Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου
Η ημέρα διεξαγωγής του Τουρκικού Δημοψήφισματος (Turkiye Referandum) για τη συνταγματική μεταρρύθμιση και ουσιαστικά για την νομιμοποίηση του «Ερντογανισμού» στην Τουρκία, συνέπεσε με την μεγαλύτερη θρησκευτική εορτή των Ελλήνων χωρίς όμως αυτό το γεγονός να μειώσει το εδώ και μήνες αυξανόμενο ενδιαφέρον μας για το αποτέλεσμα της χθεσινής ημέρας.
H επικράτηση του Evet (ΝΑΙ) στο Δημοψήφισμα (έστω και με μία διαφορά που δεν ικανοποιεί τον Erdogan) το οποίο τονίζεται ότι έγινε σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης και συνεπώς η νίκη του Τούρκου Προέδρου, θα σηματοδοτήσει από πολλές απόψεις το «πέρασμα» της Τουρκίας σε μία νέα εποχή απαλλαγμένη από το κοσμικό κεμαλικό παρελθόν της αλλά αναντίρρητα βαθιά διχασμένη. Η πλειοψηφία των γειτόνων μας επέλεξε τελικά να κυβερνηθεί και συνταγματικά πλέον (μιας και ήδη με αυτόν τον τρόπο κυβερνάται, ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα) με έναν προσωποπαγή και οπωσδήποτε απολυταρχικό τρόπο αναγνωρίζοντας τον Τούρκο Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan ως έναν νέο… Εθνάρχη που θα εγγυηθεί την ευημερία (;) τους και πρωτίστως την «συνέχιση του τουρκικού μεγαλείου μέσα από την ισλαμική πίστη» όπως το έχει προσδιορίσει ο ίδιος. Για ένα άλλο όμως σημαντικό τμήμα του τουρκικού λαού θα αποτελεί την τροχοπέδη της πορείας εκσυγχρονισμού της χώρας.
Στον εύλογο προβληματισμό πολλών ότι με το ΝΑΙ, η ήδη καχεκτική δημοκρατία στην Τουρκία γίνεται ακόμα πιο… καχεκτική θα απαντήσω με την παρακάτω εξήγηση που δίνεται από τον βαθύ γνώστη των τουρκικών θεμάτων κ. Χρήστο Μηνάγια: «Η έννοια της δημοκρατίας στην Τουρκία θεωρείται αντικείμενο φόβου και ούτε οι ιδεολογίες, ούτε τα σύμβολα, ούτε οι ηγετικές παρουσίες έφεραν τη δημοκρατία στη χώρα και ούτε διαφαίνεται ότι θα τη φέρουν στο μέλλον. Άλλωστε, η δημοκρατία δεν αποτελούσε και δεν αποτελεί σκοπό καμίας τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Απλώς οι ηγεσίες αυτές, συμπεριλαμβανομένου και του Προέδρου Erdogan, χρησιμοποιούν τη δημοκρατία ως ένα μέσο για να πετύχουν τους στόχους τους».
Επιπροσθέτως κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι στην γειτονική μας χώρα επικρατεί ένα ιδιόμορφο ιδεολογικό ρεύμα που συνδυάζει τον ισλαμικό εθνικισμό και τον συντηρητισμό (συνέχιση του δυτικού τρόπου ζωής, διαφυλάττοντας παράλληλα τις εθνικές αξίες, καθώς επίσης τα ισλαμικά έθιμα και τις παραδόσεις). Αυτή είναι και η ιδεολογική πλατφόρμα πάνω στην οποία στηρίχθηκε η εκστρατεία υπέρ του ΝΑΙ προσελκύοντας σε αυτό το «στρατόπεδο» και τους υπερεθνικιστές του Devlet Bahceli (Milliyetci Hareket Partisi, MHP) δημιουργώντας έτσι συνθήκες επικράτησής του, αλλά ταυτόχρονα και συνθήκες βαθιάς πόλωσης της τουρκικής κοινωνίας.
Και ενώ τα παραπάνω αφορούν στους γείτονες μας Τούρκους, πολλοί στην εδώ πλευρά του Αιγαίου αναρωτούνται πώς το χθεσινό αποτέλεσμα θα επιδράσει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό. Έχουμε επισημάνει πολλές φορές ότι η Άγκυρα είτε κεμαλική είτε νέο-οθωμανική-Ερντογανική ασκεί με κάποιες διακυμάνσεις αναθεωρητική πολιτική σε βάρος της χώρας μας. Η αναβάθμιση του τουρκικού αναθεωρητισμού εδώ και πολλούς μήνες, τόσο σε επίπεδο ρητορικής όσο και σε επίπεδο ενεργειών αποτελεί στρατηγική επιλογή του Erdogan και για τον λόγο αυτό θα συνεχιστεί η ίδια προκλητική και επιθετική πολιτική με ό,τι αυτό σημαίνει. Επομένως θεωρώ επιεικώς αφελές να πιστεύουν κάποιοι ότι πρόκειται για σύνολο ενεργειών για εσωτερική κατανάλωση και ότι με το ΝΑΙ το ερντογανικό καθεστώς ισχυροποιείται στο εσωτερικό οπότε αισθανόμενο ασφαλές… «θα χαλαρώσει» την ασκούμενη πίεση στο Αιγαίο!
Σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό έχουμε γίνει κουραστικοί να επαναλαμβάνουμε ότι η Τουρκία δεν θα συμφωνήσει σε οποιαδήποτε λύση αν δεν εξασφαλίζονται ολοκληρωτικά αυτά που θεωρεί εθνικά της συμφέροντα. Ας κατανοήσουμε ότι η Άγκυρα έχει το κλειδί της λύσης και ότι η αιτιολογία ότι οι πρόσφατες συνομιλίες για λύση στην Γενεύη απέτυχαν γιατί ο Erdogan δεν ήταν αποφασιστικός και… «γενναιόδωρος» (!) λόγω του επικειμένου τουρκικού δημοψηφίσματος, για να μην κατηγορηθεί από τους πρόσκαιρους εταίρους του εθνικιστές, μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει. Άρα δεν περιμένουμε αλλαγές, παρά τους ευσεβείς πόθους ορισμένων κύκλων στην Λευκωσία και στην Αθήνα.
Μεγάλος όμως είναι και ο προβληματισμός στις Βρυξέλλες για το κατά πόσο μέσα στον κυρίαρχο αντιδυτικισμό που καλλιέργησε ο Erdogan κατά την προεκλογική περίοδο με αναφορές σε ναζιστικές πρακτικές και σε απογόνους σταυροφόρων, μπορούν να διασωθούν τα τελευταία υπολείμματα του… «ευρωπαϊκού προσανατολισμού» της Τουρκίας και οπωσδήποτε η «συμφωνία για το προσφυγικό». Η πικρή αλήθεια είναι ότι η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία αλλά όχι «εντός αυτής» (και στην Άγκυρα το γνωρίζουν) όπως όμως και η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη αλλά όχι πλέον και πολύ… κοντά (και στις Βρυξέλλες το γνωρίζουν) και υπάρχουν κοινά συμφέροντα που σε πρώτη φάση τουλάχιστον δεν θα επιτρέψουν περαιτέρω επιδείνωση, πέρα από την συνέχιση ή όχι της αντιδυτικής ρητορικής του ερντογανικού καθεστώτος.
Λίγο… θα κλείσουν μάτια και αυτιά στις Βρυξέλλες και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, λίγο… θα αλλάξει τις διατυπώσεις του ο… νέο-Σουλτάνος και μάλλον θα οδεύσουμε σε μία εκτόνωση της υφισταμένης έντασης χωρίς όμως να εξαλειφθεί η δυσπιστία ένθεν κακείθεν. Να σημειώσουμε όμως ότι οι σχέσεις με την Ευρώπη θα εξαρτηθούν και από την στρατηγική αντίληψη των ΗΠΑ για την διαμόρφωση των συσχετισμών στην Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στην Συρία.
Θα παρακολουθήσουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις που προδιαγράφονται από σήμερα στην γειτονική μας και οπωσδήποτε βαθιά διχασμένη πλέον πολιτικά και κοινωνικά Τουρκία! Ο χάρτης με τα αποτελέσματα είναι ο πιο αδιάψευστος μάρτυρας.
Ο Πρόεδρος Erdogan ως νέο-Σουλτάνος θα αποτελεί για την πλειοψηφία του Τουρκικού λαού έναν νέο αναγεννητή και πατέρα του έθνους (για πόσο χρόνο όμως… παραμένει άγνωστο) και για τους ακόμα πιο θρησκευόμενους που πίστεψαν ότι είναι ισλαμική επιταγή το «ΝΑΙ»… κάποιος κατά τι πιο χαμηλά από… προφήτης! Δεν μπορεί όμως να αγνοήσουμε το γεγονός ότι ταυτόχρονα θα αμφισβητείται από ένα σημαντικά μεγάλο τμήμα των συμπατριωτών του και αυτό θα τον… «κατατρώει».
(Φωτογραφία: Stringer/Getty Images/Ideal Image)
