(Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image. Η Γερμανία –επιτέλους– διαπιστώνει πως η Τουρκία χρειάζεται πολύ περισσότερο το Βερολίνο από ό,τι το αντίθετο.)
Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Η αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας από τους Τούρκους έχει πάμπολλες αναγνώσεις και, βέβαια, πολύ περισσότερη ουσία από αυτήν που φέρει μια συμβολική κίνηση η οποία –ούτως ή άλλως– όφειλε να λάβει χώρα και οφείλει να λάβει χώρα και σε άλλες χώρες προκειμένου να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια αλλά και να αλλάξει το «φόντο» πάνω στο οποίο κοιτά η Δύση την Τουρκία. Γύρω από αυτήν την αναγνώριση γενοκτονίας από το ισχυρότερο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, υπάρχουν πτυχές που αφορούν το συνολικό μέλλον των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης.
Μήνυμα σε... βιαστικούς
Δεν έχουν περάσει παρά μόνο λίγοι μήνες ύστερα από την περιβόητη «Συμφωνία» μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια «Συμφωνία» η οποία ήταν τόσο «άτσαλα» δομημένη, όσο ήταν άλλωστε και οι διαπραγματεύσεις. Τι δουλειά έχει άραγε το «άνοιγμα» κεφαλαίων που αφορούν την Κοινοτική προοπτική της Άγκυρας και την «απελευθέρωση» βίζας για Τούρκους πολίτες με το αν η Τουρκία οφείλει να συμπεριφέρεται ως πολιτισμένο κράτος και να πράττει τα δέοντα αναφορικά με τους πρόσφυγες; Μαζί με όλα αυτά, η Τουρκία ζήτησε και χρηματική αμοιβή, κάπου 3 δισ. ευρώ για αρχή. Έμοιαζε απολύτως «λογικό» χώρα που δημιούργησε εν πολλοίς το χάος στη Συρία να επιθυμεί να ανταμειφθεί... Η συμφωνία αυτή δεν γινόταν να υλοποιηθεί ακόμη και αν η Ε.Ε της διαδικασιοκρατίας και της γραφειοκρατίας έχει χάσει την επαφή με τη σημερινή διεθνο-πολιτική πραγματικότητα. Η Ε.Ε. κέρδισε χρόνο όταν το προσφυγικό βρισκόταν σε έξαρση. Από την ανακοίνωση της ρωσικής παύσης αεροπορικού πυρός και την παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, οι ροές είναι περισσότερο ελεγχόμενες. Είναι μόνο όμως αυτοί οι λόγοι για τους οποίους η «Συμφωνία» μεταξύ Ε.Ε. - Τουρκίας για το προσφυγικό την καθιστούσαν και την καθιστούν αδύνατη σε υλοποιησιμότητα;
Γερμανικές εκλογές
Στις πρόσφατες εκλογές, το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (Alternative for Germany/AfD) ήρθε να υπενθυμίζει πως ο επιθετικός ευρωσκεπτικισμός έχει επιστρέψει για τα καλά στην Ευρώπη, είτε ένα κράτος είναι οικονομικά ισχυρό, όπως η Γερμανία, είτε είναι κράτος όπως είναι η Ουγγαρία. Το μήνυμα ήταν σαφές και από τη γερμανική κοινωνία: Να στηρίξει η Καγκελάριος Angela Merkel την προπέρσινη φράση της «ο πολυπολιτισμός απέτυχε». Το αν και κατά πόσον ισχύει δεν θα το πραγματευτούμε επί του παρόντος. Ο πραγματισμός όμως λέει πως μια υπό κατάρρευση Ε.Ε. δεν μπορεί να έχει την πολυτέλεια να λέει «ναι» στις απαιτήσεις της Τουρκίας. Η Ευρώπη, μεταξύ άλλων, έχει και πρόβλημα ασφάλειας εδώ και δύο έτη. Οι εκλογές που έρχονται στη Γερμανία αναγκάζουν τη γερμανική κυβέρνηση να λάβει σοβαρά υπόψιν της τη βούληση του γερμανικού λαού και την απειλή του AfD.
Το λάθος της γερμανικής στήριξης στον «Σουλτάνο» διορθώνεται (;)
Η Γερμανία πίστεψε πως η απομονωμένη Τουρκία από τη Δύση θα ήταν μια καλή «επένδυση» στις διεθνείς σχέσεις του Βερολίνου. Από τον περασμένο Οκτώβρη, η Τουρκία βρήκε στο Βερολίνο εκείνο το κλαδί από όπου θα πιανόταν προκειμένου να σταματήσει η ελεύθερη πτώση των «μηδενικών τριβών» της. Σε μια κρίσιμη περίοδο, (η χρονική συγκυρία είναι πολύ σημαντική) στην οποία ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdogan, μπορεί να «απασφαλίσει» πάλι την προσφυγική του «βόμβα», η Γερμανία στέλνει μήνυμα από το Κοινοβούλιό της πως οι τουρκικοί εκβιασμοί λαμβάνουν τέλος. Με άλλα λόγια, η Γερμανία –επιτέλους– διαπιστώνει πως η Τουρκία χρειάζεται πολύ περισσότερο το Βερολίνο από ό,τι το αντίθετο.
Πράγματι, Γερμανία και Ε.Ε. φαίνεται πως «ξύπνησαν» έστω και για τον λάθος λόγο. Ποιος ήταν αυτός; Η καρατόμηση του Ahmet Davutoglu από τον Erdogan από την τουρκική πρωθυπουργία.
Erdogan και Davutoglu, στο ζήτημα της Ευρώπης και του πώς θα διαχειριστεί η Τουρκία τα ζητήματα που αφορούν εκείνη και την Ε.Ε, έπαιζαν τον ρόλο του καλού και του κακού ανακριτή. Τόσο για τα ευρω-τουρκικά όσο και για τα ελληνο-τουρκικά θα ήταν ολέθριο σφάλμα να αξιολογήσουμε ως ειδικό συντελεστή εξελίξεων (βελτίωσης ή επιδείνωσης) ένα πρόσωπο εξουσίας και ευθύνης στην Τουρκία. Η σημερινή Τουρκία διαμορφώνεται εδώ και έναν αιώνα και, ειδικότερα, εδώ και 13 ολόκληρα έτη ο Erdogan έχει διαμορφώσει έτσι τον κρατικό μηχανισμό έτσι ώστε να λειτουργεί μόνο με βάση τις επιδιώξεις της τουρκικής ελίτ αλλά και των δικών του σχεδίων που πάσχουν από τη μεγαλομανία του.
Άνοιγμα σε «εχθρούς» της Άγκυρας
Για το διαποτισμένο από το Σύνδρομο των Σεβρών τουρκικό κράτος η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων αποτελεί την τελική γροθιά από τη Δύση προς την Άγκυρα. Η Γερμανία, όπως και συνολικά η Δύση, διαπίστωσε πως η Τουρκία (ακόμη και στον Α' και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο) εκβιάζει μόνο όταν ο δυτικός κόσμος δεν είναι συμπαγής. Έτσι μπαίνει ανάμεσα (όπως έκανε κάποτε, παίρνοντας ενδιάμεση θέση ανάμεσα σε Μ. Βρετανία και ναζιστική Γερμανία) και γίνεται διακύβευμα που περιμένει να γίνει ένας υπέρ της πλειστηριασμός.
Η Αρμενία είναι μια χώρα που έχει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία. Στην Ε.Ε. έχουν αρχίσει να λαμβάνουν χώρα έντονα οι συζητήσεις για τη βελτίωση των ευρω-ρωσικών σχέσεων. Οι ΗΠΑ έχουν εγκαταστήσει έναν δίαυλο επικοινωνίας με τη Ρωσία, καθώς έχουν αντιληφθεί πως τα ζητήματα της Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας δεν μπορούν να λυθούν μονομερώς. Η πρόσφατη κρίση μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας έδωσε την ευκαιρία στον Erdogan πάλι να λεονταρίσει και να ποντάρει σε λάθος άλογο. Ποιο ήταν αυτό; Πίστεψε ότι η Δύση, επειδή έχει σημαντικά ενεργειακά συμφέροντα στο Αζερμπαϊτζάν, θα πάρει το μέρος του και επομένως θα του «απονείμει» και ρόλο και σε αυτήν την περιφερειακή σύγκρουση. Η Μαύρη Θάλασσα είναι πολύ σημαντική και για την Ε.Ε και για τις ΗΠΑ και, φυσικά, για τη Ρωσία.
Οι τελικές απειλές του Σουλτάνου και οι άσχημες μέρες που έρχονται για την Τουρκία
Το γερμανικό χαστούκι (όπως το εκλαμβάνει η Τουρκία) είναι ηχηρό και, ουσιαστικά, απομονώνει την Τουρκία. Η Δύση κουράστηκε να αντιμετωπίζει τον τυχοδιωκτισμό και δον-κιχωτισμό στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας, η οποία, με τις κινήσεις της, απειλεί τρεις υποπεριφέρειες με πλήρη αποσταθεροποίηση. Πολλά διεθνή προβλήματα περνούν από την Άγκυρα.
Το αρνητικό είναι πως η Τουρκία βρίσκεται χωρίς ουσιαστική διέξοδο, επομένως είναι πολύ πιο πιθανό να τινάξει στον αέρα τα συμφωνηθέντα για το προσφυγικό και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις όπου θα καταστήσουν πάλι το Αιγαίο ως danger area. Ας ελπίσουμε πως ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Γερμανίας - ΗΠΑ και Ρωσίας στηρίζεται σε συγκεκριμένο πλάνο, καθώς η Τουρκία θα επιχειρήσει να προβεί σε αντίποινα, καθώς, αν δεν το κάνει, θα στείλει μήνυμα «συνθηκολόγησης». Άλλωστε, μετά από τέτοιες ήττες στην περιφερειακή της πολιτική, η Τουρκία δεν έχει να χάσει κάτι άλλο... Μην ξεχνάμε επίσης πως η πολιτική αστάθεια μιας χώρας όπως είναι η Τουρκία μπορεί να προκαλέσει μέσα σε μέρες... οικονομικούς τριγμούς με απρόβλεπτες κοινωνικές συνέπειες. Η Τουρκία, εδώ και αρκετά χρόνια, βαδίζει προς τον δρόμο του οποίου το αδιέξοδο έχει αρχίσει να γίνεται κάτι παραπάνω από ορατό.
Υ.Γ.: Ένα δίδαγμα από την «τουρκική περιπέτεια» (αν θα επιτρεπόταν) για την ελληνική εξωτερική πολιτική θα μπορούσε να είναι πως όταν κάποιος μονίμως απειλεί, τότε το κάνει γιατί δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο.
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Παν/μιο Πελοποννήσου - συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου στον Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ). Το κείμενο αυτό αποτελεί άποψη του γράφοντος και δεν εκπροσωπεί τους φορείς στους οποίους εργάζεται.
