Photo by Fatih Aktas/Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Τα τελευταία εικοσιτετράωρα με σημείο εκκίνησης την εν ψυχρό δολοφονία στην Άγκυρα, του Πρέσβη της Ρωσίας στην Τουρκία, διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σκηνικό στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, με σημαντικές προεκτάσεις και στα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας.
Η δολοφονία του Αντρέι Καρλόφ, αποτελεί ένα εξαιρετικής σημασίας γεγονός και έρχεται να αναδείξει εάν σκληρό γεωστρατηγικό παιχνίδι στην ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας.
Είναι σίγουρο, ότι λόγω του έντονου παρασκηνίου τρομοκρατίας που προηγείται και ακολουθεί αυτό το κομβικό γεγονός, ότι θα ενισχύσει, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, τη συνεργασία Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν.
Ο Ταγίπ Ερντογάν από την πρώτη στιγμή της δολοφονίας του Ρώσου Πρέσβη, κατέφυγε στον προσφιλή εχθρό του, ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, τον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο έδειξε ως υπεύθυνο κουνώντας για μια ακόμη φορά έντονα και δημόσια το δάκτυλο προς την Ουάσιγκτον και την ήδη αποτελούσα παρελθόν κυβέρνηση Ομπάμα. Ο τούρκος ΥΠΕΞ, Μελβούτ Τσαβούσογλου εγκάλεσε δημόσια και άκομψα τον Αμερικανό ομόλογό του, Τζόν Κέρι, προκαλώντας τις θορυβώδεις διαψεύσεις της Ουάσιγκτον.
Η Μόσχα αντιθέτως απέφυγε επιμελώς να ενστερνιστεί την άποψη αυτή, δηλώνοντας ότι δεν έχει εξακριβώσει ακόμη ποιοι κρύβονται πίσω από τη δολοφονία του Πρέσβη. Πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας ανέφεραν ότι οι Ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, γνώριζαν από την πρώτη στιγμή ότι πίσω από την δολοφονία κρύβονταν τζιχαντιστές της τρομοκρατικής οργάνωσης Jabhat Fatah al-Sham, πρώην Al Nousra, η οποία πρόσφατα είχε αποσχιστεί από την Αλ Κάϊντα. Το Ισραήλ, και σίγουρα είχε ενημερώσει τη Μόσχα, γνωρίζει εδώ και καιρό ότι οι υπηρεσίες ασφάλειας της Τουρκίας, έχουν διαβρώσει με μέλη τους τζιχαντιστές, τις υπηρεσίες ασφαλείας της Τουρκίας.
Η επιβεβαίωση όλων αυτών, ήρθε με την επιστολή ανάληψης ευθύνης από την εν λόγω οργάνωση για τη δολοφονία, η οποία περιείχε ακόμη ένα κτύπημα για τον Ταγίπ Ερντογάν και το αφήγημα που έχει στήσει γύρω από το Γκιουλέν. Το γεγονός ότι η τρομοκρατική οργάνωση ανέφερε την συνδρομή των Γκρίζων Λύκων στο στήσιμο της δολοφονίας. Σε μια άλλη συγκυρία, αυτό θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα για τον Ερντογάν και το καθεστώς του. Δυστυχώς στην παρούσα συγκυρία έχει απέναντί του μια αποτυχημένη και αποχωρούσα κυβέρνηση, του Μπαράκ Ομπάμα, στην Ουάσιγκτον, και συνθήκες στην περιοχή οι οποίες των ευνοούν.
Η προχθεσινή τριμερής συνάντηση για το Συρία, μεταξύ Ρωσίας , Τουρκίας και Ιράν, και το αποτέλεσμά της , γνωστό ως «Διακήρυξη της Μόσχας», στηρίζει την παραπάνω άποψη και το γεγονός ότι ο Ερντογάν και η Τουρκία βγαίνουν, βραχυπρόθεσμα, ενισχυμένοι από τις εξελίξεις.
Ο Τούρκος Πρόεδρος, αναγκάστηκε στη Μόσχα να δεσμευτεί στη διακήρυξη ότι δεν επιδιώκεται η αλλαγή καθεστώτος στην Συρία (στήριξη Άσαντ), πήρε όμως και δέσμευση για στήριξη της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας (αντίο στη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδικού Κράτους – προς το παρόν- στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας). Μια ακόμα ενδιαφέρουσα ανακοίνωση στη συνάντηση της Μόσχας η προσφορά του Προέδρου του Καζακστάν, να φιλοξενήσει ειρηνευτικές διαδικασίες για τη Συρία, κάτι που αποτελεί ράπισμα αποτυχίας στην ειρηνευτική διαδικασία αμερικανικής στήριξης που διεξάγονται στη Γενεύη υπό τον ΟΗΕ.
Αν και η Μόσχα είχε την ευγενή καλοσύνη να ενημερώσει τον Τζόν Κέρι για τις αποφάσεις της Τριμερούς, η όλη ιστορία αποτελεί μια εκκωφαντική σφαλιάρα για την στρατηγική Ομπάμα στην περιοχή (Άσαντ, Κούρδοι, Ιράν), ένα μήνα πριν την αποχώρησή του από το Λευκό Οίκο.
Ένα άλλο σημαντικό γεγονός από τη συνάντηση της Μόσχας, ο ενισχυμένος ρόλος του Ιράν στην περιοχή ο οποίος προκύπτει από αυτή την εξέλιξη.
Ο παράγοντας Ιράν σε αυτή την εξέλιξη δημιουργεί κάποια σοβαρά ερωτήματα. Το Ισραήλ πως αντιμετωπίζει αυτές τις εξελίξεις; Το γεγονός ότι επικρατεί ψυχραιμία από το Τελ Αβίβ, δείχνει με σαφήνεια ότι ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δεν εξεπλάγη από τις εξελίξεις. Είναι πιθανό ότι έχει πάρει διαβεβαιώσεις από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ότι η κατανόηση η οποία έχει επιτευχθεί μεταξύ Μόσχας και Τελ Αβίβ εξασφαλίζει ότι δεν θα πληγούν τα συμφέροντα του Ισραήλ προς όφελος του Ιράν.
Το επόμενο μεγάλο ζητούμενο έχει να κάνει με τον παράγοντα της ανάληψης της κυβέρνησης στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Ντόναλντ Τράμπ, στις 20 Ιανουαρίου. Άσαντ και Ιράν, θα ξεσηκώσουν θύελλα στο Κογκρέσο, όπου οι επικριτές του Πούτιν και της Ρωσίας δεν πρόκειται να καταπιούν εύκολα αυτή τη συνεργασία. Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τράμπ έχει χαρακτηρίσει τη συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα που προώθησε ο Μπαράκ Ομπάμα, ότι πιο ανόητο έχει δει και έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα την αναιρέσει. Θα γίνει αυτό ή θα κάνει τα στραβά μάτια σε συνεργασία με τον Πούτιν και τον Νετανιάχου στην εμπλοκή του Ιράν στο Συριακό, για να επιτύχει σκληρότερους όρους στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος από το Ιράν, πουλώντας το ως επιτυχία στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
Και το Ισραήλ θα μπορούσε να πάρει ως αντάλλαγμα για το νέο ρόλο του Ιράν, μια άρση της υποστήριξης του προς Χεζμπολάχ και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις ορκισμένους εχθρούς του Τελ Αβίβ.
Οι πληροφορίες για παρασκηνιακές επαφές μεταξύ Ρωσίας , Τουρκίας και Τεχεράνης, είναι γνωστές στους σοβαρούς παρατηρητές των εξελίξεων εδώ και αρκετό διάστημα, και εάν προσθέσει κανείς την κατανόηση που έχει επιτευχθεί μεταξύ Μόσχας και Τελ Αβίβ, σε συνδυασμό με την αποχώρηση του στερούμενου στρατηγικής Ομπάμα και την έλευση του ανοικτού σε ευέλικτες συμφωνίες Τράμπ, το γλυκό θα μπορούσε να δέσει άνετα.
Σε αυτό το σκηνικό ο Ερντογάν κάθεται στο τραπέζι ως βασικός παίκτης, έχοντας μάλιστα, στην παρούσα συγκυρία, ανοικτές πόρτες, και προς τη νέα διακυβέρνηση στην Ουάσιγκτον και προς τη Μόσχα, και προς την Τεχεράνη και προς το Τελ Αβίβ.
Και εδώ είναι που έρχεται το καμπανάκι κινδύνου, με βάση το υπό διαμόρφωση γεωπολιτικό σκηνικό στη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο για την Ελλάδα και την Κύπρο.
Βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα ο Ερντογάν και η Τουρκία είναι όπως δείχνει η παραπάνω ανάλυση των γεγονότων ενισχυμένος, παρά τα έντονα προβλήματα που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό. Τον ενώνει με όλους τους δυνατούς στρατηγικούς παίκτες ο κίνδυνος ισλαμική τρομοκρατία.
Η Ελλάδα γονατισμένη από τα μνημόνια και ένα κατώτερο των περιστάσεων πολιτικό σκηνικό οδηγείται σε μια άρον άρον ασφυκτική διαδικασία διαπραγμάτευσης με την Τουρκία για το κορυφαίο εθνικό θέμα του Κυπριακού και εν μέσω μιας σαφώς διατυπωμένης αναθεωρητικής στρατηγικής από τον Ερντογάν.
Εάν δεν κινητοποιηθεί άμεσα σε εθνικό επίπεδο σε συνεργασία με τη Λευκωσία κερδίζοντας χρόνο, είναι πολύ πιθανό να οδηγηθεί σε εθνική ήττα ανυπολόγιστων διαστάσεων.
Δυνατότητες υπάρχουν. Η απόφαση για ανάθεση των εργασιών εξόρυξης του Οικοπέδου 10 στην Exxon Mobil από την Κυπριακή Κυβέρνηση, με την επερχόμενη ανάληψη της θέσης του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, από το σημερινό αφεντικό της εταιρίας, Ρέξ Τίλλερσον, δημιουργεί ένα καλό βήμα για να υπάρξει παιχνίδι.
Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν βγαίνει ενισχυμένος, τα προβλήματα που έχει η στρατηγική του είναι αρκετά και δίνουν δυνατότητες εκμετάλλευσης. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο απαιτείται σοβαρός σχεδιασμός και στρατηγική. Το μόνο βέβαιο είναι σήμερα, και με την παρούσα κατάσταση, τίποτα από τα δύο δεν υφίσταται. Και δυστυχώς ούτε φαίνεται να μπορεί να διαμορφωθεί.
Συμπέρασμα, πρέπει με κάποιο τρόπο να κερδηθεί χρόνος. Να αποφύγουμε τα τετελεσμένα με το μαχαίρι στο λαιμό στο Κυπριακό. Ενός κακού μύρια έπονται. Και από τις 20 Ιανουαρίου και μετά φουλ για μια εθνική στρατηγική επιβίωσης σε ένα αρνητικά διαμορφούμενο περιβάλλον.
Ουτοπικό μεν αναγκαίο δε. Ο Θεός να βοηθήσει!
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και Δημοσιογράφος
