Του Δημήτρη Τσαιλά*
Οι ναυτικοί γνωρίζουν ότι όταν ένα σκάφος χάνει τον άνεμο από τα πανιά του, χάνει την ικανότητά του για πηδαλιούχηση και είναι ουσιαστικά ακυβέρνητο, μέχρι να ανακτήσει τον άνεμο και να μπορεί να πηδαλιουχηθεί ξανά. Σήμερα, η δύση βρίσκεται στο μεταβατικό στάδιο ακυβερνησίας, εν μέσω μιας ισχυρής καταιγίδας στο γεωπολιτικό πεδίο. Η διαμορφούμενη διεθνής τάξη, βρίσκεται κάτω από μια πρωτοφανή αναταραχή που μπορούμε να την παρομοιάσουμε με Τρικυμία, καθώς τα κράτη βρίσκονται σε περιδίνηση στον ισχυρό κυματισμό που προκαλούν οι γεωπολιτικές αλλαγές. Υποστηρίζω ότι ζούμε σ' ένα κόσμο στον οποίο υπάρχει μια τεράστια αναταραχή, με κατακερματισμό δυνάμεων και αβεβαιότητα. Δεν εννοώ μια ενιαία απειλή για όλους, αλλά πολλές και διαφοροποιημένες απειλές για όλο τον κόσμο.
Μεταξύ άλλων ζητημάτων, διακρίνουμε:
1. την ολοένα ανάδυση ρεβιζιονιστικών/αναθεωρητικών δυνάμεων, δηλαδή χώρες δυσαρεστημένες με το status quo αναζωπυρώνουν τον αλυτρωτισμό,
2. τις ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις που θέλουν να διαγράψουν το Δυτικό τρόπο ζωής μας,
3. τις νέες τεχνολογίες και τις τακτικές που μειώνουν την ικανότητα μας να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας και τα συμφέροντά μας.
Το σημαντικότερο όμως και από τις διάφορες αναδυόμενες απειλές είναι, ότι στη Βαλκανική χερσόνησο η τάξη υπονομεύεται από έναν ακόμη πιο ολέθριο εχθρό που πιστεύω ότι είναι η απώλεια της αυτοπεποίθησης μας.
Η νέα πολιτική ανάσχεσης στα Βαλκάνια
Το μάτι του κυκλώνα που προκαλεί την τρικυμία στην περιοχή μας είναι η επαναφορά ψυχροπολεμικών εννοιών όπως η «ανάσχεση», στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η ανάσχεση ήταν η αρχική ιδέα του διευθυντή του Πολιτικού Σχεδιασμού των Ηνωμένων Πολιτειών Τζώρτζ Κένναν, και έγινε η βάση της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Τρούμαν, το 1947. Την εποχή εκείνη το κύριο στοιχείο της πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Σοβιετική Ένωση, υποστήριζε ότι, πρέπει να είναι η μακροπρόθεσμη, υπομονετική, σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση της ρωσικής επεκτατικής βούλησης. Για το σκοπό αυτό, η ΗΠΑ κάλεσε τους δυτικούς συμμάχους να συμπαραταχθούν για την καταπολέμηση της τότε «σοβιετικής πίεσης» μέσω της εφαρμογής μιας δυναμικής ικανής να ανταπεξέρχεται σε μια σειρά από συνεχώς μεταβαλλόμενες γεωγραφικές και πολιτικές θέσεις, που θα αντιστοιχούν στις μετατοπίσεις και τους ελιγμούς της πολιτικής της Μόσχας. Σήμερα αντίστοιχα γίνεται προσπάθεια του περιορισμού της Ρωσικής επιρροής στους νέους ενεργειακούς διαδρόμους των δυτικών Βαλκανίων με τη διεύρυνση του πολιτικο-αμυντικού οργανισμού ΝΑΤΟ.
Πρώτο κράτος βατήρας συμφερόντων η πΓΔΜ
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το πλαίσιο του κράτους και της κεντρικής κυβέρνησης θα διατηρηθεί στην πΓΔΜ, λόγω του μεγάλου αριθμού των μερών που έχουν συμφέροντα από αυτό, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και της πλειοψηφίας του τοπικού πληθυσμού. Το εσωτερικό πολιτικό σύστημα είναι πιθανό να μείνει με «υβριδικά» χαρακτηριστικά, καθώς τόσα χρόνια κατήχησης περί «Μακεδονισμού» και της αποκρυστάλλωσης των διαφόρων ανταγωνιστικών δυνάμεων σε αυτή τη διαιρεμένη χώρα θα καταστήσει δύσκολο για την όποια κεντρική κυβέρνηση να επιτευχθεί ευρεία νομιμοποίηση και αποτελεσματικής θεσμοθέτησης διακυβέρνησης σε όλη την επικράτειά του, ακόμη και με την πιθανή εισδοχή στο ΝΑΤΟ.
Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι οι διάφορες δυνάμεις στα Σκόπια, παρακινούμενες είτε από θρησκευτικές ή εθνοτικές, διαφορές θα συνεχίσουν να λαμβάνουν μερίδιο πίτας στη μορφή και τη λειτουργία του κράτους. Εκτιμάται ότι οι σχέσεις μεταξύ αυτών των ομάδων θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από τον ανταγωνισμό, μερικές φορές με εχθρικές διαθέσεις και άλλες φορές με διάθεση συνεταιρισμού, μεταξύ αυτών και της επίσημης κυβέρνησης. Με το πέρασμα του χρόνου, η πΓΔΜ μπορεί να υποβληθεί σε μετάβαση από την υβριδική κατάσταση σε μια ομοσπονδιακή τάξη και στη συνέχεια, σε μια ολοένα και πιο ισχυρή κεντρική κυβέρνηση.
Συμπεράσματα
Η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει μια Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας με απαντήσεις στις πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει στο χώρο των Βορείων γειτόνων μας, ιδίως με δεδομένη την επιρροή που ασκείται από την Τουρκία τόσο στα Σκόπια όσο στην Αλβανία, αλλά και στη Βουλγαρία με την πολυπληθή τουρκική μειονότητα.
Πρέπει να καταφέρουμε, μια δύσκολη ισορροπία. Να συγκεραστούμε με τον επιχειρησιακό συντονισμό της Ρωσίας στα Βαλκάνια, διατηρώντας ταυτόχρονα στρατηγικό συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την ΕΕ για το μέλλον των Σκοπίων. Αφού όλο και περισσότερο θα εμπλέκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες στη διαδικασία διεύρυνσης του ΝΑΤΟ και η ΕΕ στη διεύρυνση των δυτικών Βαλκανίων.
Η Ελλάδα, για να μπορέσει να προασπίσει τα συμφέροντα της χρειάζεται να επιζητεί τη διεθνή παρουσία της. Τη σημασία αυτής, την αντιλαμβανόμαστε στις διακρατικές σχέσεις και τη συναντάμε και στις τρεις διαστάσεις της διπλωματίας και στην αλληλεπίδρασή τους τη στρατιωτική, τη διπλωματική και την οικονομική. Μάλιστα σε μια περίοδο κρίσεως είναι δεδομένο ότι χρειάζεται όραμα για τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν στο τρέχον διεθνές σύστημα για την προώθηση των συμφερόντων μας.
Η διεθνής συμπεριφορά μας πρέπει να καθοδηγείται από ρεαλισμό, και να εφαρμόζει εξωτερική πολιτική που να αποσκοπεί στην προώθηση των συμφερόντων μας.
Εκτιμάται ότι απαιτείται η διαμόρφωση μιας κοινής στρατηγικής με τη Βουλγαρία, την Αλβανία και τη Σερβία με την αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη, για τη δημιουργία μιας κοινής ζώνης επιρροής στα Σκόπια. Στα Σκόπια τέλος θα απαιτηθεί μια επέκταση της βοήθειας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η περιοχή σταθερότητας σε αυτό το πολύπαθο Βαλκανικό σύμπλοκο.
* Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύρχος ε.α. ΠΝ.
