Πέρασαν κιόλας 11 χρόνια από το τελευταίο χρηματιστηριακό κραχ. Και μέσα σε αυτά, έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες άρθρα για τους λόγους που οδήγησαν στην κατάρρευση της Lehman Brothers. Μια κατάρρευση, που πυροδότησε την έκρηξη των Αμερικανικών subprime loans, που με τη σειρά της οδήγησε στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008.
Στην κινηματογραφική ταινία “Too big to fail”, παρουσιάζεται πλήρως και με ιδιαίτερη ακρίβεια, η αλληλουχία των γεγονότων. Είναι ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ που περιγράφει τις ανησυχίες, τις συζητήσεις, τις διαπραγματεύσεις και τους συσχετισμούς των δυνάμεων, ανάμεσα στις μεγάλες τράπεζες, τις χρηματιστηριακές εταιρίες και στο Αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, που οδήγησαν την προσπάθεια διάσωσης της Lehman Brothers σε αδιέξοδο και την παγκόσμια οικονομία στην μεγαλύτερη σύγχρονη κρίση της.
Στις αναλύσεις και στα άρθρα, που έχουν γραφεί για την χρηματοοικονομική κρίση του 2008, ανάλογα με το οπτικό πεδίο του κάθε συγγραφέα, δίνονται δυο είδη ερμηνειών. Το πρώτο είδος ερμηνειών, είναι αυτό που κατηγορεί γενικά τον καπιταλισμό και εκτιμά για πολλοστή φορά πως πλησιάζει το τέλος του. Το δεύτερο είδος, αφορά στην ενοχοποίηση των αγορών και της ανηθικότητας τους από την μια πλευρά και στην εξαπάτηση των επενδυτών από την άλλη.
Η δική μας ματιά, επικεντρώνεται σε άλλα σημεία, πέρα από την ευθύνη των τραπεζιτών, των “banksters” και των “αιμοδιψών” επενδυτικών οίκων, που σύμφωνα με τους περισσότερους, τα έκαναν όλα στο “βωμό του κέρδους”. Και τα σημεία αυτά, είναι οι κυβερνητικές πολιτικές πρωτοβουλίες των ΗΠΑ και η λανθασμένη ανάγνωση των δεδομένων των διεθνών αγορών από τους Αμερικανούς οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες.
Ήδη από το Αύγουστο του 2005, σε μια παγκόσμια συνάντηση των σημαντικότερων υπουργών οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών, ο επικεφαλής οικονομολόγος (chief economist) του IMF, Raghuram Rajan είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, τη στιγμή που άπαντες οι συγκεντρωμένοι εξυμνούσαν τον ακολουθούμενο τακτικό χειρισμό των οικονομικών καταστάσεων και προέβλεπαν θεαματικές εξελίξεις. Η ιστορία έχει καταγράψει το γεγονός, πως ο Rajan είχε χαρακτηριστεί μπροστά σε αυτό το ευρύ ακροατήριο, που λαμβάνει τις μεγάλες οικονομικές αποφάσεις που αφορούν όλον τον κόσμο, ως “stone age thinker” (άνθρωπος με σκέψη από την λίθινη εποχή) και ως “luddite” (λουδίτης), από τον τότε Υπουργό Οικονομικών Larry Summers, της κυβέρνησης του τότε Προέδρου των ΗΠΑ, Bill Clinton.
H είσοδος της Κίνας τον Δεκέμβριο του 2001 στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου επέφερε ένα σοκ, διότι τόσο το χαμηλό μισθολογικό και παραγωγικό κόστος, όσο και το μέγεθος της κινεζικής οικονομίας, επέτρεψαν στην Κίνα να εισβάλει δυναμικά σε όλες τις ώριμες και αναπτυσσόμενες αγορές. Ως αποτέλεσμα, εκτοπίστηκαν σε αρκετές περιπτώσεις, παραδοσιακά αμερικανικά προϊόντα, από τα ράφια των πολυκαταστημάτων ή από τις προμήθειες πρώτων υλών στη βιομηχανία. Η απάντηση της Δύσης περιορίστηκε μόνο στην ταχύτατη αποκλιμάκωση των επιτοκίων και αυτό ήταν το πρώτο λάθος.
Το δεύτερο λάθος, ήταν η πλήρης απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, η οποία χρεώνεται στην διακυβέρνηση του Προέδρου George W. Bush. Μετά το σκάνδαλο της Enron και την εξαΰλωση της Arthur Andersen ως ελεγκτικής εταιρίας, η κυβέρνηση Bush προσπάθησε να κινηθεί έστω και καθυστερημένα. Όμως απέτυχε να περάσει αυστηρούς κανόνες ελέγχου κυρίως στις μεγάλες τράπεζες Fannie Mae και Freddie Mac. Για την αποτυχία αυτή, μεγάλη ευθύνη φέρει το Κογκρέσο, το οποίο είχε εναντιωθεί προς κάθε κίνηση επιβολής αυστηρών κανόνων πάνω στο τραπεζικό σύστημα.
Το τρίτο και ίσως το μεγαλύτερο λάθος, ήταν η αμερικανική πολιτική βούληση, για αύξηση του ποσοστού ιδιόκτητης κατοικίας στις ΗΠΑ, που είχε υιοθετηθεί κυρίως από τον Πρόεδρο Bill Clinton, ήδη από το 1995. Ο Λευκός Οίκος, μέσω του Community Reinvestment Act, πίεζε τις τράπεζες να δανειοδοτούν πολίτες με χαμηλά εισοδήματα, παρ' όλο που δεν εκπλήρωναν καν τα βασικά τραπεζικά κριτήρια φερεγγυότητας. Έτσι, τα στεγαστικά δάνεια μετατράπηκαν σταδιακά από μια πηγή τακτικών τραπεζικών εσόδων υψηλής διασφάλισης και χαμηλού ρίσκου, σε έναν εφιάλτη. Ο εφιάλτης αυτός, ακολούθως τιτλοποιήθηκε και επεκτάθηκε σε όλο τον πλανήτη, μέσω διαδοχικών εκδόσεων εναλλακτικών επενδυτικών προϊόντων.
Αυτά τα τρία λάθη των πολιτικών, γέννησαν την κρίση, την οποία όλοι αγνοούσαν μέχρι την στιγμή που απέκτησε ένα τέτοιο μέγεθος, που δεν μπορούσε πλέον να την κρατάει αόρατη. Και τότε οι παράγοντες της αγοράς προσπάθησαν ο καθένας ξεχωριστά, να αποδιώξει από πάνω του το πρόβλημα, μεγεθύνοντας το με αυτόν τον τρόπο και μεταφέροντας το μακριά, επιλέγοντας διάφορα χρηματοοικονομικά εργαλεία και χρηματιστηριακά προϊόντα.
Ακόμα πιο σπουδαίο μάθημα, πήραμε από τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε και ξεπεράστηκε η κρίση στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά και σε αυτό το σημείο, οι ευρωπαϊκές ευθύνες είναι καθαρά πολιτικές.
*Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
