Του Δημήτρη Κούρκουλα*
Η συστηματική καλλιέργεια αντιευρωπαϊκού κλίματος είναι ένα φαινόμενο που ξεπερνά τα εθνικά μας σύνορα. Ο ελληνικός αντιευρωπαϊσμός ευνοείται, πέρα από τη γενική σύγχυση για τα αίτια και τους υπεύθυνους της κρίσης, και από τις στρεβλώσεις που δημιούργησαν δεκαετίες ιδεολογικής μονοπωλιακής κυριαρχίας της Αριστεράς. Καλλιεργήθηκαν μύθοι που διαχύθηκαν σε ολόκληρη την κοινωνία και σήμερα αποτελούν δυσβάστακτο φορτίο για την πορεία της χώρας σε ένα καλύτερο μέλλον. Ο μύθος της μικρής και αδύναμης Ελλάδας που γίνεται διαχρονικά βορά των ορέξεων των μεγάλων δυνάμεων είναι ένα ευπώλητο αφήγημα με ευρύτατο κοινό αποδοχής, διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων. Αφού οι μεγάλοι μάς επιβουλεύονται και κοιτάζουν μόνο τα συμφέροντά τους, γιατί να συνεργαστούμε μαζί τους στο πλαίσιο της Ε.Ε.; Γιατί να πάμε στο στόμα του λύκου; Καλύτερα μόνοι και από μακριά. Ποια τύχη έχει άραγε μια μικρή ή μεσαία χώρα, όπως η Ελλάδα, να προωθήσει τα συμφέροντά της μέσα στην Ευρώπη που διαφεντεύεται από τους μεγάλους και ιδίως από την πανίσχυρη Γερμανία;
Το μέγεθος και η ισχύς κάθε χώρας τής δίνει διαφορετικό ειδικό βάρος στον επηρεασμό του διεθνούς αλλά και του ευρωπαϊκού συστήματος λήψης αποφάσεων. Αυτό όμως είναι κάτι δεδομένο και αναπόφευκτο παντού, σε κάθε διεθνή διαπραγμάτευση και σε κάθε διεθνή σχέση: είναι κάτι σαν τον νόμο της βαρύτητας. Κάνοντας όμως τη σύγκριση με τους συσχετισμούς δύναμης που ισχύουν στο διεθνές περιβάλλον, η επιρροή μιας μικρής ή μεσαίας χώρας στο ευρωπαϊκό σύστημα είναι απείρως μεγαλύτερη από την επιρροή που η ίδια η χώρα θα μπορούσε να αποκτήσει σε μια κλασική διεθνή διαπραγμάτευση.
Με άλλα λόγια, το ευρωπαϊκό σύστημα ενισχύει τις μικρές και μεσαίες χώρες. Η ύπαρξη κανόνων λειτουργίας λειτουργεί υπέρ των αδυνάτων, ενώ σε μια κλασική διεθνή διαπραγμάτευση μετράει περισσότερο ο συσχετισμός δύναμης. Το ειδικό βάρος της Ελλάδας είναι απείρως μεγαλύτερο εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης απ' ό,τι, για παράδειγμα, στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Οι κανόνες και οι θεσμοί της Ε.Ε. κατοχυρώνουν μια προνομιακή θέση για τις μικρές και μεσαίες χώρες και στρογγυλεύουν την ανισότητα που φυσιολογικά υπάρχει λόγω διαφορετικού μεγέθους και διαφορετικής ισχύος. Οταν μια χώρα της Ε.Ε., μικρή ή μεσαία, διαθέτει στρατηγική και σχέδιο, μπορεί να επιτύχει υψηλούς στόχους που σε μια κλασική διπλωματική διαπραγμάτευση θα φαίνονταν ακατόρθωτοι. Κλασικό παράδειγμα, η ελληνική επιτυχία της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, παρά την αρχική λυσσαλέα αντίθεση όλων των κρατών-μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και ιδίως των μεγάλων.
Είναι συνεπώς παραπλανητικό να συγκρίνει κανείς τις δυνατότητες που διαθέτει η Ελλάδα στο ευρωπαϊκό σύστημα με κάποιο ιδεατό, αλλά ανύπαρκτο κόσμο ισότητας. Η σύγκριση πρέπει να γίνεται μεταξύ της δύναμης που διαθέτεις και της επιρροής στο ευρωπαϊκό σύστημα και της δύναμης που διαθέτεις εκτός ευρωπαϊκού συστήματος, στο διεθνές σύστημα.
*Ο κ. Δημήτρης Κούρκουλας ήταν υφυπουργός Εξωτερικών υπεύθυνος για ευρωπαϊκές υποθέσεις, την περίοδο Ιούνιος 2012-Ιανουάριος 2015. Υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διετέλεσε Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη στήλη «ΜΕΤΑ ΛΟΓΟΥ», στον «Φιλελεύθερο» της Παρασκευής 16 Μαρτίου, αρ. φύλλου 80.
