Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου*
Τα δύο περιστατικά των τελευταίων ημερών που σχετίζονται με την εγκληματικότητα (η χρήση όπλου ως αυτοάμυνα και ο σοβαρός τραυματισμός κατά τη διάρκεια ένοπλης ληστείας) προκάλεσαν έναν φορτισμένο και προβληματικό δημόσιο διάλογο. Η εικόνα του 88χρονου με τις χειροπέδες λειτούργησε ως μία θυμική θρυαλλίδα για την αυτοάμυνα και το δικαίωμα των πολιτών στην αυτοπροστασία. Ωστόσο, η συζήτηση γρήγορα εκφυλίστηκε, χωρίς να καταφέρει ποτέ να μπει σε ρεαλιστική βάση για τον ρόλο των θεσμών και του κράτους στον τομέα της ασφάλειας.
Ο σχετικός διάλογος έχει τρία δομικά προβλήματα: α) την άγνοια για το τι πραγματικά συμβαίνει με την εγκληματικότητα και τον ρόλο και τη λειτουργία της Αστυνομίας στην αντιμετώπισή της, β) την αίσθηση του πεσιμιστικού εξαιρετισμού - μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά και γ) την έλλειψη γνώσης για τον ρόλο του πολίτη στην προάσπιση της ασφάλειάς του, χωρίς όμως να μετατραπούμε σε κοινωνία ζούγκλα, στην οποία κυριαρχεί η αυτοδικία και η οπλοχρησία. Ένα τέταρτο και σημαντικό πρόβλημα είναι ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ένα θέμα όταν σχετίζεται με την ασφάλεια και κυρίως με την εγκληματικότητα, δηλαδή η επικοινωνιακή διάστασή του.
Η πολιτική ασφάλειας και αντιμετώπισης του εγκλήματος είναι μια σύνθετη διαδικασία και στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: α) την προληπτική λειτουργία, στην οποία εντάσσεται και η πρόληψη της θυματοποίησης των πολιτών και β) στην επιβολή του νόμου, η οποία είναι το αποκλειστικό προνόμιο του κράτους, που έχει το μονοπώλιο στη νόμιμη άσκηση βίας.
Η συμμετοχή των πολιτών στην ασφάλεια είναι συστατικό στοιχείο των σύγχρονων κοινωνιών και εντάσσεται στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής πρόληψης, μέρος της οποίας αποτελεί και το μοντέλο της Κοινοτικής Αστυνόμευσης, η αποτελεσματικότητα του οποίου προϋποθέτει την ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή του πολίτη. Δυστυχώς, στην Ελλάδα έχουμε κάνει λίγα και κυρίως αποσπασματικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της πολιτικής πρόληψης αποτελεί η αποφυγή της θυματοποίησης, στη λογική της οποίας εντάσσονται και οι οδηγίες-συμβουλές που δίνουν στους πολίτες οι Αστυνομίες, ώστε να αποφύγουν, σε περίπτωση εμπλοκής με εγκληματία, τα χειρότερα, δηλαδή την απώλεια της ζωής τους.
Μπορεί αρκετοί να θεωρούν πως η οπλοκατοχή και η οπλοχρησία είναι αυτά που έχουν φέρει αποτελέσματα στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας στις ΗΠΑ, ωστόσο αυτό αποτελεί ουτοπία. Η πιο γνωστή πολιτική που οδήγησε σε ουσιαστική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας στη Νέα Υόρκη ήταν η λογική της σκληρής αντιμετώπισης της μικρής εγκληματικότητας, ώστε μ'' αυτόν τον τρόπο να δημιουργηθεί ένα σπιράλ επιβολής του νόμου, που εφάρμοσε ο τότε δήμαρχος Τζουλιάνι, υιοθετώντας τη θεωρία των «σπασμένων παραθύρων». Αποτελεσματική πολιτική ασφάλειας στην Ελλάδα σήμερα δεν σημαίνει να βάλουμε όπλα στα χέρια των πολιτών, αλλά να επενδύσουμε σε ένα νέο μοντέλο αστυνόμευσης, το οποίο θα δίνει μεγαλύτερη σημασία στην αξιοποίηση της τεχνολογίας και στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών.
*Διεθνολόγος, με ειδικότητα στα θέματα Ασφάλειας και διδάσκων στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας.
**Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο, αρ. φύλλου 97
