε όλους. Ας ελπίσουμε ότι θα μάθουμε το μάθημά μας αυτή τη φορά.
-Πώς κρίνετε την αντίδραση της Ελλάδας, όπου η κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς σε πολλές δραστηριότητες από τα πρώτα κιόλας κρούσματα. Ήταν η σωστή απόφαση για να αντιμετωπιστεί δραστικά και εν τη γενέσει της ή πανδημία;
Η ελληνική κυβέρνηση ενήργησε με σοφία και σύνεση. Τώρα βρίσκεστε σε κρίσιμο σημείο. Δεν πρέπει για κανένα λόγο να αμβλύνει τα μέτρα που έχει ήδη λάβει.
- Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ εξελίσσονται σε επίκεντρο της πανδημίας. Σε αυτό το πλαίσιο ασκείται κριτική στην κυβέρνηση Τραμπ ότι άργησε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα. Είναι πράγματι έτσι;
Θα περιοριστώ να πω ότι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει πολύ περισσότερα.
-Ποια είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή όσον αφορά τα κρούσματα, τα θύματα αλλά και την ετοιμότητα υγειονομικού συστήματος στην Αμερική να αντιμετωπίσει την πανδημία;
Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι το σύστημα διακυβέρνησης στις ΗΠΑ περιλαμβάνει πενήντα πολιτείες, με διαφορετικούς κανόνες και τρόπους αντιμετώπισης των κρίσεων. Αυτό δεν είναι κριτική, απλώς μια περιγραφή της πραγματικότητας. Συνήθως, αυτή η ποικιλομορφία μπορεί να είναι δύναμη, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι περισσότερο μειονέκτημα. Ωστόσο υπάρχουν ελπιδοφόρα σημάδια ότι όλες οι πολιτείες αρχίζουν να αντιδρούν ως σύνολο και υπό τον συντονισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα ελέγξουν την πανδημία.
-Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η εξέλιξη του κορονοϊού στις ΗΠΑ;
Δυστυχώς, πιστεύω ότι τα πράγματα θα επιδεινωθούν, προτού να βελτιωθούν. Ίσως περάσουν ακόμα και μήνες πριν «στρίψουμε στη γωνία».
-Κατά τη γνώμη σας πότε η πανδημία αυτή θα δείξει σημεία ύφεσης σε παγκόσμιο επίπεδο και πότε τελικά θα «σβήσει»;
Ανησυχώ ότι ίσως υπάρξουν αρκετά κύματα της πανδημίας και όχι μόνο ένα. Ωστόσο αν μέχρι τότε έχουμε αναπτύξει εξειδικευμένα φάρμακα και εμβόλια θα τα αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά.
-Τι θα συνέβαινε κατά τη γνώμη σας αν οι κυβερνήσεις χωρών χαλάρωναν τα μέτρα απαγόρευσης; Υπήρχε περίπτωση να δούμε δραματική αύξηση των νεκρών και χιλιάδες νέα θύματα;
Ελπίζω ότι οι κυβερνήσεις έχουν πια αφυπνιστεί για το μέγεθος της απειλής που συνιστά ο κορονοϊός. Με απλά λόγια θα πρέπει να διατηρήσουν την κατάσταση καραντίνας.
-Τι θα πρέπει να κάνουμε ώστε να μην επαναληφθεί μια αντίστοιχη φονική πανδημία;
Διεθνείς οργανισμοί, εθνικές κυβερνήσεις και τοπικές φορείς πρέπει πολύ απλά να ακούνε τους επιστήμονες και να δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στα επιστημονικά δεδομένα, όταν λαμβάνουν αποφάσεις. Είμαστε ένα ανθεκτικό είδος αλλά ο κόσμος μας είναι πολύ εύθραυστος. Η πορεία πάνω στην επιστημονική οδό είναι επιτακτική. Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε, όμως, και δύο άλλους παράγοντες: να επαναβεβαιώσουμε την πίστη μας σε μια ενωμένη ανθρωπότητα και την ειρηνική συνύπαρξη με τη φύση.
