Κάθε χρόνο τέτοια μέρα που ξεκινούν τα σχολεία, μου έρχονται στο μυαλό οι πρωινές διαδρομές των τριών παιδιών μου, από το σπίτι μας μέχρι τα σχολεία τους με το αυτοκίνητο, που ήταν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της οικογενειακής καθημερινότητας από το 1993 μέχρι και το 2015. Ήταν μια από τις πιο όμορφες και πιο διασκεδαστικές εμπειρίες της ζωής μου.
Αγουροξυπνημένα και νυσταγμένα κεφαλάκια, άλλοτε από το παιχνίδι (σε μικρές ηλικίες) και άλλοτε από το διάβασμα, που όμως είχαν πάντα ορθάνοιχτα τα μυαλά τους σαν σφουγγάρι για να ακούσουν και να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα μέσα σε αυτά τα 15’- 20’ λεπτά της ημέρας, λίγο πριν ξεκινήσει ο σχολικός μαραθώνιος.
Θυμάμαι με νοσταλγία το καθημερινό μοτίβο. Τη σειρά με την οποία έμπαιναν τα παιδιά στο αυτοκίνητο, την καλημέρα τους η την μη καλημέρα τους, το χαμόγελο τους ή τα μούτρα τους, το κέφι ή τη βαρεμάρα τους. Με το που έκλεινε και η τελευταία πόρτα του αυτοκινήτου, άνοιγε το ραδιόφωνο. Ήταν σταθερά συντονισμένο στο Τρίτο Πρόγραμμα. Μικτές οι αντιδράσεις.
Από τα, “πάλι αυτά τα πένθιμα;”, “κάτι άλλο δεν έχει;”, “επειδή στα έμαθε εσένα ο παππούς, πρέπει να τα ακούμε κι εμείς;”, “μα καλά, δεν μας λυπάσαι;”, “οι άλλοι γονείς δεν τα κάνουν αυτά, να το ξέρεις”, φτάσαμε στα “ποιο κομμάτι είναι αυτό;”, “πόσο χρονών ήταν όταν το έγραφε;”, “σσσστ, μη μιλάτε, για να ακούσουμε”, “αυτά είναι τα ωραία”.
Όμως η ακρόαση της μουσικής δεν κρατούσε για πολύ. Όλο και κάποιος θα ξεκινούσε την πρωινή συζήτηση περί ανέμων και υδάτων, περί μαθημάτων, περί διακοπών, περί Παναθηναϊκού, περί ταξιδιών. Και αν έβλεπα ότι δεν υπήρχε διάθεση για συζήτηση, την προκαλούσα εγώ ο ίδιος, για να μην χαθεί αυτός ο μαγικός πρωινός χρόνος των 15’-20’ λεπτών. Δεν είναι άλλωστε δύσκολο να διεγείρεις τα αντανακλαστικά των παιδιών.
Παρ’ όλο που τα παιδιά μου ήταν ικανότατοι μαθητές, πάντα τους έκανα στην πρωινή διαδρομή τεστάκια γνώσεων, ή τους προκαλούσα να μου εξηγήσουν ή να δικαιολογήσουν κάτι που είχαν μάθει στο σχολείο. Ναι, το ξέρω γινόμουν «σπαστικός». Όμως τις περισσότερες φορές οι ερωτήσεις γινόντουσαν αφορμές για γενικότερες συζητήσεις. Εκπληκτικές συζητήσεις. Εκεί που ο ρεαλισμός αγκάλιαζε τη φαντασία, η επιθυμία το όνειρο και η αναζήτηση της γνώσης και της αλήθειας απογειωνόταν ως ο ένας και μοναδικός στόχος.
Ωραίες στιγμές. Ανεπανάληπτες. Μα θα μου πείτε, δεν ήσουν καθόλου στο σπίτι να συζητάς με τα παιδιά σου; Ήμουν. Λίγο όμως. Στα 30 σου και στα 40 σου, δουλεύεις άπειρες ώρες και έχεις λίγες ώρες να μοιραστείς με τα παιδιά σου. Και όμως οι στιγμές της πρωινής διαδρομής δεν αποτελούσαν κλασσικές στιγμές της σπιτικής καθημερινότητας. Ήταν κάτι άλλο. Είχαν ένα άρωμα ελευθερίας. Ελεύθερου κείμενου, όπως λέγαμε στο μάθημα της έκθεσης. Ο καθένας έλεγε ότι του κατέβαινε και αυτό που του κατέβαινε, ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τον ίδιο, για να το σκέφτεται και να τον απασχολεί.
Αυτές οι πρωινές στιγμές λειτουργούσαν συμπληρωματικά, στις γνώσεις που έπαιρναν τα παιδιά στο σχολείο, διότι τους όξυναν την κριτική σκέψη και τη διάθεση για γνώση. Και πολλές φορές ξεδιάλυναν συγκεχυμένες απόψεις και εικόνες που είχαν αποκτήσει τα παιδιά στο σχολείο. Θυμάμαι με οργή τις φορές που οι καθηγητές στο σχολείο είχαν διδάξει κάποια πράγματα εντελώς λάθος στα παιδιά. Τα συζητούσαμε μετά με τις ώρες στο σπίτι, σε μια προσπάθεια να λάμψει η αλήθεια, αλλά μην αποκαθηλωθεί και η εικόνα που είχαν τα παιδιά για τους καθηγητές τους. Ήταν ένα δύσκολο μάθημα ισορροπίας αυτό, διότι κατέληγε πάντα στην ίδια επωδό. “Τα πράγματα είναι όπως τα είπαμε, αλλά εσείς θα τα γράψετε όπως τα ζητάει ο καθηγητής.” Και αυτό ήταν μια δύσκολη προσγείωση για το μυαλό και την ψυχή των παιδιών.
Εύχομαι σε όλους τους γονείς και τους κηδεμόνες που έχουν την χαρά να πηγαίνουν οι ίδιοι τα παιδιά τους στο σχολείο, να έχουν ασφαλείς και χαρούμενες διαδρομές. Διαδρομές, που απαιτούν πολύ κουράγιο και που προσφέρουν άφθονο γέλιο. Ας μην ξεχνάμε, ότι όλα ξεκινάνε από το σπίτι. Μπορεί τα παιδιά μας να μαθαίνουν γράμματα στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Όμως αυτό πού γίνονται, το μαθαίνουν από το σπίτι. Όπως έλεγε κι ένας σοφός καθηγητής μου στο Βαρβάκειο, η εκπαίδευση είναι δουλειά του σχολείου και η παιδεία είναι δουλειά του σπιτιού.
