«Ο Erdogan θέλει να επεκτείνει την τουρκική κατοχή στο Βορρά, και στις νότιες θάλασσες της Κύπρου», λέει στο Liberal ο Πέτρος Ζαρούνας*, διεθνολόγος και Γραμματέας του Συμβουλίου Γεωστρατηγικών Μελετών Κύπρου.
Και εξηγεί ότι οι διεκδικήσεις της Αγκυρας αναβαθμίστηκαν σημαντικά τα τελευταία 24ωρα μετά και τις δηλώσεις του λεγόμενου υπουργού Οικονομικών & Ενέργειας στα Κατεχόμενα Oz. Nami ότι η Τουρκία θα παρεμποδίσει με το πολεμικό της ναυτικό, τις προγραμματισμένες γεωτρήσεις σε όλα τα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ, ακόμη και σε αυτό της Exxon Mobil. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν αρκούνται πλέον στη διεκδίκηση μόνο των οικοπέδων της οριοθετημένης περιοχής μεταξύ ψευδοκράτους και Τουρκίας, αλλά διεκδικούν δικαιώματα παντού, ακόμη και στο Νότο.
Εκτιμά ότι η κρίση σε Αιγαίο και Κύπρο θα έχει ακαθόριστη διάρκεια, ότι η Τουρκία θα δοκιμάσει να δει τα όρια των ευρωπαϊκών αντιδράσεων, και θα κάνει πίσω μόνο όταν βρει ισχυρές αντιστάσεις, ενώ εξηγεί γιατί Αθήνα και Λευκωσία πρέπει να επιδείξουν τους επόμενους μήνες πολύ ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και διαπραγματευτική δεινότητα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα.
Όσο για τη στάση των ΗΠΑ, φοβάται ότι θα παρέμβουν διπλωματικά πριν από την γεώτρηση της Exxon Mobil το Σεπτέμβριο στο οικόπεδο 10, προκειμένου να πείσουν τη Λευκωσία να δείξει μερική κατανόηση στις τουρκοκυπριακές ευαισθησίες με τη δημιουργία ταμείου υδρογονανθράκων όπου θα κατατίθενται τα έσοδα που θα προκύπτουν, προτού βρεθεί λύση για το Κυπριακό...
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Θα λέγατε ότι έχουμε μια αναβάθμιση των τουρκικών προκλήσεων στην Κύπρο; Το ρωτώ με την έννοια ότι οι Τουρκοκύπριοι φαίνεται να επεκτείνουν τις διεκδικήσεις τους σε όλη την κυπριακή ΑΟΖ, μετά και τις δηλώσεις του "υπουργού" Οικονομικών και Ενέργειας του ψευδοκράτους Ozdil Nami, "είτε συνδιαχείριση σε όλα τα κυπριακά τεμάχια, είτε παγώνουν όλα”…
Σίγουρα. Ο Erdogan θέλει την επέκταση της τουρκικής κατοχής στο Βορρά, και στις νότιες θάλασσες της Κύπρου. Ο κ. Nami και οι Τουρκοκύπριοι δεν αρκούνται στη διεκδίκηση του τμήματος των κυπριακών τεμαχίων που περιλαμβάνονται στον χάρτη, τον οποίο είχαν παλαιότερα εκδώσει. Σημειωτέον ότι με τον χάρτη εκείνο τόσο το κοίτασμα "Αφροδίτη" (εντός του τεμαχίου 12), όσο και ο στόχος "Σουπιά" (εντός του τεμαχίου 3), βρίσκονταν εκτός της διεκδικούμενης από τους Τουρκοκύπριους περιοχής.
Επιπρόσθετα το προσφάτως ανακαλυφθέν κοίτασμα "Καλυψώ" (εντός του τεμαχίου 6) βρίσκεται και αυτό εκτός της διεκδικούμενης από τη Τουρκία υφαλοκρηπίδας στις θάλασσες δυτικά της Κύπρου (δηλαδή δυτικότερα του μεσημβρινού 32 16 18 και βορειότερα της μέσης γραμμής μεταξύ των ακτών της Τουρκίας και της Αιγύπτου).
Στις θάλασσες αυτές η Τουρκία διεκδικεί για τον εαυτό της, και όχι τους Τουρκοκύπριους, τα βόρεια τμήματα των τεμαχίων 4,5,6,7 και το δυτικό τμήμα του τεμαχίου 1.
Υπάρχει πάντως η αίσθηση ότι Αθήνα και Λευκωσία αιφνιδιάστηκαν από την κίνηση της Άγκυρας να παρεμποδίσει το γεωτρύπανο της ΕΝΙ. Είναι επειδή έχει αλλάξει τακτική η Τουρκία;
Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι υπήρξε ένας, τακτικός θα έλεγα αιφνιδιασμός, από την ενέργεια της Τουρκίας να ανακόψει και παρεμποδίσει το πλωτό γεωτρύπανο της ΕΝΙ SAIPEM 12000.
Φαίνεται πως αναμενόταν μία παρενόχληση όπως στις προηγούμενες φορές αλλά όχι ανακοπή. Σε στρατηγικό επίπεδο αναμενόταν τουρκική αντίδραση όταν θα φτάναμε στην ώρα της εξαγωγής του φυσικού αερίου από το βυθό ή νωρίτερα με την αποστολή στην κυπριακή ΑΟΖ του τουρκικού πλωτού γεωτρύπανου Deep Sea Metro II.
Η αλλαγή της τουρκικής τακτικής προήλθε από την πολύ πρόσφατη ανακάλυψη ενός δεύτερου σοβαρού κοιτάσματος στο στόχο "Καλυψώ", εντός του τεμαχίου 6.
Πρόκειται για χάρτη του "ψευδοκράτους" της Β.Κύπρου, ο οποίος παρουσιάζει εντός κόκκινου χρωματισμένου πλαισίου, τις εδώ και καιρό διεκδικήσεις των Τουρκοκυπρίων εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Τώρα πλέον, μετά και τις δηλώσεις του "υπουργού" της Β. Κύπρου Ozdil Nami, οι Τουρκοκύπριοι εμφανίζονται να διεκδικούν όλα τα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ, τόσο στο Βορρά, όσο και στο Νότο.
Κρίνοντας από τις δηλώσεις Erdogan, Yildirim και Nami μέσα στο Σαββατοκύριακο, η Τουρκία δεν δείχνει να πτοείται από το προ ημερών αυστηρό μήνυμα της Ευρ. Ένωσης. Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες;
Η Τουρκία θεωρεί ότι βρισκόμαστε σε μία περίοδο παγκόσμιας και περιφερειακής ρευστότητας με σημαντικά κενά ισχύος. Εκτιμά ότι αυτά της δίνουν τη δυνατότητα ως ανερχόμενη δύναμη να επεκτείνει της δική της επιρροή. Οι περί αναθεώρησης της Λωζάννης αναφορές έχουν αυτό ακριβώς το νόημα.
Επειδή δεν γνωρίζει το μέχρι που φτάνουν τα όρια της προχωρά μέχρι που να βρει ισχυρές αντιδράσεις και αντιστάσεις. Τότε κάνει πίσω και διαπραγματεύεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η κρίση με το Ισραήλ (Μαβί Μαρμαρά), η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους (Συρία) και η περίπτωση του Ιράκ (στρατόπεδο Μπασίγια).
Αυτό αναμένω να πράξει και με την ΕΕ. Δηλαδή θα δοκιμάσει να δει τα όρια των ευρωπαϊκών αντιδράσεων. Έχουμε εισέλθει, τουλάχιστον ως Κυπριακή Δημοκρατία, σε μία ακαθόριστης διάρκειας κρίση.
Εδώ και ημέρες ακούγεται ότι η Λευκωσία εξετάζει να παγώσει κάθε είδους έρευνα, περιμένοντας να δει τι θα συμβεί, όταν τον Σεπτέμβριο, έρθει η σειρά της πολύ πιο ισχυρής από την ΕΝΙ, Exxon Mobil να "τρυπήσει" το τεμάχιο 10. Σε αυτό το παιχνίδι νεύρων, ποιό είναι το σχέδιο της κυβέρνησης Αναστασιάδη;
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τα σχέδια της κυπριακής κυβέρνησης. Η γεώτρηση στο στόχο "Σουπιά" (τεμάχιο 3) από την ΕΝΙ έχει εκ των πραγμάτων αναβληθεί χωρίς να προσδιοριστεί νέος χρόνος για πραγματοποίηση της.
Εκκρεμούν οι γεωτρήσεις της αμερικανικής Exxon Mobil στο 10 που είναι προγραμματισμένες για το φθινόπωρο. Επίσης θα πρέπει να γίνουν νέες στο 6 για προσδιορισμό του μεγέθους του κοιτάσματος "Καλυψώ". Στη περίπτωση των αμερικανών έχουμε το θετικό προηγούμενο της δυναμικής παρέμβασης τους στο τεμάχιο 12 το 2012, η οποία επέτρεψε στην Noble να πραγματοποιήσει τότε την επιτυχή γεώτρηση που έφερε την ανακάλυψη του κοιτάσματος "Αφροδίτη".
Σας ρωτώ γιατί σε σχετική ερώτηση, ο υπουργός του ψευδοκράτους, κ. Nami απάντησε ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι η Τουρκία θα παρεμποδίσει τις έρευνες και της Exxon Mobil, επικαλούμενος ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε όλα τα κυπριακά τεμάχια. Άρα;
Προσωπικά εκτιμώ ότι οι ΗΠΑ θα παρέμβουν διπλωματικά πριν από την γεώτρηση αυτή προσπαθώντας να μας πείσουν να δείξουμε μερική κατανόηση στις τουρκοκυπριακές ευαισθησίες με τη δημιουργία ταμείου υδρογονανθράκων στο οποίο θα κατατίθενται τα έσοδα που θα προκύπτουν στη προ της λύσης περίοδο…
Επομένως είναι υπαρκτός ή όχι, ο κίνδυνος να αναγκασθεί η Κυπριακή Δημοκρατία να συρθεί σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων, με ατζέντα τη συνεκμετάλλευση με τους Τουρκοκύπριους του εθνικού πλούτου του νησιού; Η Τουρκία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει πίσω…
Η Τουρκία έχει θέσει τρεις απαιτήσεις για να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για επίλυση του Κυπριακού.
Η πρώτη είναι η συνδιαχείριση του φυσικού αερίου στην προ της λύσης περίοδο. Η δεύτερη είναι η υιοθέτηση ενός αυστηρού και καταληκτικού χρονοδιαγράμματος για τις διαπραγματεύσεις. Η τρίτη απαίτηση έχει να κάνει με την απόδοση στους Τουρκοκύπριους αναβαθμισμένου "status" αν οι διαπραγματεύσεις για εξεύρεση ομοσπονδιακής λύσης δεν παράξουν θετικό αποτέλεσμα.
Τώρα λοιπόν οι Τουρκοκύπριοι ζητούν προτού βρεθεί λύση για το Κυπριακό, είτε συνδιαχείριση των κοιτασμάτων, είτε διαμοιρασμό των εσόδων που θα προέλθουν από την εκμετάλλευσή τους. Να σημειωθεί ότι η διαχείριση των εσόδων, αλλά μετά την επίλυση του Κυπριακού, έχει ήδη συμφωνηθεί στο πλαίσιο της σύγκλισης Talat-Χριστόφια.
Κλιμακώνοντας πάντως λεκτικά την αντιπαράθεση, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Β. Yildirim εξαπέλυσε νέες απειλές κατά της Ελλάδας, λέγοντας ότι η χώρα του είναι σε θέση να εξουδετερώσει κάθε απειλή σε Αιγαίο και Μεσόγειο, ενώ ο Erdogan έκανε λόγο για θερμό καλοκαίρι, μέχρι και για ενδεχόμενη επιστράτευση. Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες σε Αιγαίο και Κύπρο, με την έννοια ότι αμφότερα λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία;
Οι Τούρκοι ηγέτες εφαρμόζουν τη ρήση του Σουν Τσου. Όταν είσαι αδύνατος κάνε το δυνατό για να μην σου επιτεθεί ο αντίπαλος.
Στη προκειμένη περίπτωση εκτός από τα ανοικτά μέτωπα σε Συρία (Αφρίν, Μαμπίτζ, Ιντίλπ) νοτιοανατολική Τουρκία (ΡΚΚ) και Ιράκ, γνωρίζουν ότι η πολεμική τους αεροπορία έχει αποδυναμωθεί από τις εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν το πραξικόπημα του 2016.
Με την επιθετική ρητορική τους αλλά και τις ακραίες συμπεριφορές στο Αιγαίο επιδιώκουν να αποτρέψουν την Ελλάδα από του να παρέμβει δυναμικότερα στο πλευρό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ειδικότερα στο Αιγαίο υπάρχει κίνδυνος να προκύψει από λάθος ένα θερμό επεισόδιο.
Εκτιμώ ότι ούτε η Ελλάδα ούτε και η Τουρκία επιθυμούν τον πόλεμο. Κατά συνέπεια και αν ο μη γένοιτο προκύψει κάτι τέτοιο δεν πιστεύω ότι θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.
Τους επόμενους μήνες θα έχουμε μια αυξομειούμενη ένταση που θα προκαλείται από τις διάφορες πρωτοβουλίες στις οποίες θα προχωρούν η Αγκυρα και η Λευκωσία, όπως για παράδειγμα οι κυπριακές συμφωνίες με την Αίγυπτο για πώληση της "Αφροδίτης" στο τερματικό του Idku, η αποστολή περί το καλοκαίρι εντός της κυπριακής ΑΟΖ του τουρκικού πλωτού γεωτρύπανου, οι γεωτρήσεις της Exxon Mobil το φθινόπωρο, οι νέες γεωτρήσεις της ΤΟΤΑL, κλπ.
Είναι αρκούντως προετοιμασμένες οι δύο κυβερνήσεις σε Αθήνα και Λευκωσία, για να αντιμετωπίσουν αυτά που έρχονται;
Θέλω να πιστεύω ότι παρακολουθούν από πολύ κοντά τη κατάσταση, βρίσκονται σε στενή επικοινωνία και συντονίζονται. Το τελευταίο έδειξαν και οι κινήσεις τους ενόψει του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Να σημειώσω ότι οι ελληνικές πρωτοβουλίες για ομαλοποίηση των σχέσεων με τη πΓΔΜ και την Αλβανία μέτρησαν στη διαμόρφωση της προ ημερών δήλωσης Τούσκ, αφού η σταθεροποίηση των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκεται σήμερα στις προτεραιότητες της ΕΕ.
Τα νέα σύνθετα και επικίνδυνα δεδομένα απαιτούν συνολικό σχεδιασμό. Η κρίση στην οποία μπήκαμε θα έχει διάρκεια. Θα χρειαστεί πέραν από την αναγκαία ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και διαπραγματευτική ικανότητα ώστε να εξασφαλιστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα των δύο χωρών σε Αιγαίο και Κύπρο.
* Ο Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος και Γραμματέας του Συμβουλίου Γεωστρατηγικών Μελετών Κύπρου, και οι απόψεις που εκφράζει είναι απολύτως προσωπικές.
