Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Realpolitik, η ορολογία για την ρεαλιστική πολιτική στα γερμανικά. Δηλαδή, η διπλωματία που βασίζεται πάνω από όλα σε εκτιμήσεις και δεδομένα και παράγοντες, παρά σε ρητές ιδεολογικές αντιλήψεις ή ηθικές προϋποθέσεις. Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιώ τον όρο στα γερμανικά με δεδομένη τον σεβασμό που επικρατεί ευρύτερα στη χώρα για την γερμανική Ευρώπη.
Καταθέτοντας αυτό τον κανόνα που αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες στις διεθνείς σχέσεις θα ήθελα να παραθέσω μια ψύχραιμη και καθόλα ρεαλιστική ανάλυση του τηλεφωνήματος συγχαρητηρίων του Αμερικανού Προέδρου, Donald Trump, στον Τούρκο Πρόεδρο, Tayyip Erdogan, για τη «νίκη» του στο δημοψήφισμα της Κυριακής.
Ειλικρινά, δεν μπορώ να φανταστώ ότι υπήρχε σοβαρός αναλυτής που περίμενε ότι το καθεστώς Erdogan στη γειτονική χώρα θα διεξήγαγε ένα δημοψήφισμα βασισμένο στους κανόνες, τις αρχές, και τις αξίες μιας western liberal democracy. Όποιος είχε τέτοια άποψη δυστυχώς έχει απολέσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα και ζει σε έναν κόσμο virtual reality.
Δεν κρύβω, επίσης, να παραδεχτώ, ότι με εξέπληξε και το γεγονός της οριακής νίκης του Erdogan, ενισχύοντας στην ουσία την άποψη ότι το πιθανότερο είναι ότι έστω και οριακά στην πραγματικότητα ηττήθηκε. Και εδώ είναι που τελειώνει ο ρομαντισμός.
Πολλοί έτρεξαν να ασκήσουν κριτική στον Αμερικανό Πρόεδρο, Erdogan, για το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος ηγέτης επικοινώνησε και συνεχάρη τον Erdogan, για τη «νίκη» του στο δημοψήφισμα.
Για χάρη μιας ψυχρά ρεαλιστικής ανάλυσης, ας βάλουμε στην άκρη το όνομα Donald Trump, και ας τοποθετήσουμε στη θέση του, απόλυτα ουδέτερα, τον τίτλο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μόλις λίγες ημέρες πριν ο Αμερικανός Πρόεδρος, προχώρησε, με αφορμή την επίθεση με χημικά όπλα εναντίον αμάχων από το καθεστώς Άσαντ, σε επίθεση εναντίον αεροπορικής βάσης του καθεστώτος στη Συρία. Μιας βάσης στην οποία στεγάζονταν και στρατιωτικό προσωπικό της Ρωσίας.
Η Ουάσιγκτον με αυτή την ξαφνική και πολύ δυναμική επιχείρηση, έστειλε σαφές μήνυμα σε πολλαπλούς αποδέκτες. Στον Άσαντ, στον Putin και τη Ρωσία, στην Βόρεια Κορέα και το καθεστώς Kim, στον Ιράν, στην ευρύτερη περιοχή, ακόμη και στην Κίνα.
Την ίδια στιγμή, στα αμέσως επόμενα, από την επίθεση εικοσιτετράωρα, και προς απόλυτη επιβεβαίωση της αναξιοπιστίας αυτών που προέβλεπαν, τρίτο παγκόσμιο πόλεμο και εμπλοκή των ΗΠΑ στη Συρία, η ιδιαίτερα οξυδερκής και μεγάλου ειδικού βάρους ομάδα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας του Προέδρου των ΗΠΑ, ξεκαθάρισε ότι δεν υφίσταται τέτοιο ενδεχόμενο και πρωταρχικός στρατηγικός στόχος της Ουάσιγκτον και της κυβέρνησης Trump, ήταν, είναι, και παραμένει η εξάλειψη του ISIS. Και εδώ είναι που έρχεται το συγχαρητήριο τηλεφώνημα.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έχει την πολυτέλεια να ασχοληθεί με το δέντρο και να χάσει το δάσος. Εάν μάλιστα διαβάσει κανείς με προσοχή το readout του Λευκού Οίκου για την τηλεφωνική επικοινωνία, θα αντιληφθεί ότι τα συγχαρητήρια ήταν απλώς μια φράση. Σχεδόν το σύνολο της συνομιλίας καταναλώθηκε στο θέμα της στενής συνεργασίας για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και της τρομοκρατίας.
Με δεδομένο το ποιος είναι ο Tayyip Erdogan και το καθεστώς του, η Ουάσιγκτον δεν έχει αυταπάτες. Αυτή τη στιγμή το μόνο που δεν χρειάζεται η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, είναι μια αποσταθεροποιημένη Τουρκία. Και δυστυχώς, μια ακύρωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, το βέβαιο αποτέλεσμα θα ήταν η αποσταθεροποίηση από τον ίδιο τον Erdogan.
Η Συρία είναι διαλυμένη, η Αίγυπτος στέκεται με το όπλο παραπόδα, το Ιράκ αντιμετωπίζει τρομερά προβλήματα σταθερότητας και στα βόρεια το πρόβλημα των Τζιχαντιστών, η Τεχεράνη είναι ένα πρόβλημα που βράζει και έρχεται, η Ιορδανία δέχεται πιέσεις, και στο Μεσανατολικό η αμερικανική κυβέρνηση είναι έτοιμη να δρομολογήσει σημαντικές εξελίξεις. Είναι δυνατόν με αυτό τον χάρτη να θέλει να δει ανάφλεξη στην Τουρκία;
Βέβαια, αυτό σε καμία περίπτωση αυτό δεν σημαίνει λευκή επιταγής στον Erdogan. Εδώ είναι που έρχεται η αντίδραση του εκπροσώπου του State Department στο δημοψήφισμα. Το Foggy Bottom, ανέλαβε να δώσει το πικρό χάπι στον ηγέτη της Τουρκίας μέσω των σχολίων του εκπροσώπου, Mark Toner, σε μήνυμα προς τους δημοσιογράφους. Παραθέτοντας στην ουσία όλα αυτά που καταγράφουν παρατηρητές για το δημοψήφισμα, αναφερόμενος στην ελευθερία του τύπου, κα τις δημοκρατικές ελευθερίες, και επιφυλασσόμενος να εκφέρει συνολική γνώμη όταν θα ολοκληρωθεί και θα επιδοθεί επίσημα η έκθεση των παρατηρητών, έστειλε σαφές μήνυμα στον Τούρκο Πρόεδρο και το καθεστώς του.
Είμαι από αυτούς που πιστεύω ότι στο μέλλον οι επιδιώξεις του Erdogan και της Ουάσιγκτον θα βρεθούν σε διαφορετικές πλευρές του ποταμού και τότε θα έρθει η ώρα αποδόμησης του Tayyip Erdogan. H παρούσα συγκυρία δεν είναι η κατάλληλη.
Και για αυτούς που εδώ στην Ελλάδα σκίζουν τα ρούχα τους εναντίον του Αμερικανού Προέδρου και της Ουάσιγκτον, ας καθίσουν ψύχραιμα να σκεφθούν. Τι πραγματικά επιθυμούν; Μια αποσταθεροποιημένη Τουρκία ή τον Tayyip Erdogan Προέδρο με ενισχυμένες εξουσίες;
Άλλωστε, για όσους δεν έχουν απώλεια ιστορικής μνήμης την κρίση των Ιμίων, όταν Ελλάδα και Τουρκία έφθασαν στα πρόθυρα του πολέμου την προκάλεσε η Κεμαλικής παράδοσης κυβέρνηση της Ciller. Έτσι για να μην ξεχνιόμαστε. Και ακόμη και σήμερα, γιατί κάποιοι ξεχνούν την υπερθεμάτιση της ηγεσίας της αντιπολίτευσης στην Τουρκία, σε σχέση με τις προκλητικές δηλώσεις του Erdogan έναντι της Ελλάδας.
Όσο για αυτούς που ανέμεναν και αναμένουν αλλαγές στην πολιτική του Erdogan λόγω των εξελίξεων στο δημοψήφισμα, πλανώνται πλάνην οικτρά. Καμία αλλαγή δεν πρόκειται να υπάρξει.
Οπότε καλύτερα ρεαλιστής παρά ρομαντικός ανόητος.
Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και Δημοσιογράφος.
