Του Αντώνη Γιαμβριά*
Είναι γεγονός, πως για όλους εμάς τους Έλληνες, τα επιτεύγματα των προγόνων μας αποτελούν βασικό δομικό συστατικό της ύπαρξής μας και φυσικά, καύχημά μας. Αυτό το αισθανόμαστε εντονότερα όταν ταξιδεύουμε στο εξωτερικό και αντικρίζουμε αντικείμενα του αρχαίου ελληνικού και Βυζαντινού πολιτισμού στα Μουσεία. Φυσικά, όταν αυτά έχουν αποκτηθεί από τα Μουσεία με όλες τις νόμιμες διαδικασίες. Όταν όμως, η απόκτησή τους είναι προϊόν καθαρής κλοπής, όπως στη περίπτωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, τότε αισθανόμαστε πολύ διαφορετικά και θέλουμε να φωνάξουμε “Φέρτε πίσω τα κλεμμένα!”…
Τα Γλυπτά που έκλεψε ο Έλγιν, πριν από 200 χρόνια, όταν η Ελλάδα ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ των Γλυπτών που κάποτε κοσμούσαν τον ναό του Παρθενώνα. Αυτά τα υπέροχα, μοναδικά έργα Τέχνης, εκτός από το ότι έχουν ευρύτατα αναγνωριστεί ότι ανήκουν στα καλύτερα που έχουν φιλοτεχνηθεί ποτέ, αντικατοπτρίζουν επίσης, πολλά περισσότερα από το υλικό τους: την ακμή του πολιτισμού μιας ολόκληρης κοινωνίας και εποχής. Γι αυτόν τον λόγο η αείμνηστη καθηγήτρια της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ελένη Κούκου, επέμενε να τα ονομάζουμε “Γλυπτά” κι όχι “Μάρμαρα”.
Για αυτούς τους λόγους, είναι απόλυτα κατανοητό και θεμιτό ν' αποτελεί πρωταρχικό στόχο για κάθε πολιτισμένο άνθρωπο, η επιστροφή τους στον φυσικό τόπο και χώρο, όπου εξ αντικειμένου ανήκουν. Φανταστείτε ένα έργο πχ. ζωγραφικής να κοβόταν σε μικρότερα κομμάτια τα οποία να βρισκόντουσαν σε διαφορετικές πινακοθήκες ανά τον κόσμο. Σε αυτή την περίπτωση, κανένας θεατής δεν θα μπορούσε να κατανοήσει το έργο κι επομένως να λειτουργήσει αυτό ως δίαυλος επικοινωνίας του καλλιτέχνη με τον θεατή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η Γκουέρνικα του Πικάσσο. Αδιανόητο και μόνο στην σκέψη! Η άρνηση όμως, της διοίκησης του Βρετανικού Μουσείου για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών, αντιβαίνει προς την αρχή της διατήρησης της ακεραιότητας των μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Πρέπει λοιπόν, όλος ο πολιτισμένος κόσμος, έλληνες και ξένοι, να συμμαχήσουν για την επιστροφή των Γλυπτών στο “σπίτι” τους. Πόσο όμως αυτό είναι εφικτό; Και πως θα πρέπει να προχωρήσουμε;
Η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, πίσω στη θέση όπου ανήκουν, απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ των Υπουργείων Πολιτισμού και Εξωτερικών. Η επιστροφή τους θα είναι μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα, καθώς και τεράστια επιτυχία της κυβέρνησης που θα το υλοποίηση. Ευτυχώς, με παλαιότερες ενέργειες που έγιναν από προηγούμενες κυβερνήσεις, έχει τεθεί η απαραίτητη υποδομή με αποτέλεσμα να έχουμε ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης και μάλιστα στη Βρετανία, το οποίο διάκειται ευνοϊκά στην επιστροφή των Γλυπτών.
Δυστυχώς όμως, τα τελευταία 2 χρόνια, επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα έχει αλλάξει στρατηγική (ως γνωστόν, η δικαστική οδός έχει απορριφθεί) κι έχει ατονίσει το θέμα αυτό και στο επίπεδο ενημέρωσης της κοινής γνώμης. Αυτό βέβαια, από την άλλη πλευρά είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την Νέα Δημοκρατία, που πρέπει να αδράξει. Χρειάζεται όμως, πολύ λεπτούς χειρισμούς. Ας μη ξεχνάμε ότι το Βρετανικό Μουσείο είναι απίθανο να δεχθεί την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα “αμαχητί”, παρά μόνο εάν ασκηθεί τέτοιου είδους επιρροή και πίεση που θα συμφωνήσουν σε μια συμφωνία τύπου “win-win”.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης και μάλιστα στη Βρετανία, διάκειται ευνοϊκά στην επιστροφή των Γλυπτών. Η Ιντιθ Χολ, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο King's College του Λονδίνου, είναι μέλος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ τον Οκτώβριο του 2016, ανέφερε σχετικά με την βρετανική κοινή γνώμη: «Θα έλεγα πως υπάρχει πρόοδος. Η Μαίρη Μπίαρντ, καθηγήτρια στο Κέμπριτζ και φίλη μου, είναι ισχυρή φωνή κατά της επιστροφής των Μαρμάρων, με πολλούς φίλους στην κυβέρνηση. Αλλά είδε το νέο Μουσείο Ακρόπολης, συνειδητοποίησε ότι αυτές οι σαχλαμάρες –ότι δήθεν οι Ελληνες δεν μπορείτε να φροντίσετε τα Γλυπτά– δεν ισχύουν, κι έχει αρχίσει σιγά σιγά να αλλάζει γνώμη. Αν αυτό συμβεί, τελικά, και τοποθετηθεί δημοσίως υπέρ της επιστροφής, θα είναι μια πολύ θετική εξέλιξη, γιατί επηρεάζει πολλούς. Θα πανηγυρίσουμε μια πρώτη μεγάλη νίκη. Μέχρι τότε η καρδιά μου θα σπαράζει όποτε σκέφτομαι την Καρυάτιδα του Βρετανικού Μουσείου μακριά από τις αδελφές της...».
Επομένως, βασικό εργαλείο μας πρέπει να είναι η συνεχής ενημέρωση των πολιτών, σε όλα τα κοινωνικά και μορφωτικά επίπεδα, στο εξωτερικό και κυρίως στην Βρετανία, με πολλούς τρόπους, με τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία, καθώς και ρεαλιστικές προτάσεις για την επιστροφή τους.
Στο πλαίσιο των προτάσεων και δράσεων που ήδη χρησιμοποιούνται και έχουν άμεση σχέση και με την πολιτιστική διπλωματία, προτείνω να προστεθούν και οι ακόλουθες:
1. Διοργάνωση εκθέσεως με μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του Παρθενώνα (γλυπτά, video, βιβλία, ομιλίες, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κα) σε επιλεγμένα Μουσεία του εξωτερικού.
2. Τελετή αναβίωσης μέρους των Μεγάλων Παναθηναίων από τις σκηνές που επέλεξε ο Φειδίας ως θέμα για τη ζωφόρο του Παρθενώνα.
3. Έρευνα, συλλογή και παρουσίαση καλλιτεχνικών και λογοτεχνικών έργων από όλο τον κόσμο, με θέμα την Ακρόπολη ή τον Παρθενώνα.
4. Διοργάνωση ετήσιας εκδήλωσης-συναυλίας σε συμβολικό χώρο (πχ. Πνύκα, Στύλους του Ολυμπίου Διός) με χαιρετισμούς πολλών προσωπικοτήτων και τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό καθώς και την τηλεοπτική μετάδοσή της σε πολλές χώρες, ώστε να καταστεί ένα σημαντικό ετήσιο πολιτιστικό γεγονός.
5. Θεσμοθέτηση ετήσιων βραβείων τα οποία θα προσφέρονται σε διεθνή Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (έντυπα και ηλεκτρονικά) και προσωπικότητες από όλο το φάσμα, που συμβάλλουν στην επιστροφή των Γλυπτών.
6. Διοργάνωση διεθνών καλλιτεχνικών διαγωνισμών με θέμα την Ακρόπολη γενικά ή την αρπαγή των Γλυπτών, ειδικότερα.
7. Συνεργασία με σημαντικό κινηματογραφικό παραγωγό (κατά προτίμηση έλληνας ή ελληνικής καταγωγής) για τη δημιουργία υψηλών προδιαγραφών κινηματογραφικής ταινίας, με θέμα την αρπαγή των Γλυπτών.
8. Ενημέρωση των ταξιδιωτών στο διεθνές αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος”, ως το μεγαλύτερο σταυροδρόμι πολιτισμών στην Ελλάδα, για ένα ζήτημα που αφορά ευρύτερα την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
9. Συνεργασία με Πανεπιστήμια του εξωτερικού για μια σειρά διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπως υποτροφίες για διδακτορικό σε σχετικές επιστήμες, και τέλος
10. Κινητοποίηση όλων των ομογενειακών συλλόγων και των φορέων, με σκοπό την οικονομική και πολιτική υποστήριξη των παραπάνω προτάσεων.
Σε αυτό το πανεθνικό εγερτήριο σάλπισμα που θα πρέπει σύντομα να ηχήσει, όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες - της Ελλάδας και της Διασποράς - ας συμμετάσχουμε ενεργά με όλες τις δυνάμεις μας, διότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, μια σοβαρή συζήτηση μεταξύ του Βρετανικού κράτους, του Βρετανικού Μουσείου και του Ελληνικού κράτους μπορεί να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα προς αυτή την κατεύθυνση. Υποστηρικτές και συνοδοιπόρους σε αυτή την προσπάθεια έχουμε πολλούς και είναι βέβαιο ότι θα βρούμε κι άλλους στη διαδρομή αυτή. Πρέπει όλους να τους αξιοποιήσουμε. Κανένας να μη λείψει. Πρόκειται για αγώνα ουσίας και γοήτρου.
*O κ. Αντω?νης Γιαμβρια?ς είναι Πολιτικο? στε?λεχος της Νε?ας Δημοκρατι?ας που έχει περάσει από τη διαδικασία του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών.
