Ο Καθηγητής Φαρμακολογίας, στην Ιατρική Σχολή του Παν/μιου Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης μιλάει στο Liberal για τις δράσεις του ΕΛΙΔΕΚ, την χρηματοδότηση νέων επιστημόνων και την ανάδειξη νέων μοντέλων έρευνας και επιχειρηματικότητας. Επισημαίνει την αναγκαιότητα επενδύσεων στο χώρο της καινοτομίας και προτάσσει τη συνεργασία αγοράς και πανεπιστημίου ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της χώρας.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Κύριε Γραβάνη, συμμετέχετε στο Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).
Σκοπός του ΕΛΙΔΕΚ είναι η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα και ειδικότερα η αξιολόγηση και χρηματοδότηση της ελεύθερης έρευνας, δηλαδή των ερευνητικών δραστηριοτήτων και των τεχνολογικών εφαρμογών που προκύπτουν από επιστημονική περιέργεια, με μοναδικό κριτήριο την επιστημονική αριστεία. Το ΕΛΙΔΕΚ χρηματοδοτείται με 240 εκατομμύρια Ευρώ από χαμηλότοκο δάνειο της Ευρωπαικής Τράπεζας Επενδύσεων και την συμμετοχή με 60 εκατομμύρια του Ελληνικού Κράτους από τον τακτικό προυπολογισμό.
- Πρόσφατα ανακοινώσατε την χρηματοδότηση νέων επιστημόνων. Ποια η σημασία του Ιδρύματος για την έρευνα και την καινοτομία;
Πριν λίγες μέρες ανακοινώσαμε τα αποτελέσματα αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων των μεταδιδακτορικών ερευνητών. Είχαν κατατεθεί 1670 προτάσεις και τελικά χρηματοδοτούνται 180. Η ποιότητα των χρηματοδοτούμενων προτάσεων είναι εξαιρετική. Υπάρχουν στα ελληνικά ΑΕΙ και ΕΚ άριστοι νέοι επιστήμονες που δεν έχουν να ζηλέψουν σε τίποτα από τους αντίστοιχους κορυφαίων ιδρυμάτων της Αμερικής και της Ευρώπης. Περίπου το 15% των χρηματοδοτούμενων προτάσεων προέρχεται από νέους Έλληνες ερευνητές κορυφαίων πανεπιστημιών του εξωτερικού (Harvard, MIT, Oxford, Cambridge, Max Planck, MRC κ.α.) που αποφάσισαν στην δύσκολη σημερινή συγκυρία να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό μας δίνει αισιοδοξία για το μέλλον της χώρας.
- Έχετε διεθνείς ερευνητικές δραστηριότητας στον χώρο της βιοϊατρικής;
Η ερευνητική μας ομάδα στην Ιατρική Σχολή του Παν/μιου Κρήτης και στο ΙΤΕ έχει ισχυρό διεπιστημονικό προσανατολισμό και συντονίζεται από ερευνητές διαφόρων επιστημών όπως η νευροφαρμακολογία, η νευροβιολογία και η εμβιομηχανική του νευρικού ιστού (Καθηγητής Αχιλλέας Γραβάνης, Επίκουρος Καθηγητής Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, Δρ Κανελίνα Κάραλη), και η τεχνολογία των Λέιζερ (Διευθυντής Έρευνας ΙΤΕ, Δρ Εμμανουήλ Στρατάκης, Ερευνήτρια Ανθή Ρανέλλα, Δρ Σωτήρης Ψιλοδημητρόπουλος). Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχουν πολλοί μεταδιδακτορικοί ερευνητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης.
- Που βρίσκονται οι προσπάθειες σας και ποια η σημασία τους;
Στην καρδιά της νέας τεχνολογίας που αναπτύσσεται από την ομάδα μας βρίσκονται τρισδιάστατα ικριώματα (scaffolds) από διάφορα βιολογικά υλικά, στα οποία φιλοξενούνται νευρικά βλαστικά κύτταρα, νευρώνες διαφόρων τύπων και υποστηρικτικά κύτταρα του νευρικού ιστού, όπως τα αστροκύτταρα και τα γλοικά κύτταρα, με σκοπό την ανάπτυξη πειραματικών μοντέλων των ιστών του νευρικού συστήματος (human brain-on-a-chip). Στοχεύουμε στην ανάπτυξη νευρο-βιοαισθητήρων για την ανίχνευση νέων φαρμάκων κατά των νευροεκφυλιστικών νόσων αλλά στην δημιουργία νευροεμφυτευμάτων χρήσιμων στην θεραπεία των τραυμάτων του νωτιαίου μυελού και του εγκεφάλου. Η ομάδα μας βρίσκεται στην διαδικασία ίδρυσης μίας νέας εταιρίας-τεχνοβλαστού (spinoff), που θα κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα και την εμπορική εκμετάλευση των νευρο-βιοαισθητήρων και των νευροεμφυτευμάτων. Έχουμε ήδη αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες με τις ελληνικές εταιρίες όπως η TheraCell, καθώς και με κορυφαία διεθνώς αντίστοιχα εργαστηρία στο MIT και στο Harvard (spinoff εταιρεία Emulate).
Επίσης η ομάδα μας, σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) στην Αθήνα (Διευθύντρια Έρευνας Θεοδώρα Καλογεροπούλου) αναπτύσσει εξειδικευμένα νευροπροστατευτικά και νευροαναγεννητικά συνθετικά μόρια τα οποία μιμούνται τις νευροτροφικές δράσεις των πολυπεπτιδικών ενδογενών νευροτροφικών παραγόντων (Νευροτροφίνες), που ελέγχουν την επιβίωση των νευρικών κυττάρων και την παραγωγή νέων νευρώνων, κατά την γήρανση και στις νευροεκφυλιστικές νόσους, όπως οι νόσοι Αλζχάιμερ, Πάρκινσον, Σκλήρυνση κατά Πλάκας καθώς και η εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς. Στην Κρήτη δημιουργήσαμε πριν περίπου 10 χρόνια την εταιρία έντασης γνώσης (spinoff) Bionature, η οποία διαθέτει διεθνείς πατέντες, συνεργάζεται πλέον μέ την ελληνική φαρμακευτική εταιρία Qualia Pharma και βρίσκεται σε συζητήσεις με διεθνείς φαρμακευτικές εταιρίες για την κλινική ανάπτυξη των συνθετικών της μορίων στην θεραπευτική των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.
- Μιλήστε μας για τον χώρο της ακαδημαϊκής καινοτόμου επιχειρηματικότητας.
Η διεθνής πρακτική τα πανεπιστήμια να συνεργάζονται με την οικονομία, να την τροφοδοτούν με καινοτομία και να συμμετέχουν στην παραγωγή πλούτου και νέων θέσεων εργασίας σχεδόν απουσιάζει από την χώρα μας. Οι μεγάλες εταιρίες υψηλής τεχνολογίας αναπτύσσουν πλέον ερευνητικά εργαστήρια αιχμής μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις και κλείνουν τα δικά τους. Το 60% των φαρμάκων στις ΗΠΑ και το 20% στην Ευρώπη έχει αναπτυχθεί σε ακαδημαϊκά ερευνητικά εργαστήρια. Στον χώρο της βιοτεχνολογίας οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες υπολογίζεται ότι επενδύουν κάθε χρόνο σε κοινά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας με τα πανεπιστήμια πάνω από 65 δισεκατομμύρια δολάρια (outsourcing). Η χώρα μας οφείλει να είναι παρούσα σε αυτήν την έκρηξη επενδύσεων τεχνολογίας. Διαθέτει εξαιρετικό, διεθνώς ανταγωνιστικό επιστημονικό προσωπικό στα ΑΕΙ και στα Ερευνητικά της Κέντρα το οποίο μόνο την τελευταία 5ετια έχει φέρει στη χώρα από ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα 1,1 δισεκατομμύρια Ευρώ. Οι ελληνικές εταιρίες αλλά και οι τράπεζες πρέπει να δημιουργήσουν τα κατάλληλα επενδυτικά εργαλεία (venture capitals) για την χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών έργων και κοινών εταιριών τεχνοβλαστών (spinoffs, startups) μέσα στα Πανεπιστήμια και τα Eρευνητικά μας Kέντρα. Η χώρα μας πρέπει να μιμηθεί το παράδειγμα αντίστοιχων μικρών χωρών με εξαιρετικό ανθρώπινο κεφάλαιο, όπως το Ισραήλ, η Ολλανδία και οι Σκανδιναβικές χώρες. Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο ότι το Υπουργείο Έρευνας & Καινοτομίας προχώρησε πρόσφατα στην χρηματοδότηση μέσω του ΕΣΠΑ με περίπου 400 εκατομμύρια Ευρώ πολλές συμπράξεις μεταξύ ακαδημαικών/ερευνητικών ιδρυμάτων και ελληνικών εταιριών για την προώθηση της ανάπτυξης διεθνώς ανταγωνιστικών και καινοτόμων νέων προιόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
* Ο κ. Αχιλλέας Γραβάνης είναι Καθηγητής Φαρμακολογίας, στην Ιατρική Σχολή του Παν/μιου Κρήτης και Ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ. Επίσης είναι Συνεργαζόμενος Καθηγητής Έρευνας στο Κέντρο Ανάπτυξης Φαρμάκων του Πανεπιστήμιου Northeastern στη Βοστώνη. Πρόσφατα εξελέγη μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), υπεύθυνος για τις Επιστήμες Ζωής.
