Της Κατερίνας Οικονομάκου
«Πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις για την αναπαραγωγή, μεταξύ των οποίων και η απόφαση να κάνει μια γυναίκα άμβλωση, είναι ατομική υπόθεση. Με οδηγό μας αυτή τη βαθιά ριζωμένη πεποίθηση, σεβόμαστε τη σωματική αυτονομία κάθε ανθρώπου», έγραφε πριν από λίγα χρόνια η αιδεσιμότατη Μαρί Αλφορντ Χάρκεϊ. Και μιλώντας πριν από μερικούς μήνες στο BBC, η Αμερικανίδα κληρικός δήλωνε ότι το δικαίωμα στην άμβλωση «είναι το ανθρώπινο δικαίωμα να διατηρήσεις την αυτονομία σου, το δικαίωμα να αποκτήσεις ή να μην αποκτήσεις παιδιά». Η επικεφαλής του Θρησκευτικού Ινστιτούτου, μιας αμερικανικής οργάνωσης στην οποία συμμετέχουν χιλιάδες κληρικοί και πιστοί, μιλούσε με αφορμή το πιο πρόσφατο κύμα επιθέσεων κατά του δικαιώματος στην άμβλωση, που σαρώνει τις ΗΠΑ.
Αυτόν τον καιρό, η ζωή των γυναικών στις ΗΠΑ γίνεται πιο δύσκολη. Από τις 7 Οκτωβρίου το Ανώτατο Δικαστήριο θα συνεδριάζει με τη νέα του σύνθεση, όπου πλέον πλειοψηφούν οι συντηρητικοί δικαστές. Οι πολέμιοι της άμβλωσης έχουν κάθε λόγο να ελπίζουν ότι πλησιάζει η στιγμή να ακυρωθεί στην πράξη, ή ακόμη και να ανατραπεί, η ιστορική απόφαση Ρόου εναντίον Γουέιντ του 1973 (Roe VS Wade), με την οποία αναγνωρίστηκε το συνταγματικό δικαίωμα των Αμερικανίδων στην άμβλωση. Στο αμέσως επόμενο διάστημα, το Ανώτατο Δικαστήριο θα κληθεί να κρίνει τις προσφυγές που έχουν κάνει υποστηρικτές του δικαιώματος στην άμβλωση εναντίον μιας σειράς από νόμους που θεσμοθέτησαν, σε πολιτειακό επίπεδο, μια σειρά από ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις.
Στο μεταξύ, από τις 18 Σεπτεμβρίου οι πολέμιοι του δικαιώματος στην άμβλωση έχουν έναν ακόμη λόγο να νιώθουν αισιοδοξία. Με απόφαση της κυβέρνησης, το ομοσπονδιακό πρόγραμμα Title X, το οποίο χρηματοδοτεί προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού προς όφελος γυναικών και κοριτσιών με χαμηλά εισοδήματα, απαγορεύεται να αξιοποιείται για παροχή υπηρεσιών άμβλωσης. Το Title X θεσμοθετήθηκε το 1970 από την κυβέρνηση Νίξον και ήδη απαγορευόταν να χρησιμοποιείται για να καλυφθούν τα έξοδα της επέμβασης. Επέτρεπε, όμως, στις κλινικές να ενημερώνουν τις γυναίκες για την επιλογή τους να προβούν σε άμβλωση, παρέχοντάς τους πληροφορίες γύρω από τους γιατρούς στους οποίους θα μπορούσαν να απευθυνθούν. Εδώ και λίγες ημέρες, αυτό απαγορεύεται. Ήδη, αρκετές οργανώσεις έχουν ανακοινώσει ότι επιλέγουν να στερηθούν την οικονομική βοήθεια του προγράμματος, παρά να πάψουν να προσφέρουν υπηρεσίες σε γυναίκες που τις έχουν απόλυτη ανάγκη.
Τον Νοέμβριο αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή η σχεδόν πλήρης απαγόρευση των αμβλώσεων στην Αλαμπάμα. Ο νόμος «για την προστασία της ανθρώπινης ζωής», όπως τον βάφτισαν οι εμπνευστές του, απαγορεύει την άμβλωση ακόμη και σε περίπτωση βιασμού, ενώ ο γιατρός που θα επιχειρήσει να κάνει την επέμβαση κινδυνεύει να βρεθεί κατηγορούμενος για έγκλημα ισότιμο του βιασμού ή της δολοφονίας και να τιμωρηθεί με ισόβια κάθειρξη. Σε μια άλλη Πολιτεία, την Τζόρτζια, από τον ερχόμενο Ιανουάριο, θα ισχύει ο «νόμος για το καρδιοχτύπι», που καθιστά παράνομη την άμβλωση μετά το στάδιο κατά το οποίο μπορεί να ανιχνευθεί στο έμβρυο χτύπος καρδιάς. Αυτό, όμως, συνήθως συμβαίνει από την 6η εβδομάδα της κύησης, όταν πολλές γυναίκες δεν έχουν καν αντιληφθεί την εγκυμοσύνη. Ο συγκεκριμένος νόμος, που τελικά ισοδυναμεί με πλήρη απαγόρευση, ψηφίστηκε σε πέντε ακόμη Πολιτείες, αλλά σε αυτές το Ανώτατο Δικαστήριο έχει προσωρινά μπλοκάρει την εφαρμογή του.
«Είμαι πολύ υπέρ της της ζωής, με τρεις εξαιρέσεις: τον βιασμό, την αιμομιξία και την προστασία της ζωής της μητέρας», έχει δηλώσει ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος τον περασμένο Μάιο, σε ένα από τα αμέτρητα τουίτ του, εξηγούσε ότι οι Ρεπουμπλικανοί πρέπει να ενωθούν «για να νικήσουμε για λογαριασμό της ζωής το 2020». Έχει πλέον γίνει απολύτως σαφές, με λόγια και πράξεις, ότι ο πόλεμος κατά του δικαιώματος στην άμβλωση θα είναι από τις σημαίες της προεκλογικής καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ για τις προεδρικές εκλογές της επόμενης χρονιάς.
Η άμβλωση στις ΗΠΑ παραμένει νόμιμη, αλλά αυτό δεν αναιρεί τα διαφόρων ειδών εμπόδια που βάζουν οι πολέμιοι του συγκεκριμένου δικαιώματος στις γυναίκες. Οπου έχει την τοπική κυβέρνηση με το μέρος του, το αποκαλούμενο κίνημα «υπέρ της ζωής» έχει καταφέρει να ενοχοποιήσει ποικιλοτρόπως την επιλογή της άμβλωσης, επιβάλλοντας -μεταξύ αλλων- στις γυναίκες χρονοβόρες συμβουλευτικές συνεδρίες, όπου τους λένε, ψευδώς, ότι η άμβλωση αυξάνει τις πιθανότητες να οδηγηθεί μια γυναίκα στην αυτοκτονία.
Όλα αυτά ενώ έχει επανειλημμένα αποδειχθεί ότι η θεαματική βελτίωση της θέσης των γυναικών στις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1970 συνδέεται με δύο πράγματα: με το χάπι και την κατοχύρωση του συνταγματικού δικαιώματος στην άμβλωση. Πάντως, Πολιτείες που ελέγχονται από τους Δημοκρατικούς δεν κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια. Η απειλή κατά του Row VS Wade είναι πλέον πολύ πραγματική ώστε να την αγνοήσουν. Τον περασμένο Ιανουάριο, η Νέα Υόρκη ψήφισε νόμο που προστατεύει το δικαίωμα στην άμβλωση ακόμη και μετά τις 24 εβδομάδες, εάν κριθεί απαραίτητο. Παρόμοιους νόμους ψήφισαν το Ιλινόι, το Βερμόντ και το Μέιν.
Η κατάσταση των γυναικείων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ δεν είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά τις Αμερικανίδες, καθώς δημιουργείται προηγούμενο που αξιοποιείται αναλόγως από ακτιβιστές, οργανώσεις, λόμπι διαφορετικών συμφερόντων, πολιτικούς και θρησκευτικούς θεσμούς και στη δική μας πλευρά του Ατλαντικού. Ακόμη περισσότερο, η επίσημη θέση της αμερικανικής κυβέρνησης για τις αμβλώσεις έχει άμεσες συνέπειες στη ζωή εκατομμυρίων γυναικών στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ένα από πρώτα πράγματα που έκανε το 2016 η κυβέρνηση Τραμπ ήταν να επαναφέρει τον «νόμο παγκόσμιας φίμωσης», που απαγορεύει να δίνεται αμερικανική οικονομική βοήθεια στις διεθνείς ΜΚΟ που προσφέρουν υπηρεσίες οικογενειακού προγραμματισμού, εάν σε αυτό το πλαίσιο παρέχουν ενημέρωση ή υπηρεσίες άμβλωσης. Και πριν από λίγες ημέρες, διέρρευσε στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» επιστολή με την οποία η αμερικανική κυβέρνηση καλούσε τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών να συμμαχήσουν στον αγώνα των ΗΠΑ κατά των αμβλώσεων, κάνοντας αναφορά στα προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Στον πυρήνα της στρατηγικής του κινήματος κατά του δικαιώματος στην άμβλωση βρίσκεται η επιστράτευση της γλώσσας, με την σταθερή επίκληση της «ζωής», προκειμένου για την ωραιοποίηση μιας εκστρατείας ιδιαίτερα επιθετικής, που αποσκοπεί στην κατάργηση της γυναικείας αυτονομίας. Έτσι οι πολέμιοι ενός συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος αυτοπροσδιορίζονται ως κίνημα «υπέρ της ζωής». Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η συστηματική προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το έμβρυο ως ξεχωριστό πρόσωπο. Και προφανώς, εάν αρχίσει ο νόμος να το αντιμετωπίζει ως πρόσωπο, θα πρέπει να του αναγνωρίσει και δικαιώματα. Τα οποία μετά δεν θα μπορούν να «παραβιάσουν» η μητέρα και οι γιατροί.
Γι'' αυτό και δεν είναι καθόλου τυχαία η χρήση του όρου «αγέννητο παιδί» που πρώτοι ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν οι υπερσυντηρητικοί Αμερικανοί. Η Ιερά Σύνοδος, που πρόσφατα αποφάσισε ότι από φέτος θα γιορτάζει την «Ημέρα του αγέννητου παιδιού», ανακοίνωσε ότι το κάνει ώστε να μας θυμίσει πως η Εκκλησία είναι κατά των αμβλώσεων. Μα πώς θα μπορούσαμε να το έχουμε ξεχάσει; Πολύ πιο πιθανό μοιάζει ότι η Ιερά Σύνοδος προτίθεται να ξεκινήσει εκστρατεία εναντίον του δικαιώματος στην άμβλωση. Υιοθετώντας, μάλιστα, το λεξιλόγιο του αμερικανικού κινήματος, μας υπενθυμίζει κάτι ακόμη: Ότι όσα εκτυλίσσονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μπορεί και να μας αφορούν.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Φιλελεύθερο στις 4 Οκτωβρίου.
