Του Τάσου Χατζηβασιλείου*
Αν και η καμπάνια υπέρ του «ναι» κυριάρχησε επί μήνες στα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, η διαφορά υπέρ του Erdogan στο δημοψήφισμα απεδείχθη οριακή. Αλλά σε κάθε δημοψήφισμα, καλώς ή κακώς, όσο οριακό κι αν είναι το τελικό αποτέλεσμα, παραμένει τελικό αποτέλεσμα. Και ο Τούρκος Πρόεδρος νίκησε, έστω και στο νήμα, για ακόμη μια φορά, στην εικοσαετή και πλέον πορεία του στο δημόσιο βίο της Τουρκίας.
Όμως τι ακριβώς πέτυχε; Διότι πέρα από τα προφανή περί παντοκρατορίας του και μετατροπής του πολιτεύματος σε προεδρική δημοκρατία κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του, τα αποτελέσματα έχουν περαιτέρω προεκτάσεις.
Ο Erdogan πέτυχε τη συνέχιση της αστάθειας. Στόχος του Τούρκου Προέδρου ήταν η εξασφάλιση της σταθερότητας στην Τουρκία. Όμως το αποτέλεσμα δεν προοιωνίζεται κάτι τέτοιο: ένας στους δύο πολίτες διαφωνούν με τη συνταγματική αναθεώρηση και στο μεταξύ η τουρκική κοινωνία απεδείχθη τριχοτομημένη.
Στην πρώτη κατηγορία, ανήκουν οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων και των δυτικών επαρχιών, οι οποίοι διαθέτουν υψηλότερο μορφωτικό και βιοτικό επίπεδο. Ψήφισαν κατά της πολιτειακής αλλαγής και είναι εκείνοι που πλέον διαδηλώνουν στα κέντρα των πόλεων εναντίον της κυβέρνησης ΑΚΡ. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι κάτοικοι της Ανατολίας που στήριξαν ξεκάθαρα τον Tayyip Erdogan και τις επιλογές του. Πρόκειται για τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της περιφέρειας που στη διάρκεια των κυβερνήσεων του ΑΚΡ είδαν το εισόδημά τους να αυξάνεται. Η βελτίωση της καθημερινότητάς τους σε συνδυασμό με τη συντηρητική τους ταυτότητα και την ισλαμική ευσέβεια, τους καθιστούν πιστό ακροατήριο του Προέδρου και σταθερούς ψηφοφόρους του. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν οι Κούρδοι, οι οποίοι καταψήφισαν en bloc τη συνταγματική αναθεώρηση. Εδώ το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι κουρδικοί πληθυσμοί αντιτάχθηκαν σθεναρά στις πιέσεις του ΑΚΡ, αν και η ηγεσία του φιλοκουρδικού κόμματος HDP βρίσκεται στη φυλακή, χωρίς να έχει τη δυνατότητα διοργάνωσης πολιτικής ομιλία.
Ο Erdogan πέτυχε την οπισθοδρόμηση της κοινωνίας. Τα τελευταία χρόνια, ο ίδιος ηγέτης είχε σηματοδοτήσει το σταδιακό εκσυγχρονισμό της τουρκικής κοινωνίας. Είχε μετατρέψει αρχικά το Ισλάμ σε όργανο εξευρωπαϊσμού. Σήμερα, κάνει εντελώς το αντίθετο: με όχημα τη θρησκεία, επιβάλλει μια νέα «θρησκεία», την προσωπολατρία προς τον ίδιο, παραμερίζοντας το κράτος δικαίου και την ελεύθερη έκφραση. Στην ουσία, εφαρμόζει πολιτική «ισλαμικής ευσέβειας», η οποία άρρητα νομιμοποιεί την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων, στο βωμό της προστασίας του έθνους και της θρησκείας του.
Ο Erdogan πέτυχε την υποβάθμιση της δημοκρατίας. Με όχημα τη λαϊκή βούληση, δρομολογεί μια πολιτική που ο ίδιος είχε προδιαγράψει. Ήδη ο Πρωθυπουργός αποτελεί διακοσμητικό στοιχείο, η Βουλή υπακούει σε κάθε προεδρικό κέλευσμα και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν αφήνει περιθώρια έκφρασης διαφορετικών φωνών στο δημόσιο λόγο. Επομένως, η ετυμηγορία των ψηφοφόρων νομιμοποιεί την αυταρχική πολιτική που ασκείται στην Τουρκία εδώ και καιρό.
*Ο Τάσος Χατζηβασιλείου γεννήθηκε στις Σέρρες και είναι Πολιτικός Επιστήμονας με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις και τις Τουρκικές Σπουδές. Σήμερα, ολοκληρώνει τη διδακτορική διατριβή του στην Πολιτική Ιστορία.
