Ο Αντρέι Ντμίτριεβιτς Σάχαροφ (1921-1989), επιφανής πυρηνικός φυσικός, πατέρας της σοβιετικής υδρογονοβόμβας, κοσμεί την ιστορία της χώρας του, ως άνθρωπος έντιμος, φιλοπρόοδος, υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης, μαχητής και ασυμβίβαστος.
Η ιστορία της αντιπαράθεσής του με τις σοβιετικές αρχές, η ασυμβίβαστη στάση του στο ζήτημα των ανθρωπίνων ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του πολίτη είναι γνωστές. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο, πως το Ευρωκοινοβούλιο θέσπιζε ειδικό βραβείο που φέρει το όνομά του και με αυτό τιμάει τους αγωνιστές της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Ανάμεσα στις άλλες ταλαιπωρίες που υπέστη ο Αντρέι Σάχαροφ μαζί με την σύζυγό του Γιλένα Μπόνερ, ήταν η βίαιη και παράνομη εκτόπισή του στην πόλη Γκόρκι της Σοβιετικής Ένωσης, όπου ζούσε πλήρως απομονωμένος και υπό την στενή επιτήρηση της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ.
Σήμερα, δημοσιεύουμε την επιστολή που έστειλε στον τότε Γενικό Γραμματέα της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε., στην οποία περιγράφει την κατάστασή του και απαιτεί την απελευθέρωσή του.
Ο Γκορμπατσόφ διέταξε την απελευθέρωση του Σάχαροφ, ο οποίος επέστρεψε στην Μόσχα, ίδρυσε μαζί με άλλους πολιτικό κίνημα, εξελέγη βουλευτής στο Ανώτατο Σοβιέτ και μας κληροδότησε τις ομιλίες του ως μνημείο πολιτικού ήθους, αγωνιστικότητας και εντιμότητας.
* * *
Προς τον Γενικό Γραμματέα της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε.
Μ. Σ. Γκορμπατσόφ
Αξιότιμε Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς!
Σχεδόν πριν από επτά χρόνια, βιαίως εκτοπίστηκα στην πόλη Γκόρκι. Η εκτόπιση αυτή έγινε χωρίς δικαστική απόφαση, δηλαδή ήταν παράνομη. Δεν είχα διαπράξει ποτέ καμία παραβίαση του νόμου και του κρατικού απόρρητου. Ζω σε συνθήκες πρωτοφανούς απομόνωσης υπό διαρκή φανερή επιτήρηση. Η αλληλογραφία μου ελέγχεται και συχνά παρακρατείται, ενώ μερικές φορές πλαστογραφείται. Από το 1984 σε παρόμοια παράνομη απομόνωση βρίσκεται και η σύζυγός μου, καταδικασμένη σε εκτόπιση, το καθεστώς της οποίας δεν προβλέπεται από την νομοθεσία. Η απόφαση και ο συκοφαντικός Τύπος, μεταθέτουν την ευθύνη σε αυτή για τις πράξεις μου.
Στερούμαι της δυνατότητας φυσιολογικών επαφών με επιστήμονες, την συμμετοχή σε επιστημονικά σεμινάρια, πράγμα που στην εποχή μας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την γόνιμη επιστημονική εργασία. Οι σπάνιες επισκέψεις των συναδέλφων μου από το Ινστιτούτο Φυσικής της Ακαδημίας Επιστημών της Ε.Σ.Σ.Δ., δεν βελτιώνουν αυτήν την ανυπόφορη κατάσταση, γιατί, ουσιαστικά, πρόκειται για απομίμηση επιστημονικής συζήτησης.
Κατά την διάρκεια παραμονής μου στο Γκόρκι, η υγεία μου έχει επιδεινωθεί. Η σύζυγος μου είναι ανάπηρη του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου δευτέρας κατηγορίας∙ από το 1983 μέχρι σήμερα, έχει πάθει αρκετά εμφράγματα. Στις Η.Π.Α. είχε κάνει μία πολύ βαριά εγχείριση ανοικτής καρδιάς, με την τοποθέτηση έξι στεντ και άλλη μία εγχείριση αγγειοπλαστικής στα πλευρά. Σήμερα ουσιαστικά είναι ανάπηρη, η οποία προκειμένου να προστατευτεί η ζωή της, πρέπει να βρίσκεται υπό διαρκή ιατρικό έλεγχο, φροντίδα και κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες. Αντίστοιχες είναι και οι δικές μου ανάγκες. Όλα αυτά τα στερούμαστε στις συνθήκες τις εκτόπισής μου και της εξορίας της.
Επαναλαμβάνω την υποχρέωση που ανέλαβα να μην μιλάω δημοσίως για κοινωνικά ζητήματα, εκτός από τις εξαιρετικές εκείνες περιπτώσεις, κατά τις οποίες, σύμφωνα με τα λόγια του Λεβ Τολστόι «δεν μπορώ να σιωπήσω».
Θα ήθελα να μου επιτρέψετε να θυμίσω ορισμένα από τα επιτεύγματά μου στο παρελθόν.
Ήμουν ένας από εκείνους, οι οποίοι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία του σοβιετικού θερμοπυρηνικού οπλοστασίου (1948-1968). Με δική μου πρωτοβουλία το 1963 η σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε την σύναψη συμφωνίας για την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών σε τρεις περιοχές, η οποία ονομάστηκε «Συμφωνία της Μόσχας». Εσείς έχετε κατ’ επανάληψη αναφερθεί στην σημασία της. Η διακοπή των δοκιμών στην ατμόσφαιρα έσωσε τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Ήταν της μοίρας μου να στοχαστών πολύ για τα ζητήματα της πολέμου και της ειρήνης. Στην κοινωνική μου δράση, υποστήριξα την αρχή της ανοιχτής κοινωνίας και της προστασίας του δικαιώματος της ελευθερίας των πεποιθήσεων, της ενημέρωσης, της μετακίνησης, ως βασικών αρχών της διεθνούς ασφάλειας και εμπιστοσύνης, κοινωνικής δικαιοσύνης και προόδου. Τον Φεβρουάριο του 1986 απευθύνθηκα σε εσάς, καλώντας σας να απελευθερώσετε τους φυλακισμένους για λόγους συνείδησης ανθρώπους, εκείνους που διώχθηκαν για τις πεποιθήσεις τους που είχαν σχέση με ενέργειες χωρίς την άσκηση βίας.
Από κοινού με τον αείμνηστο ακαδημαϊκό Ι. Ε. Ταμ, αναλάβαμε την πρωτοβουλία και την έναρξη των εργασιών για την θερμοπυρηνική αντίδραση (συστήματα τύπου «Τικαμάκ», την πτύχωση με λέιζερ, την κατάλυση). Η προταθείσα από εμένα χρήση των θερμοπυρηνικών νετρονίων για την παραγωγή πυρηνικού καύσιμου, θα επιτρέψει τον αποκλεισμό του πλέον επικίνδυνου και περίπλοκου στοιχείου στην ατομική ενέργεια του μέλλοντος, τους τροφοδότες των γρήγορων νετρονίων και θα απλοποιήσει, δηλαδή θα κάνει πιο ακίνδυνους τους ατομικούς αντιδραστήρες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Θα ήθελα με την διακοπή της απομόνωσής μου να λάβω μέρος στην συζήτηση αυτών των προγραμμάτων και συγκεκριμένα στην υλοποίηση των προγραμμάτων διεθνούς συνεργασίας που έχουν ως στόχο την δημιουργία ειρηνικής θερμοπυρηνικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Ελπίζω πως θα θεωρήσετε δυνατή την διακοπή της εκτόπισής μου και της εξορίας της συζύγου μου.
Με εκτίμηση
Αντρέι Ντμίτριεβιτς Σάχαροφ
Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών
22 Οκτωβρίου 1986
603137 Γκόρκι
Οδός Γκαγκάριν 214, διαμέρισμα 3.
