Για μια ακόμη φορά αναδεικνύεται το πόσο παρορμητικές είναι οι αντιδράσεις και οι αναλύσεις μας στην Ελλάδα. Απλώς και μόνο η επανάληψη της πρόθεσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να προωθήσει μέσα από τις διαδικασίες, την αναβάθμιση και πώληση των F-16 στην Τουρκία προκάλεσε πανικό στην Ελλάδα. Ακόμη μεγαλύτερο πανικό πυροδότησε η συνάντηση μεταξύ Μπλίνκεν - Τσαβούσογλου.
Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι σε πάρα πολλά μέτωπα, έτσι και σε αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα διπλωματικό πόκερ, όπου τα δυνατά «χαρτιά» βρίσκονται στα χέρια της αμερικανικής κυβέρνησης, όχι της Τουρκίας.
Είναι προφανές ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η συντηρητική στην προσέγγισή της, αμερικανική γραφειοκρατία, δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως μείζονα οικονομικά συμφέροντα στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα υποστηρίξουν σθεναρά αυτή την εξαιρετική συμφωνία για την αμερικανική πολεμική βιομηχανία.
Εδώ όμως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κάτι, το οποίο δεν έχει γίνει στην Ελλάδα αντιληπτό. Οι ισορροπίες στο τρίγωνο «Ελλάδα - ΗΠΑ - Τουρκίας» έχουν πράγματι αλλάξει. Η στάση της Τουρκίας στο ρωσοουκρανικό ζήτημα έχει ενοχλήσει σφόδρα τους Αμερικανούς. Η Ουάσινγκτον στηρίζεται στην Αθήνα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι συνέβαινε στο παρελθόν. Ο πλέον σταθερός παράγοντας της ευρύτερης περιοχής είναι η Ελλάδα. Απτές αποδείξεις, η ανανέωση της αμυντικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, η γεωστρατηγική αναβάθμιση της Σούδας και ο ρόλος που αποκτά η Αλεξανδρούπολης.
Ασφαλώς και η δουλειά του ελληνοαμερικανικού λόμπι, μαζί με την παρουσία Μενέντεζ παίζουν κεντρικό ρόλο στις δυσκολίες της Τουρκίας να πάρει τα F-16, ωστόσο η συνολική στάση των ΗΠΑ στο ζήτημα, συνδέεται και με το γεγονός ότι βλέπουν πλέον με άλλο μάτι τις ισορροπίες στην περιοχή.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι σε βάθος χρόνου δεν θα δούμε τη συμφωνία για τα F-16 να ολοκληρώνεται. Δεν θα είναι ωστόσο μια συμφωνία την οποία θα κερδίσει η Τουρκία εφόσον πρώτα δεν δώσει μεγάλα ανταλλάγματα, το μεγαλύτερο εκ των οποίων αφορά στην άμεση ολοκλήρωση της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μια ισχυρή διπλωματική και στρατιωτική πίεση προς τη Ρωσία.
Και για να το πετύχει αυτό, η αμερικανική διοίκηση διαπραγματεύεται σκληρά, όχι με την Τουρκία, αλλά με το Κογκρέσο. Με αυτό διεξάγεται το μεγάλο «μπρα ντε φερ», όχι με την Άγκυρα.
Το σχέδιο της αμερικανικής γραφειοκρατίας είναι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και η αλλαγή στάσης της Τουρκίας με «καρότο» τα F-16, χρησιμοποιώντας ωστόσο την ίδια στιγμή τις ομάδες συμφερόντων που πιέζουν εναντίον αυτής της πώλησης, με τη συνολική αναβάθμιση της ελληνικής στρατιωτικής θέσης και την ενίσχυση των ελληνικών αμυντικών δυνατοτήτων με τα F-35.
Στόχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι να επιτευχθεί μια διευθέτηση με την οποία θα μείνουν όλοι από λίγο ικανοποιημένοι. Δεν είναι μια εύκολη άσκηση, αλλά περί αυτού πρόκειται. Σε κάθε περίπτωση δύσκολα θα δούμε να ολοκληρώνεται κάποια συμφωνία πριν από τις τουρκικές εκλογές. Αν δεν προηγηθεί κάποιας μορφής αναδίπλωση της τουρκικής πλευράς, η διοίκηση Μπάιντεν δεν πρόκειται να κάνει ένα τέτοιο δώρο στο καθεστώς Ερντογάν.
Το δε, Κογκρέσο, θα επιδείξει πιθανότατα μια ευελιξία, αλλά μόνο αφού πρώτα θα έχει αναδιπλωθεί η Τουρκία σε ένα από τα μέτωπα που ενδιαφέρουν την αμερικανική κυβέρνηση. Εννοείται ότι ακόμη και αν η Άγκυρα κάνει πίσω στο θέμα της Σουηδίας και της Φιλανδίας, αυτό θα «πουληθεί» στο εσωτερικό ως ένας συμβιβασμός που εξυπηρετεί και τα τουρκικά συμφέροντα. Το αφήγημα θα είναι ότι Σουηδία και Φιλανδία προσαρμόστηκαν στις απαιτήσεις της Τουρκίας, η οποία κέρδισε πόντους και στις ΗΠΑ, χωρίς ωστόσο αυτό να ανταποκρίνεται στην αλήθεια.
Όσο για τη «μάχη κατά της τρομοκρατίας» αυτή θα συνεχίσει να αποτελεί σημαία για το καθεστώς Ερντογάν ενόψει και των εκλογών. Αποτελεί εξάλλου την αιχμή της προσπάθειας του κυβερνώντος ΑΚP προκειμένου να βγάλει εκτός μάχης το φιλοκουρδικό κόμμα.
* Ο Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Ερευνητικός Εταίρος στο ΙΔΙΣ
