Της Αντιγόνης Λυμπεράκη*
Μια οικονομία με ανεργία κολλημένη στο 10%. Ένας ρυθμός ανάπτυξης που δεν μπορεί να ξεκολλήσει. Μια αίσθηση ότι τα καλύτερα είναι πίσω και ότι μπροστά έχει μόνο τέλμα. Αυτές είναι κοινές διαπιστώσεις των τελευταίων 20 ετών, όχι για την Ελλάδα του jobless growth, αλλά για τη Γαλλία. Σε αυτές τις διαπιστώσεις αντέδρασε ο Alain Juppe το 1995 και τελευταία, η κυβέρνηση του Hollande το 2016–ανεπιτυχώς. Η διάγνωση ανέκαθεν ήταν ότι για τη γαλλική οπισθοδρόμηση ευθύνεται η μονολιθική και άκαμπτη λειτουργία της αγοράς εργασίας (η Γαλλία είναι 53η από την άποψη της ευελιξίας στον ΟΟΣΑ), το βέτο που έχουν συχνά τα συνδικάτα, η πολυνομία, η υπερρύθμιση (3000 σελίδες κώδικας εργατικής νομοθεσίας) και η ασάφεια. Αυτά πνίγουν τις νέες επενδυτικές πρωτοβουλίες και καταλήγουν να οδηγούν σε μια διχασμένη αγορά εργασίας με δύο ξεχωριστούς κόσμους: έναν καλό για τους εντός συστήματος, και έναν κακό για τους εκτός.
Τώρα, ο νέος πρόεδρος Macron βάζει στόχο να κατακτήσει το ίδιο απόρθητο οχυρό της γαλλικής αγοράς εργασίας. Θα πετύχει εκεί που απέτυχαν οι άλλοι;
Μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος ως τεχνοκράτης υπουργός Οικονομικών ήταν αυτόπτης της προηγούμενης αποτυχίας. Τότε, μεταξύ άλλων γραφικών εκδηλώσεων, συνδικαλιστές ξεγύμνωσαν (κυριολεκτικά) τον διευθύνονται σύμβουλο της Air France. Επίσης, στο μυαλό του είναι και η τύχη του Alain Juppe –του πρωθυπουργού που έπεσε όταν προσπάθησε να αναμορφώσει την αγορά εργασίας 20 χρόνια πριν. Η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας φαίνεται να είναι η ιερή αγελάδα της γαλλικής πολιτικής. Αν και όλοι σχεδόν συμφωνούσαν ότι πολλά πρέπει να αλλάξουν, όποιος το προσπάθησε έφαγε τα μούτρα του, παρασύροντας την προσωπική και την πολιτική του καριέρα στα τάρταρα.
Γιατί να πετύχει τώρα ο Macron, εκεί που απέτυχαν τόσοι άλλοι; Τι έχει αλλάξει;
Οι προτάσεις του Macron δεν είναι πιο ήπιες. Το αντίθετο μάλιστα. Προσεγγίζουν όλα τα θέματα που ταλαιπωρούν εμάς στην τρίτη αξιολόγηση (λειτουργία συνδικάτων, απολύσεις, αποζημιώσεις, διευθυντικό δικαίωμα και άλλα). Το κάνουν με τρόπο πολύ πιο τολμηρό και αποφασιστικό από όλες τις προηγούμενες προσπάθειες. Άρα το στοίχημα είναι ακόμα πιο μεγάλο.
Τι ακριβώς επιχειρεί ο Macron; Έξι κρίσιμα σημεία σε 159 σελίδες που παρεμβαίνουν στις 3000 σελίδες του κώδικα εργατικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, Edouard Philippe, προσπαθούν να κερδίσουν το χαμένο χρόνο μεταρρυθμιστικής απραξίας:
1. Δυνατότητα για επιχειρησιακές αντί για κλαδικές διαπραγματεύσεις.
2. Επιχειρήσεις με λιγότερους από 50 εργαζόμενους μπορούν να διαπραγματεύονται απευθείας μαζί τους για ώρες εργασίας, μισθούς και υπερωρίες, παρακάμπτοντας τα συνδικάτα. Αυτό αφορά πάνω από τους μισούς εργαζόμενους.
3. Η ανθηρή διεθνής οικονομική επίδοση μιας επιχείρησης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα δικαστήρια για να εμποδίσει απολύσεις στη Γαλλία.
4. Περιορισμοί στις αποζημιώσεις απόλυσης (ενιαίοι κανόνες ανάλογα με τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης – διαφάνεια για τις επιχειρήσεις και αύξηση της ελάχιστης αποζημίωσης για τους εργαζόμενους)
5. Μείωση της γραφειοκρατίας σε επιχειρήσεις με πάνω από 50 εργαζόμενους (μια ενιαία επιτροπή εκπροσώπησης εργαζομένων αντί για 3).
6. Αλλαγές που προσθέτουν ευελιξία στις βραχυχρόνιες συμβάσεις ορισμένου χρόνου –δεν θίγει τις μακροχρόνιες συμβάσεις των «εντός συστήματος».
Η διαφορά δεν βρίσκεται στο περιεχόμενο, αλλά στη μεθόδευση. Όχι στα τεχνοκρατικά, αλλά στην πολιτική.
Οι προηγούμενες προσπάθειες ήρθαν σαν προτάσεις τεχνοκρατών σε ένα πολιτικό περιβάλλον όπου η ιδεολογική συζήτηση συνέχισε να δοξάζει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, τη σιγουριά και να μιλάει καθησυχαστικά για το status quo. Εφήρμοζε, δηλαδή, αυτό που στην Ελλάδα θα μπορούσαμε να πούμε «πολιτική της βρεγμένης γάτας»: λες ένα πράγμα προκειμένου να μη δυσαρεστήσεις και να εκλεγείς. Αφού εξασφαλίσεις την εξουσία προσπαθείς να κάνεις αυτό που πάντα πίστευες (κρυφά) ότι έπρεπε να γίνει αλλά δεν τολμούσες να το πεις ανοιχτά. Η βρεγμένη γάτα απέτυχε ξανά και ξανά ακριβώς εξ αιτίας αυτής της αντίφασης λόγων- έργων. Οι αλλαγές που προωθούνταν δεν είχαν την απαιτούμενη ιδεολογική στήριξη. Η αποτυχία τους οδήγησε στην πτώση: όπως είπε ο Jean Chretien, παλιός Π/Θ του Καναδά, αν προσπαθείς να ανεβείς απότομη πλαγιά και κάνεις πίσω, τότε πέφτεις –δεν σταματάς απλώς.
Ο Macron διαφέρει από τους προηγούμενους, όχι επειδή ο νόμος του είναι πιο καλοδιατυπωμένος, αλλά επειδή στις εκλογές δεν έκρυψε αυτό που πίστευε σα να ήταν ένοχο μυστικό. Είπε ανοιχτά ότι για να ξαναπάρει μπρος η γαλλική οικονομία πρέπει να δουλεύουν διαφορετικά οι Γάλλοι και οι Γαλλίδες. Και ψηφίστηκε με αυτή την πλατφόρμα. Αυτή η δημοκρατική νομιμοποίηση δίνει ώθηση στις προσπάθειες και είναι αυτό που τελικά κάνει τη διαφορά. Ο Macron αξιοποιεί την ορμή που του έδωσε η μεγάλη εκλογική του νίκη και αποφασίζει να δώσει στα εργασιακά την πρώτη του μεγάλη μάχη. Ήδη, δύο από τις τρεις Εργατικές Συνομοσπονδίες, συζητούν κάτι που πριν από 2 χρόνια απέρριπταν ασυζητητί. Η τρίτη (η CGT μαζί με τον ηττημένο Melenchon) ετοιμάζεται να (ξανα)δώσει την ιδεολογική μάχη, αλλά από θέση αδυναμίας –αφού δεν μπορεί να απαντήσει στο μεγάλο ερώτημα του πώς θα έρθει η ανάπτυξη όταν κανείς δεν έχει όφελος να ξεβολευτεί από αυτό που έκανε μέχρι τώρα..
Ο πολιτικός Macron μπορεί να πετύχει εκεί που απέτυχε ο τεχνοκράτης Macron πριν από 2 χρόνια, ακριβώς επειδή αντιμετωπίζει το θέμα πολιτικά –εντάσσοντάς το στη μεγάλη εικόνα- και όχι τεχνοκρατικά –ως συνονθύλευμα τεχνικών και ακατάληπτων διατάξεων. Μια νίκη του Macron στην αγορά εργασίας δεν θα είναι σημαντική μόνο για τη γαλλική οικονομία. Θα είναι κυρίως μια νίκη της ειλικρίνειας και της ψυχραιμίας. Οι μεγάλες μάχες δεν κερδίζονται υπογείως και στη ζούλα (καθώς όλοι κοιτάνε αλλού), αλλά ανοιχτά. Με θάρρος, πεποίθηση και αρχές.
*Η κα Αντιγόνη Λυμπεράκη είναι καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο, πρώην βουλευτής με το Ποτάμι.
