Του Γεωργίου Κ. Φίλη Ph.D.
Θεαματική, εμφατική και επιβλητική νίκη φαίνεται να κατήγαγε το κυβερνών κόμμα του ΑΚΡ στην Τουρκία με τον πρόεδρο της χώρας να έχει κυριαρχήσει κατά κράτος στον πολιτικό χάρτη, τον υπό αμφισβήτηση πρωθυπουργό της και «πατέρα» του νεοθωμανισμού Αχμέτ Νταβούτογλου να σταθεροποιεί μάλλον τη θέση του και τις υπόλοιπες -κεμαλικές- αντιπολιτευόμενες δυνάμεις για ακόμα μία φορά να προσπαθούν να συνέλθουν από μία εκλογική ήττα.
Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά και θετικά για το ΑΚΡ και τον πρόεδρο της Τουρκίας, ή μήπως η επικίνδυνη πολιτική απόφαση που υιοθέτησαν να αποσταθεροποιήσουν δηλαδή την Τουρκία για να σταθεροποιήσουν τους ιδίους δεν θα είναι τόσο εύκολο πλέον να αντιστραφεί; Με άλλα λόγια μήπως για την περίπτωση της Τουρκίας θα ισχύσει το ρητό «η εγχείρηση πέτυχε, ο ασθενής πέθανε;»
Η πρώτη κύρια παρατήρηση για την πραγματικά ιστορικής σημασίας εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία είναι και η προφανής, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παρά το γεγονός πως άλλαξε τακτική από τις προηγούμενες εκλογές δηλαδή δεν ηγήθηκε της προεκλογικής καμπάνιας του ΑΚΡ, κάτι το οποίο θα ήταν και ανοίκειο για τον πρώτο πολίτη ενός κράτους ο οποίος συμβολίζει την ενότητα της κοινωνίας, στην ουσία κέρδισε μία εκλογική αναμέτρηση η οποία είχε «δημοψηφιστικό» χαρακτήρα, αφού το ερώτημα ήταν «Ερντογάν ή χάος».
Το παραπάνω δίλλημα εκμαιεύει το δεύτερο βασικό συμπέρασμα από τις σημερινές εκλογές. Ο Τουρκικός λαός μέσα από την επιλεγμένη στρατηγική της έντασης, η οποία κλιμακώθηκε τεχνηέντως και εσκεμμένα από την κυβερνητική παράταξη, λειτούργησε με τα αντανακλαστικά μίας φοβισμένης και πολωμένης κοινωνίας, δηλαδή η μεγάλη πλειοψηφία κινήθηκε προς την κατεύθυνση της πλευράς η οποία στα μάτια της εγγυόταν την ασφάλεια και την ηρεμία. Με άλλα λόγια, το παιχνίδι με τη φωτιά του Ρ. Τ. Ερντογάν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα το οποίο ήταν να συσπειρώσει για ακόμα μία φορά τους ψηφοφόρους του και να γυρίσει σε ποσοστά 2011. Η «εγχείρηση πέτυχε» λοιπόν.
Το τρίτο συμπέρασμα-ερώτημα έχει να κάνει με το τι τελικά θα συμβεί στον… «ασθενή» ο οποίος δεν είναι άλλος από την Τουρκία. Η απόφαση για την υιοθέτηση της στρατηγικής της πόλωσης ειδικά στο θέμα των Κούρδων μπορεί να έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα σήμερα για τον Τούρκο πρόεδρο και το ΑΚΡ όμως είναι σχεδόν σίγουρο πως έθεσε σε λειτουργία μία διαδικασία η οποία εάν συνδυαστεί με την οικονομική αστάθεια της χώρας, αλλά και την γεωπολιτική καταιγίδα που μαίνεται στα νότια και ανατολικά σύνορα της το αύριο μόνο αισιόδοξο δεν μπορεί να είναι.
Η ακραίως οπορτουνιστική πολιτική του ΑΚΡ κατάφερε μεν να εξαϋλώσει το Εθνικιστικό Κόμμα (ΜΗΡ) και να κρατήσει στα ίδια επίπεδα το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) δεν φαίνεται όμως να φόβισε αρκετά τους ψηφοφόρους του φιλο-κουρδικού HDP το οποίο φυσιολογικά -υπό τις γνωστές συνθήκες εξαναγκασμού και εκφοβισμού- έχασε δυνάμεις, αλλά μπόρεσε να κρατηθεί στο όριο πάνω από το 10% για να μπει για δεύτερη συνεχόμενη φορά στο κοινοβούλιο. Στην ουσία το εθνικιστικό κόμμα φαίνεται να λαμβάνει μόλις 1,5-2% περισσότερο από το φιλο-κουρδικό, και αυτό από μόνο του λέει πολλά.
Είναι προφανές πως η Τουρκία αποκτάει πλέον ένα πολιτικό σύστημα το οποίο υπόσχεται πως οι στιγμές έντασης και πόλωσης θα είναι πολλές και συχνές. Από τη μία το ΑΚΡ θα παλέψει, με τη δημιουργία ευκαιριακών συμμαχιών, να αλλάξει το σύνταγμα ώστε να επιτρέψει στον Ρ. Τ. Ερντογάν να εγκαθιδρύσει μία προεδρική δημοκρατία με τον ίδιο ισόβιο ηγέτη, από την άλλη το Ρεπουμπλικανικό και το Εθνικιστικό κόμμα θα παλεύουν να αυξήσουν την δύναμή τους στην κοινωνία, με τους «Γκρίζους Λύκους» (MHR) να είναι από τώρα κατανοητό για το πώς θα προσπαθήσουν να το πετύχουν.
Ταυτοχρόνως, τα δύο αυτά κόμματα θα προσπαθούν να ψαλιδίσουν τις «αυτοκρατορικές» εμμονές του Τούρκου προέδρου, ενώ όλοι μαζί θα χτυπήσουν τους Κούρδους οι οποίοι θα πρέπει να αποδείξουν πως θα μπορέσουν να ελιχθούν μεταξύ της κοινοβουλευτικής νομιμότητας, της στήριξης του αντάρτικου του PKK και της επιθυμίας τους να εκμεταλλευτούν τις γενικότερες ευνοϊκές γεωπολιτικές συγκυρίες και ισορροπίες για το έθνος τους.
Από την πλευρά του, ο Τούρκος πρόεδρος και πρωθυπουργός θα πρέπει άμεσα να προσπαθήσουν να καταλαγιάσουν όλες εκείνες τις κοινωνικές, εθνοτικές και θρησκευτικές αντιπαλότητες που υποδαύλισαν τους τελευταίους μήνες για δύο κυρίως λόγους.
Πρώτον, η πολιτική και κοινωνική αστάθεια έχει χτυπήσει την οικονομία της χώρας, με τις προοπτικές της να βαίνουν επιδεινούμενες, κάτι το οποίο έχει άμεσο αντίκτυπο στις εκτιμήσεις των επενδυτών για το τι πρόκειται να συμβεί στην χώρα στο άμεσο μέλλον. Η τουρκική οικονομία παρά τα μεγάλα αναπτυξιακά βήματα των τελευταίων ετών έχει γνωρίσματα και παθογένειες της ελληνικής οικονομικής «ανάπτυξης», των ετών πριν την κρίση.
Δεύτερον, μία αποτυχία να βρεθεί κάποιος συμβιβασμός με τους Κούρδους θα επιφέρει δραματικές εξελίξεις στην ασφάλεια της χώρας σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στη Συρία και το Ιράκ, ενώ η Άγκυρα θα πρέπει να αποδείξει πως συμβάλει στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια στο εσωτερικό της -από το ISIS- αλλά και τον βαθμό της επιθετικότητάς της πέραν των συνόρων της – πιθανότητα άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής στη Συρία, με επίφαση το ISIS, αλλά στην ουσία κατά των Κούρδων.
Η επόμενη περίοδος θα είναι κρίσιμη για το μέλλον της Τουρκίας, αφού η αμφίσημη -στην καλύτερη των περιπτώσεων- στάση της απέναντι στο ISIS και η εχθρότητά της απέναντι στους Κούρδους αναπόφευκτα ξέφυγε από το επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής και αποτέλεσε τον κυρίαρχο παράγοντα διαμόρφωσης των ισορροπιών στο εσωτερικό μέτωπο και στην τουρκική κοινωνία.
Για την ώρα, οι πληγές στο εσωτερικό της χώρας είναι τεράστιες ενώ στο εξωτερικό η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί το λιγότερο με καχυποψία τις πρωτοβουλίες του διδύμου Ερντογάν-Νταβούτογλου. Δεν είναι τυχαίο πως δυτικοί αναλυτές έχουν αρχίσει να αναφέρονται στην Τουρκία ως το επόμενο «αποτυχημένο κράτος» (failed state) της περιοχής της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής.
Την εκτίμηση αυτή τη βασίζουν κυρίως στις κυβερνητικές επιλογές δημιουργίας ακραίας εσωτερικής πόλωσης, του επιδεικνυόμενου πολιτικού αυταρχισμού και των ενδείξεων κυβερνητικής διαφθοράς τα τελευταία έτη, από το καλοκαίρι του 2013 και τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί, κατάσταση η οποία δεν είναι δυνατόν να αναστραφεί στο αμέσως επόμενο κρίσιμο χρονικό διάστημα.
Το κατά πόσον ο «ασθενής» θα επιβιώσει της «επιτυχημένης επεμβάσεως» θα φανεί στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.
* Ο κ. Φίλης είναι Επισκέπτης καθηγητής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, DEREE – The American College of Greece, Μέλος Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας & Άμυνας
Διαβάστε ακόμα:
- Νίκη Ερντογάν με αυτοδυναμία "έβγαλαν" οι κάλπες στην Τουρκία
