Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν στην Αλγερία πριν από τρεις εβδομάδες κορυφώθηκαν την Παρασκευή 8 Μαρτίου, με αφορμή την υποψηφιότητα για 5Η θητεία του Προέδρου Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα του οποίου η υγεία έχει επιδεινωθεί μετά το σοβαρό εγκεφαλικό που υπέστη το 2013, αιφνιδίασαν πολλούς τόσο στην ίδια την χώρα όσο και στο εξωτερικό!
Τα τελευταία 20 χρόνια η Αλγερία απολάμβανε μία πολιτική και κοινωνική ηρεμία μετά τον σφοδρό 7ετή εμφύλιο πόλεμο (1992-1999) γνωστό και ως «Βρώμικο Πόλεμο». Η πολιτικοστρατιωτική ελίτ και ο λαός σε όλη την κοινωνική του διάστρωση εναπόθεσαν τις ελπίδες τους για ένα καλύτερο «αύριο» στον εκλεγέντα το 1999 Πρόεδρο Μπουτεφλικα ο οποίος με τις πολιτικές που εφάρμοζε χαρακτηρίστηκε «Πρόεδρος της Συμφιλίωσης». (Σημ. Να θυμίσουμε ότι το 1992 ξέσπασε Ισλαμική ένοπλη εξέγερση μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα προκειμένου να αποτρέψει την άνοδο στην εξουσία του Ισλαμικού Μετώπου Σωτηρίας (Islamic Salvation Front FIS) που αναμενόταν να κερδίσει τον δεύτερο γύρο των πρώτων δημοκρατικών εκλογών από την ανεξαρτησία της Αλγερίας το 1962. Η εξέγερση κατέληξε σε ένα εμφύλιο πόλεμο που άφησε πίσω του 180 χιλιάδες νεκρούς, 15 χιλ αγνοούμενους, ενώ στην διάρκεια του εκτοπίστηκαν περίπου 1,5 εκ Αλγερινοί.)
Δεν ήταν όμως μόνο η κόπωση από τον εμφύλιο πόλεμο που δημιούργησαν συνθήκες πολιτικής και κοινωνικής ηρεμίας. Λόγω των υψηλών τιμών στο πετρέλαιο στην περίοδο 2004-2014 υπήρξε σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Η δημιουργία σύγχρονων υποδομών, οι κοινωνικές παροχές σε μεγάλες μάζες του πληθυσμού, ο χαμηλός δανεισμός που ευνόησε την δημιουργία πολλών μικρών επιχειρήσεων και φυσικά η μείωση της ανεργίας δημιούργησε ευφορία στους Αλγερινούς που παρέμειναν …σιωπηλοί στην «Αραβική Άνοιξη» του 2011.
Ποιος είναι ο όμως ο Πρόεδρος Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα
Πρόκειται για μία εμβληματική φιγούρα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας (1955-1962). Εντάχθηκε στο Μέτωπο για την Εθνική Απελευθέρωση (Front de Liberation Nationale FLN) το 1956, σε ηλικία 19 ετών. Το 1963 σε ηλικία μόλις 26 ετών (!) έγινε ο νεότερος Υπουργός Εξωτερικών στον Κόσμο (ρεκόρ που κρατάει μέχρι σήμερα) με Πρόεδρο τον φιλοδυτικό Μπεν Μπελά, ο οποίος ανετράπη από τον φιλοσοβιετικό Μπουμπετιέν το 1965. Παρέμεινε ΥΠΕΞ μέχρι τον θάνατο του Μπουμπετιέν το 1978. Αυτοεξορίστηκε από το 1983 μέχρι το 1989 στα ΗΑΕ και μετά στην Ελβετία. Με την επιστροφή του εντάχθηκε ξανά στο FLN αλλά κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου ήταν πολιτικά «εξαφανισμένος». Αυτό του επέτρεψε στις εκλογές του 1999 να κατέλθει ως «Ανεξάρτητος» και με την απόσυρση των λοιπών υποψηφίων να εκλεγεί με το 74% των ψήφων.
Αναμόρφωσε την Αλγερία και βελτίωσε την ζωή των κατοίκων της λόγω της ευνοϊκής ενεργειακής κατάστασης από πλευράς τιμών. Το 2008 τροποποίησε το Σύνταγμα καταργώντας τον περιορισμό των δύο προεδρικών θητειών για να γίνει ουσιαστικά ισόβιος Πρόεδρος. Παρά κάποια δυσαρέσκεια για την συγκέντρωση των εξουσιών πέτυχε να κρατήσει μακριά την «Αραβική Άνοιξη» από την χώρα του. Ταυτόχρονα με τις ενέργειες του στο εσωτερικό έβγαλε την χώρα από την απομόνωση και βελτίωσε τις σχέσεις του με την Δύση.
Από το 2013 μετά το σοβαρό εγκεφαλικό το οποίο υπέστη είναι ουσιαστικά πολιτικά απών έστω και αν …«κέρδισε» τις εκλογές του 2014. Εμφανιζόμενος πάντοτε σε αναπηρικό κάθισμα έχει δυσκολία να μιλήσει και να κινηθεί. Τελευταία του δημόσια εμφάνιση τον Νοέμβριο 2017.
Το ξέσπασμα διαδηλώσεων και η παρασκηνιακή «Ομάδα Εξουσίας Le pouvoir»
Η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Μπουτεφλίκα στις εκλογές της 18 Απριλίου για 5Η προεδρική θητεία και ενώ βρισκόταν στην Ελβετία λόγω επιδείνωσης της υγείας του, πυροδότησε τις οξύτατες διαμαρτυρίες μεγάλου τμήματος του πληθυσμού. Οι διαδηλώσεις των δύο τελευταίων εβδομάδων σε όλη την χώρα ήταν σε ένταση και έκταση οι μεγαλύτερες εδώ και 25 χρόνια.
Σε αυτήν την χώρα των 41 εκατομμυρίων κατοίκων και με το 70% του πληθυσμού να είναι κάτω των 30 ετών, με οικονομική ύφεση και με αυξανόμενη την ανεργία, οι μαζικές διαδηλώσεις στρέφονται κυρίως κατά της πολιτικοστρατιωτικής ελίτ και της «Ομάδας Εξουσίας» που κυβερνάει από τα παρασκήνια με το προσωνύμιο «Le pouvoir», η …Δύναμη ελέγχοντας το «βαθύ κράτος της Αλγερίας» (Σημ. Υπάρχουν «βαθιά κράτη» και αλλού εκτός από την …γειτονιά μας!) Από αυτή την Ομάδα γνωρίζουμε μόνο τον νεότερο αδελφό του Μπουτεφλίκα, Σαίντ αλλά και τον Αρχηγό του Στρατού, Στρατηγό Γκαίντ Σαλάχα.
Την Κυριακή 10 Μαρτίου έφεραν εσπευσμένα από την Γενεύη τον Πρόεδρο Μπουτεφλίκα, άγνωστο σε ποια κατάσταση, για να ισχυριστούν ότι είναι καλά και επέστρεψε στα καθήκοντα του. Οι Αλγερινοί μιλούν όμως για έναν ζωντανό νεκρό ή για Πρόεδρο …μούμια!
Ποιοι είναι οι διαδηλωτές και τι ζητούν
Ο βασικός πυρήνας των διαδηλωτών είναι νέοι οι οποίοι μέχρι σήμερα δεν ενδιαφέρονταν για την πολιτική! Άνεργοι πτυχιούχοι και εργάτες μαζί με φοιτητές αλλά ακόμα και μαθητές Λυκείων. Σε αυτούς προστίθενται μορφωμένοι αστοί, αναγνωρίσιμοι δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, γιατροί και δικηγόροι.
Την Παρασκευή 8 Μαρτίου, οι διαδηλωτές στο Αλγέρι ξεπέρασαν τις 600 χιλιάδες με τις γυναίκες περισσότερες από κάθε άλλη φορά λόγω και της Διεθνούς Ημέρας για τα Δικαιώματα των Γυναικών. Πολλοί διαδηλωτές είχαν τριαντάφυλλα στα χέρια τους ενώ άλλοι ήταν τυλιγμένοι σε ένα άσπρο Hayek, παραδοσιακή αλγερινή ενδυμασία. Σημαντική παρουσία είχε η 83χρονη εθνική ηρωίδα της Αλγερίας, από τον αγώνα της Ανεξαρτησίας Τζαμίλα Μπουχιρέντ που είχε γίνει γνωστή παγκοσμίως από την ταινία του 1966 «Η μάχη του Αλγερίου» (περιθωριοποιημένη για χρόνια από το καθεστώς). Οι διαδηλώσεις προς το παρόν είναι ειρηνικές. Τα συνθήματα δεν εξαντλούνται στον Μπουτεφλικα αλλά επεκτείνονται σε θέματα υγείας, εκπαίδευσης, στέγασης αλλά και ατομικών δικαιωμάτων και κατά της διαφθοράς.
Η πονηρή αντίδραση της επιτήδειας «Ομάδας Εξουσίας» (Le pouvoir) της Αλγερίας
Το καθεστώς αναντίρρητα αιφνιδιάστηκε από την διαρκώς αυξανόμενη ισχυρή λαϊκή αντίδραση και αντέδρασε στην αρχή με απειλές και έωλες υποσχέσεις για αλλαγές. Φαίνεται ότι όμως ότι τις τελευταίες ημέρες η αόρατη «Ομάδα Εξουσίας» ανησύχησε και αποφάσισε ότι ο Μπουτεφλίκα είναι πλέον «βαρίδι».
Το πρώτο μήνυμα δόθηκε το Σάββατο 9 Μαρτίου! Μία ημέρα πριν την επιστροφή του Μπουτεφλίκα από την Γενεύη, ο Αρχηγός του Στρατού, Στρατηγός Γκαίντ Σαλάχ μιλώντας Αξιωματικούς, για πρώτη φορά δεν αναφέρθηκε ονομαστικά στον Μπουτεφλίκα και εμφατικά δήλωσε « ότι λαός και στρατός έχουν κοινό όραμα για το μέλλον και ότι υπάρχουν ισχυροί δεσμοί μεταξύ τους». Κάτι που θα μπορούσε να διερμηνευθεί ότι ο Στρατός δεν θα επέμβει για να …σώσει τον Πρόεδρο! Ίσως και ο ίδιος να έβλεπε πλέον τον εαυτό του ως αντικαταστάτη του Μπουτεφλικα αν και μόνο 3 χρόνια νεώτερος του. Δεν είχε όμως λάβει υπόψη του τον Σαίντ, τον πανίσχυρο αδελφό του Προέδρου και τους φίλους του.
Την Δευτέρα το βράδυ, το Κρατικό Πρακτορείο Ειδήσεων στο Αλγέρι κυκλοφόρησε μια «δήλωση» του Προέδρου Μπουτεφλίκα με την οποία αποσύρει την υποψηφιότητα του για 5Η θητεία, αλλά (το «αλλά» είναι το πιο σημαντικό!) ταυτόχρονα αναβάλλονται και οι προεδρικές εκλογές της 18 Απριλίου. Ανακοινώθηκε ότι θα συγκροτηθεί μέχρι τέλος του 2019 μία Εθνική Συνδιάσκεψη προκειμένου να συντάξει νέο Σύνταγμα και να οδηγήσει την χώρα μετά σε εκλογές! Δηλαδή με απλά λόγια ο Μπουτεφλίκα παραιτείται από μία 5Η θητεία αλλά αυξάνει τον χρόνο της … 4ΗΣ !
Για να φανεί ότι κάτι αλλάζει στην εξουσία, αντικαταστάθηκε ο Πρωθυπουργός Αχμέντ Ουγιαχία, από τον μέχρι τώρα Υπουργό Εσωτερικών Νουρεντίν Μπεντούι με Αναπληρωτή Πρωθυπουργό τον μέχρι τώρα Διπλωματικό Σύμβουλο του Μπουτεφλίκα, Ραμτάν Λαμάμρα! Φαίνεται όμως ότι θα παίξει κάποιο ρόλο και ο παλαίμαχος διπλωμάτης πρώην ΥΠΕΞ Λακχντάρ Μπραχίμι γνωστός μας από την θητεία του ως ειδικός απεσταλμένος του ΓΓ/ΟΗΕ για την Συρία.
Επιπτώσεις από μία Αλγερία σε αναταραχή και αστάθεια
Η κατάσταση στην Αλγερία παραμένει ρευστή παρά την ανακοίνωση περί απόσυρσης της υποψηφιότητας Νπουτεφλίκα. Το κόλπο με την επ' αόριστον αναβολή των εκλογών και την Εθνική Συνδιάσκεψη για μία νέα Αλγερία μάλλον δεν θα «πιάσει»! Υπάρχουν εσωτερικοί ανταγωνισμοί στην κυβερνητική ελίτ, οι μαζικές διαδηλώσεις εκτιμάται ότι θα συνεχιστούν παρά το καθεστώς φόβου και απειλών και η κατάσταση της οικονομίας βαίνει διαρκώς επιδεινούμενη. Μπορεί να μην έχουμε άμεσα δομικές αλλαγές του καθεστώτος αλλά υπάρχει μεγάλη ανησυχία για το τι πρόκειται να γίνει μετά.
Το ενδεχόμενο μίας διαρκούς αστάθειας στην Αλγερία δημιουργεί παγκόσμιο και περιφερειακό προβληματισμό. Αρκεί να σκεφθούμε ότι η Αλγερία είναι ο κύριος ενεργειακός τροφοδότης της Νότιας Ευρώπης (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) ενώ το 11% των εισαγωγών φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ είναι από την Αλγερία.
Πέρα από την ενεργειακή πλευρά του προβληματισμού και του φόβου μεγαλύτερης ενεργειακής εξάρτησης από την Ρωσία υπάρχουν και άλλοι λόγοι. Οι ΗΠΑ θεωρούν την Αλγερία μαζί με το Μαρόκο. έναν σημαντικό εταίρο στην πόλεμο κατά της τρομοκρατίας ενώ είναι γνωστό ότι δεν έχουν εξαλειφθεί οι πυρήνες της Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (AQIM).
Η Αλγερία σε περίπτωση παρατεταμένης αστάθειας δεν θα μπορεί να ελέγχει τις προσφυγικές ροές στην Βόρεια Αφρική προερχόμενες από την ζώνη Σαχέλ, Σαχάρα και φυσικά την λεγόμενη υπο- Σαχάρια Αφρική. Στην Γαλλία αλλά και στην Ιταλία οι Κυβερνήσεις ανησυχούν για μία αύξηση της παράνομης μετανάστευσης στην Μεσόγειο. Μία μαζική εισροή μεταναστών θα δημιουργούσε πρόβλημα όχι μόνο στις χώρες αυτές αλλά και σε όλη την Ευρώπη.
Σε ότι αφορά στην Ελλάδα. Η παλιά ΔΕΠΑ και συνεχίζεται με τον σημερινό ΔΕΣΦΑ είχε σύμβαση προμήθειας αλγερινού LNG με την κρατική αλγερινή εταιρεία Sonatrach για 500.000 μετρικούς τόνους. Σήμερα ο ΔΕΣΦΑ διαχειρίζεται τη Ρεβυθούσα όπου αποθηκεύει είτε αλγερινό LNG είτε αμερικανικό LNG. Το κάθε φορτίο κυμαίνεται μεταξύ 125.000 – 150.000 μετρικούς τόνους. Αλγερινό LNG δουλεύει κυρίως η ΔΕΗ και ο Ήρωνας (ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, ENGIE [πρώην GDF Suez], Qatar Petroleum). Σε περίπτωση μη τροφοδότησης οι ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες της ΔΕΗ και του Ήρωνα μπορούν να αλλάξουν καύσιμο από φυσικό αέριο σε ντίζελ, όμως μια τέτοια αλλαγή, για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, θα κοστίσει ακριβά στις εταιρείες και φυσικά στους… καταναλωτές.
Αντί Επιλόγου
Το καθεστώς στην Αλγερία παίζει «το τελευταίο του χαρτί». Προσπαθεί να κερδίσει χρόνο με μία παρατεταμένη «μεταβατική» περίοδο μέχρι να κοπάσουν οι αντιδράσεις των Αλγερινών για να μπορέσει να διασώσει τις δομές του και ταυτόχρονα να δημιουργήσει ρήγματα στις μάζες που αντιδρούν. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας διάδοχος Πρόεδρος με ικανότητες και αποδεκτός από την πλειονότητα των Αλγερινών και η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση δημιουργούν συνθήκες μακράς αστάθειας.
Τέλος πρέπει να τονιστεί ότι αυτά που διαδραματίζονται στην Αλγερία και αυτά που εκτιμούμε ότι μπορεί να συμβούν σε συνδυασμό με τις οδυνηρές εμπειρίες του παρελθόντος με τον αραβικό ξεσηκωμό του 2011 απαιτούν την προσοχή της Διεθνούς Κοινότητας και την συνετή αντιμετώπιση πιθανών συνεπειών.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal». Κατά την 3ετή θητεία του στην Σχολή του ΝΑΤΟ στην Γερμανία είχε επισκεφθεί την χώρα αρκετές φορές για εκπαιδευτικά προγράμματα ενώ στην 3ετη θητεία του στο Αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες λόγω των δεσμών του με το Αλγερινό Υπουργείο Άμυνας και ΥΠΕΞ συνόδευε σε τακτική βάση τις Αντιπροσωπείες Κυβερνητικών Αξιωματούχων,
