Πριν από 72 ώρες άρχισε η Επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ) και του συν αυτών Ελεύθερου Συριακού Στρατού (ΕΣΣ) εναντίον των Κούρδων στο Καντόνι του Αφρίν της βορειο-δυτικής Συρίας. Η επιχείρηση αυτή αποτελεί την φυσική συνέχεια της Επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη» (Αύγουστος 2016 – Μάιος 2017) για την εξουδετέρωση των «δίδυμων τρομοκρατικών απειλών» του ΙΣΙΣ και YPG στη βόρεια Συρία σύμφωνα με τον Ερντογάν. Στην πραγματικότητα, όμως, η ένοπλη επέμβαση των ΤΕΔ στη βόρεια Συρία αποσκοπεί στην αποκοπή του Καντονιού του Αφρίν από τον μεγάλο θύλακα των Κούρδων ανατολικά του ποταμού Ευφράτη και την ματαίωση του (αβάσιμου εν πολλοίς) ονείρου των Σύρων Κούρδων για έξοδο στην Μεσόγειο Θάλασσα.
Εν αντιθέσει όμως με την προγενέστερη Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη», η εν λόγω επιχείρηση με το οργουελιανό όνομα έχει αποσπάσει την σιωπηρή συναίνεση μόνο της Ρωσίας – όχι των ΗΠΑ. Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, ήδη αρκετά επιβαρυμένης, οδηγούνται σε νέο ναδίρ επειδή η Ουάσινκγτον δεν υποχωρεί ενώπιον του ωμού εκβιασμού της Άγκυρας («ή εσείς θα εγκαταλείψετε τους Κούρδους της Συρίας ή εμείς θα αποσκιρτήσουμε προς την Μόσχα»). Πώς θα αντιδράσουν όμως οι ΗΠΑ στην ιταμή πρόκληση του Ερντογάν;
Τα Αινίγματα της Επιχείρησης
Η αντίδραση των ΗΠΑ θα περιοριστεί μάλλον στην φραστική καταδίκη της εν λόγω επίθεσης – ίσως συμπεριλάβει δε αντίποινα οικονομικά επ' αφορμή της δίκης Ζαράμπ. Οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν στρατό ή συμφέροντα στο Καντόνι του Αφρίν. Η επικράτεια της Συρίας δυτικά του ποταμού Ευφράτη ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας βασει της άτυπης συμφωνίας μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας. Το Καντόνι του Αφρίν, διόλου τυχαία, περιήλθε στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας το 2016 και προστατευόταν (μέχρι πρότινος) από «κυανόκρανους» της Ρωσίας έναντι των απειλών της Τουρκίας· αντιθέτως, τα Καντόνια του Κομπάνι και Τζαζίρε τελούσαν υπό ανοιχτή προστασία εκ μέρους των ΗΠΑ (δείτε εδώ). Οπότε, μια επίθεση της Τουρκίας εναντίον του Κομπάνι ή της Μανμπίζ θα προκαλέσει την έμπρακτη αντίδραση των ΗΠΑ σίγουρα.
Οπότε, γεννάται αβίαστα το εξής ερώτημα; Γιατί η Ρωσία άναψε το πράσινο φως στην Τουρκία τώρα και όχι νωρίτερα; Η Άγκυρα δεν έχει τηρήσει ούτε κατ' ελάχιστον τα συμπεφωνημένα κατά τη διάσκεψη κορυφής της Αστάνα περί της περιστολής της Αλ Νούσρα (το πρώην παρακλάδι της Αλ Κάιντα) στην επαρχία Ιντλίμπ – άρα δεν τίθεται μάλλον ζήτημα δούναι-και-λαβείν (το Αφρίν στην Τουρκία, η Ιντλίμπ στην τριπλή συμμαχία Ρωσία–Συρία–Ιράν) όπως στο παρελθόν (το Χαλέπι στον Άσαντ και η Αλ Μπαμπ στην Τουρκία τον Δεκέμβριο του 2016 / δείτε εδώ). Η σιωπηρή συναίνεση της Ρωσίας οφείλεται μάλλον στον έκδηλο εκνευρισμό της για την ίδρυση ενός de facto ανεξάρτητου Κουρδικού κρατιδίου ανατολικά του ποταμού Ευφράτη με εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ. Τι είδους ανταλλάγματα, όμως, εξασφάλισε η Μόσχα από την Άγκυρα ώστε να εγκρίνει την εν λόγω επιχείρηση; Προς το παρόν, δεν υπάρχουν επ' αυτού πληροφορίες. Εικάζεται, όμως, πως η Μόσχα μάλλον δρα κατ' αυτόν τον τρόπο ώστε να βαθύνει το χάσμα μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας έτι περαιτέρω. Μέχρι ποιο σημείο όμως συναινεί σιωπηρώς η Μόσχα; Την οριστική εξάλειψη του θύλακα ή την δραστική περιστολή του (και ίσως την υπαγωγή του εκ νέου στον έλεγχο του Άσαντ); Μάλλον το δεύτερο ενδεχόμενο. Η Μόσχα, άλλωστε, δεν κλείνει την πόρτα του διαλόγου προς τους Κούρδους του Αφρίν. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο Πούτιν πρότεινε σε αυτούς την υπαγωγή τους στον έλεγχο του Άσαντ την παραμονή της επίθεσης – πρόταση που απέρριψαν οι Κούρδοι κατηγορηματικώς. Βέβαια ο Λαβρόφ δήλωσε σήμερα πως η Μόσχα θα καλέσει τους Σύριους Κούρδους στο τραπέδι των διαπραγματεύσεων στο Σότσι τις επόμενες ημέρες – προς έκπληξιν, αν όχι δυσαρέσκεια, της Τουρκίας.
Ο Άσαντ; Πώς θα αντιδράσει; Πέραν της κούφιας φοβέρας περί δήθεν κατάρριψης των αεροσκαφών της Τουρκίας, ο Άσαντ δεν θα αντιδράσει στην πραγματικότητα. Έχει απορροφηθεί εξ ολοκλήρου από τον αγώνα εναντίον της Αλ Νούσρα στην Ιντλίμπ και δεν υπάρχουν οι δυνατότητες (ούτε η διάθεση) για επέμβαση υπέρ των Κούρδων – με τους οποίους υφίσταται σε ισχύ ένα άτυπο «σύμφωνο μη επιθέσεως» από το 2012 και ύστερα. Πώς θα αντιδράσει ο έτερος «συγκηδεμόνας» της Ειρηνευτικής Διαδικασίας της Αστάνα; Το Ιράν έχει περιοριστεί, όπως οι ΗΠΑ, σε φραστική καταδίκη της εν λόγω επίθεσης. Άλλωστε γιατί να αντιδράσει; Το Ιράν ανησυχεί βεβαίως για την αύξηση της επιρροής της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, ανησυχεί όμως ακόμα περισσότερο για το ενδεχόμενο της ίδρυσης ενός ανεξάρτητου Κουρδικού κρατιδίου ως προμαχώνα των ΗΠΑ (δείτε εδώ).
Πώς θα αντιδράσει η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση των Κούρδων; Προς το παρόν ... σιωπή! Και όμως! Σιωπή!!! Δεν έχουν μεταφέρει ενισχύσεις σε άνδρες και οπλισμό στο Καντόνι του Αφρίν (δια των εδαφών του Άσαντ βορείως του Χαλεπίου) και δεν έχουν διενεργήσει έστω μια επίθεση εναντίον της Αλ Μπαμπ ή Τζαραμπλούς (που απέχουν μόλις 3 και 10 χιλιόμετρα αντίστοιχα από τις γραμμές τους) ώστε να ασκήσουν λίγη πίεση επί της Τουρκίας. Που οφείλεται η αδράνεια αυτή; Μήπως η Ουάσινγκτον δεν υποστηρίζει επιθετικές ενέργειες που θα προκαλέσουν περαιτέρω ανάφλεξη της σύγκρουσης και, ως εκ τούτου, θα υπονομεύσουν τα κέρδη του αγώνα εναντίον του ISIS; Μήπως οι Άραβες στην ετερόκλητη Αραβο-Κουρδική συμμαχία δεν ενδιαφέρονται για μια σύγκρουση που διεξάγεται μακριά από τις εστίες τους; Μήπως αναμένουν οι Κούρδοι να αναλάβει η Ουάσινγκτον ή η Μόσχα λίαν συντόμως δράση για τη λήξη της σύγκρουσης; Ή μήπως οι «φιλοαμερικανοί» Κούρδοι προτίθενται να θυσιάσουν το Αφρίν (τους «φιλορώσους ομοεθνείς» τους) ωσάν Ιφιγένεια στον βωμό της ανεξαρτησίας;
Το Διακύβευμα για την Τουρκία
Η Επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» διεξάγεται περίπου όπως η Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη». Ο ΕΣΣ αποτελεί το (αναλώσιμο) «πεζικό» ενώ οι ΤΕΔ παρέχουν τα πυρά υποστήριξης δια της αεροπορίας, του πυροβολικού και των τεθωρακισμένων. Προς το παρόν, οι επιχειρήσεις εξελίσσονται ομαλά για τις ΤΕΔ με την κατάληψη των πρώτων μεθοριακών φυλακίων παρά την ισχυρή αντίσταση των Κούρδων. Η προέλαση προς το κέντρο του θύλακα (όπου ευρίσκεται η πρωτεύουσα Αφρίν) αναμένεται να συναντήσει ακόμα ισχυρότερη αντίσταση και να σημαδευτεί από βαρύτερες απώλειες. Οι Κούρδοι υστερούν τόσο σε οπλισμό όσο σε αριθμούς αλλά μάλλον θα αμυνθούν μέχρις εσχάτων κατ' απομίμηση του Στάλινγκραντ των Κούρδων – της Μάχης του Κομπάνι.
Όμως, ένας παρατεταμένος «πόλεμος φθοράς» δεν θα ήταν το ιδανικό σενάριο για διάφορες αιτίες. Πρώτον, ένας τέτοιος πόλεμος θα συνοδευτεί από βαριές απώλειες των ΤΕΔ – ένας κακός οιωνός για τον Ερντογάν στις επερχόμενες εκλογές στην Τουρκία. Δεύτερον, η παράταση της σύγκρουσης θα άναβε το φυτίλι μιας ισχυρής Κουρδικής εξέγερσης στη νοτιο-ανατολική Τουρκία – όπως συνέβη τον Οκτώβριο του 2014 με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Και τρίτον, όσο περισσότερο τραβά εις μάκρος η εν λόγω σύγκρουση, τόσο μεγαλώνει το ενδεχόμενο μιας (διπλωματικής) επέμβασης της Ρωσίας ή των ΗΠΑ εις βάρος της Τουρκίας – ειδικά εάν χάσουν τη ζωή τους αρκετοί άμαχοι. Εν ολίγοις, μια αστραπιαία νίκη αποτελεί το ιδανικό σενάριο για την Τουρκία. Είναι σε θέση, μολαταύτα, η Τουρκία να φέρει εις πέρας μια τόσο δύσκολη αποστολή; Έχει αφομοιώσει η Τουρκία τα διδάγματα της τέχνης του πολέμου από την Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη»; Δύναται η Τουρκία να αψηφά τις ΗΠΑ; Θα το διαπιστώσουμε λίαν συντόμως ....
*Ο Δρ Σπυρίδων Πλακούδας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο American University in the Emirates και Αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
