Το ταμειακό απόθεμα που επιχειρεί να χτίσει η ελληνική κυβέρνηση για να αποφύγει την πιστοληπτική πιστωτική γραμμή μετά το τέλος του μνημονίου δεν αρκεί για να αποκρούσει η Ελλάδα τους δυνητικούς κινδύνους των επόμενων ετών και τις αβεβαιότητες που υπάρχουν. Αυτό υποστηρίζει ο αναλυτής του think tank Bruegel Zsolt Darvas, στο περιθώριο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Γι' αυτό το λόγο, θεωρεί ότι ένα προληπτικό πρόγραμμα όχι μόνο θα αποτρέψει ένα τέταρτο μνημόνιο αλλά και θα έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στις επενδύσεις και στην ανάπτυξη.
Συνέντευξη στους Κωνσταντίνο Μαριόλη και Γιώργο Φιντικάκη
- Συμφωνείτε ότι η προληπτική γραμμή πίστωσης είναι απαραίτητα για την Ελλάδα μετά την έξοδο από το πρόγραμμα, και αν γιατί;
Κατά τη γνώμη μια προληπτική γραμμή πίστωσης θα είχε πολλά πλεονεκτήματα. Η μόνη περίπτωση στην οποία δεν θα τη χρειαστεί η Ελλάδα, είναι στο σενάριο που καταφέρει να πάρει από τους εταίρους της μια πολύ μεγάλη ελάφρυνση χρέους.
Η ανησυχία μου ωστόσο είναι ότι αν η Ελλάδα επιχειρήσει “καθαρή έξοδο”, τότε θα βρεθεί μπροστά σε μια σειρά από αβεβαιότητες, τόσο σε πολιτικό επίπεδο, όπως το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, όσο και σε οικονομικό. Και η αβεβαιότητα για την ελληνική οικονομία είναι η πιο μεγάλη στην Ευρώπη.
Αυτός είναι επομένως ο λόγος, για τον οποίο θεωρώ ότι ακόμη και αν η χώρα πάρει μια ελάφρυνση χρέους, μια προληπτική γραμμή στήριξης μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ. Εννοείται ότι η Ελλάδα θα πάρει αυτή τη γραμμή στήριξης εφόσον καταθέσει ένα πρόγραμμα, το οποίο και θα πρέπει να διαπραγματευτεί με τους ευρωπαίους εταίρους της και τον ESM.
Μιλώ για ένα λογικό πρόγραμμα, το οποίο θα προσφέρει μεγάλη εμπιστοσύνη στους επενδυτές, τόσο τους εγχώριους, όσο και τους ξένους, και θα συμβάλει πολύ στη ροή κεφαλαίων προς την Ελλάδα.
Φοβάμαι ότι χωρίς αυτή τη προληπτική γραμμή στήριξης και το πρόγραμμα που θα τη συνοδεύει, η Ελλάδα μπορεί να πορευτεί μόνη της για κάποιο διάστημα, αλλά κάποια στιγμή μετά από μερικά χρόνια, τα πράγματα θα οδηγηθούν σε μια κατάσταση, όπου η χώρα θα αναγκαστεί να ζητήσει ένα νέο μνημόνιο.
- Θεωρείτε παρ' όλα αυτά ότι το πολιτικό ρίσκο έχει ελαττωθεί επειδή όλοι θεωρούν πως η επόμενη κυβέρνηση θα είναι αυτή της ΝΔ, η οποία θα είναι πιο φιλοευρωπαική;
Όλα τα τρία βασικά πολιτικά κόμματα, ανάμεσά τους και ο ΣΥΡΙΖΑ, συμφωνούν στην εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από το Μνημόνιο. Ακόμη και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ενστερνίζονται φιλελεύθερες πολιτικές. Αφενός δεν ξέρουμε τι θα κάνει η κυβέρνηση, αν δηλαδή θα παραμείνει στην εξουσία δίχως κάποιο πρόγραμμα, αφετέρου αργά ή γρήγορα στην Ελλάδα θα γίνουν εκλογές, και κανείς δεν γνωρίζει τι μορφή θα έχει ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός, και πόσο σταθερός αυτός θα είναι. Άρα συνεχίζω να βλέπω πολιτικό ρίσκο. Αυτός είναι και ο λόγος που θεωρώ ότι η συμφωνία της Ελλάδας με τους ευρωπαίους εταίρους τους σε ένα πρόγραμμα, συνεπάγεται ασφάλεια, σταθερότητα, και πιο σίγουρο περιβάλλον για τους επενδυτές.
- Πιστεύετε παρ' όλα αυτά, ότι το αφήγημα της κυβέρνησης για τη λεγόμενη “καθαρή έξοδο” έχει πιθανότητες υλοποίησης; Πείθει δηλαδή τις αγορές;
Κάθε πολιτικός θέλει μια έξοδο από τα μνημόνια. Δεν υπάρχει πολιτικός που να θέλει το Eurogroup ή το Δ.Ν.Τ να του επιβάλει πολιτικές και να του λέει τι θα κάνει και τι όχι. Αρα από την πλευρά της πολιτικής, η στάση της κυβέρνησης είναι απολύτως κατανοητή..
- Από τη σκοπιά όμως των αγορών;
Τα πράγματα πηγαίνουν καλύτερα στην ελληνική οικονομία, κάτι που περίμενα εδώ και δύο χρόνια. Πίστευα ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν. Συνεπώς, η οικονομία βελτιώνεται, η αξιολόγηση της χώρας βελτιώνεται, τα επιτόκια δανεισμού έχουν υποχωρήσει – αν και θεωρώ ότι παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά -, η ανεργία αν και πολύ υψηλή υποχωρεί και δημιουργούνται κάποιες θέσεις εργασίας, άρα βλέπουμε ένα καλό momentum για την οικονομία.
- Δηλαδή, πιστεύετε ότι η «καθαρή» έξοδος μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν η Ελλάδα εξασφαλίσει μία σημαντική ελάφρυνση χρέους;
Αυτό είναι ξεκάθαρο. Αν η ελάφρυνση χρέους είναι μικρή και η Ελλάδα πάει σε «καθαρή» έξοδο, τότε αυτό που πιθανότατα θα συμβεί είναι ότι η κυβέρνηση θα δανείζεται με συγκριτικά πολύ υψηλά επιτόκια και στην περίπτωση μίας νέας αναταραχής, ας πούμε σε δύο χρόνια από σήμερα, τότε θα επιτόκια θα αυξηθούν τόσο πολύ που θα χρειαστεί ένα νέο και πλήρες μνημόνιο.
- Εννοείτε ένα τέταρτο μνημόνιο;
Ναι, ένα νέο πλήρες πρόγραμμα. Ας υποθέσουμε σε 2-3 χρόνια από σήμερα, αν η κυβέρνηση έχει καταφέρει την «καθαρή» έξοδο χωρίς ένα νέο πρόγραμμα τώρα, μπορεί να συμβεί το οτιδήποτε. Οι συνθήκες μπορεί να επιδεινωθούν, θα μπορούσε να υπάρξει ένα εξωτερικό σοκ, από την Τουρκία, από την Κίνα, από την Ευρωζώνη, από οπουδήποτε. Και τότε, τα επιτόκια θα αυξηθούν ραγδαία. Αλλά τότε, θα είναι πάρα πολύ δύσκολο να διαχειριστεί η κυβέρνηση την κατάσταση.
- Το ταμειακό όμως απόθεμα που θέλει να χτίσει ο κ. Τσίπρας, των 19-20 δισ. ευρώ δεν αρκεί για το σκοπό αυτό;
Αυτό το ταμειακό απόθεμα μπορεί να «εξατμιστεί» πολύ γρήγορα…
- Για τις ελληνικές τράπεζες ποια είναι η άποψή σας; Μπορούν να τα καταφέρουν μετά τον Αύγουστο, με δεδομένο ότι θα χάσουν το waiver, αν δεν υπάρχει πρόγραμμα;
Η κατάσταση στις ελληνικές τράπεζες, όπως ανέφεραν και πολλοί ομιλητές του Φόρουμ, βελτιώνεται. Προφανώς το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το πολύ υψηλό ποσοστό «κόκκινων» δανείων. Καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για να μειωθούν. Ξανά, η απάντηση στην ερώτησή σας είναι και ναι και όχι. Ίσως καταφέρουν να τα βγάλουν πέρα αλλά και πάλι θα πω ότι δεν θα μπορούν να αντέξουν σε νέες αναταράξεις. Ας πούμε στην περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο η οικονομία επιβραδύνει, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα.
- Το πρόγραμμα λήγει σε περίπου 5 μήνες από σήμερα. Εν κατακλείδι, ποιο είναι το βασικό σας σενάριο; Μπορεί η Ελλάδα να σταθεί μόνη της στα πόδια της;
Και πάλι θα πω υπό προϋποθέσεις. Θα εξαρτηθεί από την ελάφρυνση του χρέους. Αν η ελάφρυνση είναι μεγάλη, η Ελλάδα θα μπορούσε να σταθεί στα πόδια της.
- Ναι, αλλά ποια είναι η πρόβλεψή σας στο βασικό σενάριο. Θα υπάρξει μεγάλη ελάφρυνση;
Θα έλεγα ότι θα υπάρξει κάποια ελάφρυνση χρέους, αλλά όχι μεγάλη. Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, θα είναι πολύ επικίνδυνο να μείνει η Ελλάδα μόνη της. Για τους λόγους που ήδη εξήγησα, μπορεί για 1-2 χρόνια αυτό να λειτουργήσει αλλά σε οποιαδήποτε σημαντική αναταραχή θα είναι εξαιρετικά ευάλωτη και τότε δεν θα αρκεί ένα προληπτικό πρόγραμμα, αλλά ένα πλήρες μνημόνιο, με όλους τους αυστηρούς όρους που θα πρέπει και πάλι να συμφωνηθούν και αυτό θα είναι πολύ οδυνηρό. Επίσης, στο μεταξύ αν δεν υπάρχει κάποια προληπτική πιστωτική γραμμή αυτά τα δύο χρόνια, αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στις επενδύσεις. Κατά συνέπεια, ακόμη και αν η Ελλάδα τα καταφέρει για λίγο καιρό μόνη της, οι επενδύσεις θα είναι περισσότερες και η ανάπτυξη μεγαλύτερη αν υπάρξει προληπτική γραμμή.
- Άρα, προτείνετε η χώρα να επιλέξει ένα προληπτικό πρόγραμμα στήριξης για να αποφύγει ένα πλήρες πρόγραμμα;
Όχι μόνο για να αποφύγει ένα νέο «κανονικό» πρόγραμμα αλλά και για να δώσει ώθηση στις επενδύσεις και στην ανάπτυξη.
Φωτογραφία: APIMages
