Οι εξελίξεις στο έδαφος και ιδίως στην καρδιά της χώρας και στο μέτωπο του Χαλεπιού θα κρίνουν πολλά τις επόμενες εβδομάδες –με σειρά ανακατατάξεων στρατηγικής, αλλά και πολιτικής υφής για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες.
Του Γιάννη Ιωάννου*
Σχεδόν ένα χρόνο μετά τη ρωσική επέμβαση στη Συρία, η χώρα δείχνει να εισέρχεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη καμπή του εμφυλίου πολέμου. Οι εξελίξεις στο έδαφος και ιδίως στην καρδιά της χώρας και στο μέτωπο του Χαλεπιού θα κρίνουν πολλά τις επόμενες εβδομάδες –με σειρά ανακατατάξεων στρατηγικής, αλλά και πολιτικής υφής για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες.
Ένα, δύο, τρία, πολλά… δράματα
Ρωσία, ΗΠΑ, Τουρκία, αλλά και οι περιφερειακοί δρώντες (Ιράν, Κατάρ και Σαουδική Αραβία) εισέρχονται σε ένα σύνθετο παζλ αναμέτρησης της μεταξύ των ισχύος, ενώ τόσο στο Κουρδικό, όσο και αναφορικά με την αντιμετώπιση (και τελική εξάλειψη πιθανόν) του Ισλαμικού Κράτους οι εξελίξεις είναι παράλληλες και εξίσου σημαντικές.
Το δράμα στο Χαλέπι
Μπορεί το πλέγμα μέσα από το οποίο βλέπουμε το Χαλέπι να είναι αυτό της ανθρωπιστικής καταστροφής και του δράματος –με τον πληθυσμό της πόλης να προσπαθεί να διασφαλίσει την επιβίωσή του κάτω από καθημερινές ιστορίες τρέλας (βομβαρδισμοί αμάχων, νοσοκομείων, σκληρές μάχες), ωστόσο η σημασία της πολιορκίας της πόλης που άλλοτε ήταν ο οικονομικός, πολιτιστικός και βιομηχανικός πνεύμονας της Συρίας θα κρίνει ολόκληρη την έκβαση του συριακού εμφυλίου. Η εκεχειρία, όπως είχαμε προβλέψει σε παλιότερη ανάλυση μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας, δεν άντεξε ούτε τρεις ημέρες, οι διάφορες φράξιες της σουνιτικής ένοπλης αντιπολίτευσης δεν «πρόδωσαν» το Μέτωπο Αλ Νούσρα (Al-Nusra Front –νυν Τζαμπάτ Φατάχ αλ Σαμ / Jabhat Fateh al-Sham μετά την «υποτιθέμενη» αποκοπή δεσμών με την Αλ Κάιντα / Al-Qaeda) 
όταν εξαιρέθηκε από την εκεχειρία και η Μόσχα, για μια τελευταία φορά, πέρασε σε ένα plan B. Μια βίαιη ουσιαστικά εναλλακτική προκειμένου να ενισχύσουν το καθεστώς του Πρόεδρου της χώρας, Bashar al-Assad, και να λύσει την πολιορκία του Χαλεπιού.
Photo by Kremlin.ru, CC BY 4.0.
Η στρατηγική αυτή προσέγγιση της Ρωσίας, με τη σύμφωνη γνώμη του Ιράν, έχει σοβαρή τακτική βάση: Η λύση της πολιορκίας του Χαλεπιού (έλεγχος στα βόρεια και στα ανατολικά της πόλης) θα κατορθώσει να δώσει μια γερή δόση ανάσας στο συριακό στρατό. Αποδεσμεύοντας 10.000 άντρες μετά από ενδεχόμενη πτώση του Χαλεπιού, ο Assad (ΦΩΤ.) δεν θα έχει μόνο σπάσει τη ραχοκοκαλιά των σουνιτών ανταρτών, αλλά θα μπορεί μέχρι το τέλος του χρόνου να αναπτύξει στρατό σε άλλα μικρότερα μέτωπα (Χομς, περίχωρα Δαμασκού, Νταρά κ.ο.κ.) επανακτώντας ουσιαστικά τον έλεγχο των δυτικών τμημάτων της χώρας και κατ' επέκταση τον έλεγχο ολόκληρης της Συρίας. Ο αγώνας δρόμου για τη λύση της πολιορκίας του Χαλεπιού έχει ημερομηνία: 8 Νοεμβρίου. Τότε, ο Assad θα έχει πετύχει αυτό που επιθυμεί: Να διαπραγματευτεί με τον/τη νέο/α Πρόεδρο των ΗΠΑ (σ.σ. η Κλίντον δεν έχει την ίδια προσέγγιση με τον Ομπάμα για το Συριακό) μια πολιτική λύση για την επόμενη ημέρα της Συρίας. Κοινώς; Ο νέος ένοικος του οβάλ γραφείου θα βρεθεί προ τετελεσμένου στο έδαφος.
Το ψυχροπολεμικό δράμα
Η Ουάσινγκτον, αλλά και οι περιφερειακοί σύμμαχοι των σουνιτών (ιδίως το Κατάρ) θα αντιδράσουν στην απόπειρα λύσης της πολιορκίας στο Χαλέπι. Αν και η Δύση είναι λίγο δύσκολο να δώσει αντιαεροπορικά όπλα στους αντάρτες, κανείς δεν μπορεί να προϊδεάσει πως δεν θα πράξουν το ίδιο η Ντόχα και το Ριάντ. Η μάχη που θα ξεκινήσει στο Χαλέπι θα είναι σκληρή και οι αντάρτες στο έδαφος θα έχουν, σίγουρα, αντιαρματικά όπλα (κυρίως αμερικανικούς πυραύλους TOW). To Χαλέπι, λίγο πριν την κάλπη της 8ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, θα επιδεινώσει –τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής– περαιτέρω τις σχέσεις Ουάσινγκτον - Μόσχας.
Από την ανατολική Ουκρανία μέχρι το Καλίνινγκραντ και από τον απεμπλουτισμό ουρανίου μέχρι το υποσύστημα της Ασίας το συριακό έδαφος θα αποτελέσει τη θρυαλλίδα των περαιτέρω ψυχροπολεμικών ανταγωνισμών ΗΠΑ - Ρωσίας. Μέχρι να λειτουργήσει οργανικά, ήτοι να υπάρξει έκβαση (όπως στη Σαϊγκόν το 1975) στην πολιορκία του Χαλεπιού, προκειμένου αυτός ο κατακερματισμένος πόλεμος –δι' αντιπροσώπων– της Συρίας να ρίξει εκ νέου λάδι στη διπλωματική επικοινωνία Μόσχας - Ουάσινγκτον. Χωρίς τον… υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, John Kerry, αυτήν τη φορά.
Το δράμα της Μarj Dabiq
Για τη μεταπραξικοπηματική Τουρκία του Προέδρου της, Recep Tayyip Erdogan, η μάχη της Marj Dabiq εξυπηρετεί τη σημειολογία του οθωμανικού μεγαλείου πίσω από την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» και τη δυναμική επέμβαση της Άγκυρας δυτικά του Ευφράτη. Ο αναθεωρητισμός του Erdogan (βλέπε δηλώσεις για τη συνθήκη της Λωζάνης) εξάλλου εδράζεται κατεξοχήν στις εξελίξεις σε Ιράκ και Συρία. Η διαφαινόμενη μάλιστα σύγκρουση Βαγδάτης - Άγκυρας αποκρυσταλλώνει τα παραλειπόμενα της τελικής εκδίωξης του Ισλαμικού Κράτους από την ιρακινή επικράτεια με την έναρξη της επιχείρησης για την απελευθέρωση της Μοσούλης. Με την πτώση της τελευταίας το Ιράν θα έχει αποδείξει σχεδόν δύο χρόνια μετά τη συμφωνία με τη Δύση πώς αποτελεί τον πλέον αξιόπιστο σύμμαχο της στη μάχη κατά της 
τρομοκρατίας. Σε αντίθεση με την Άγκυρα, που το μόνο που θα βιώσει αν υποχωρήσει παντελώς από το βόρειο Ιράκ θα είναι η αναβάθμιση του Ιρακινού Κουρδιστάν.
Στη Συρία τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα: Ακόμη και αν η τεράστιας σημασίας για την τζιχαντιστική/σαλαφιστική μυθολογία πόλη Dabiq απελευθερωθεί, η Ράκκα θα πρέπει να περιμένει για την έκβαση στο Χαλέπι. Εκτός του ISIS, η χώρα μπαίνει ουσιαστικά στον έκτο χρόνο ενός εμφυλίου πολέμου. Ο Erdogan (ΦΩΤ.) μπορεί να έκανε το επικοινωνιακό του show στην Τζαραμπλούς, αλλά όταν τον εγκατέλειψαν οι σουνίτες σύμμαχοί του (ενδεικτικά αναφέρω δύο militias: Faylaq al Sham, Nour al Din al Zenki) το ISIS ξανάκανε «περίπατο»... O al Maqdisi και ο al Jolani (ο σπουδαιότερος εν ενεργεία θεωρητικός του σαλαφισμού και ο de facto ηγέτης της Αλ Κάιντα στη Συρία, αντίστοιχα) έχουν περισσότερη επιρροή στο έδαφος από την τουρκική πολιτική για τη Συρία. Και θέλουν να φύγει ο Assad, αλλά και το ISIS –όσο αιρετικό κι αν ακούγεται. Αν το Χαλέπι πέσει στα χέρια του καθεστώτος Assad –και να μην υποτιμούμε τα κότσια του Erdogan– προβλέπεται στο Ιντλίμπ και στην Τζαραμπλούς τις μάχες εναντίον της Χεζμπολάχ να τις δίνει... νατοϊκός στρατός. Εκτός αν ο Erdogan συνειδητοποιήσει ότι η υπερεξάπλωσή του στη Συρία οφείλει να λάβει την κατεύθυνση της Ράκκα. Και εισβάλλει εκεί, προ εκπλήξεως όλων, πριν τον Assad ή πριν τους Κούρδους, προκειμένου να δείξει ότι αν θέλει (σ.σ. γιατί σίγουρα μπορεί) μπορεί να εκδιώξει το ISIS μόνος του. Μπορεί να μην συμβεί και τίποτα εκ των δύο. Και θα εξηγήσουμε αμέσως τι εννοούμε…
Ρωσοτουρκικά δράματα
Οι ρωσοτουρκικές πτυχές του Συριακού έχουν όνομα, λόγο και ουσία μετά την επαναπροσέγγιση Μόσχας - Άγκυρας. Η 
κατάρριψη του ρωσικού Sukhoi ανήκει στο παρελθόν και το παιχνίδι άλλαξε άρδην. Ο Erdogan δεν φωνάζει κάθε φορά που οι Ρώσοι ισοπεδώνουν το Χαλέπι και ίσως και να μην ενδιαφέρεται για το τι θα συμβεί με την τύχη του Χαλεπιού. Έχει το βλέμμα του στη δυτική Συρία και στους Κούρδους. Ίσως και να το συμφώνησε σιωπηρά με τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Vladimir Putin (ΦΩΤ.). Ο χάρτης που βλέπει ο Erdogan με τους επιτελείς του έχει σε πρώτο πλάνο την πόλη al Bab. Ο στρατός του Assad είναι μόλις έξι μίλια μακριά από τις θέσεις του ISIS στην εν λόγω πόλη, ενώ οι σουνίτες ένοπλοι 20 μίλια. Η al Bab είναι πόλη - κλειδί για τις κουρδικές δυνάμεις της YPG, που αν την καταλάβουν, ενώνουν τα καντόνια τους ανατολικά του Ευφράτη μέσω της πόλης Μαντζίμπ (που η πτώση της ήταν και ο λόγος επέμβασης της Τουρκίας στην Τζαραμπλούς φοβούμενοι εξάπλωση των Κούρδων ανατολικά του Ευφράτη). Οι Κούρδοι περιμένουν. Αν οι σύμμαχοι - σουνίτες ένοπλοι εκδιώξουν το ISIS από την al Bab, θα αντιμετωπίσουν το καθεστώς στον Νότο και τους Κούρδους στα δυτικά τους. Ο Erdogan συνεπώς θα συνεχίσει να τηρεί την ισορροπία μεταξύ της συνεπούς στήριξης των συμμάχων του σε Ιντλίμπ και Χαλέπι και της αποφυγής σύγκρουσης με τους Ρώσους. Και θα περιμένει κι αυτός την έκβαση του Χαλεπιού.
Αντί επιλόγου
Λιγότερο από ένα μήνα πριν από την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο, η πολιτική κληρονομιά των κυβερνήσεων Obama στο Συριακό δεν είναι και η καλύτερη δυνατή. Οι ΗΠΑ λάμπουν δια της απουσίας τους και δεν έχουν κατορθώσει κάποιο breakthrough στο έδαφος. Αυτό αποτελεί εξ΄ ορισμού από μόνο του ένα δράμα. Τις συνέπειες του οποίου θα βιώσει, πιθανόν, η Hillary Clinton, με το που αναλάβει καθήκοντα. Αν μέχρι τότε οι εξελίξεις στη Συρία δεν είναι ικανές να καθορίσουν τη συνέχεια των πραγμάτων, τότε η προσέγγιση της Clinton ίσως να σταθεί η απαρχή για ένα ακόμη μεγαλύτερο δράμα: Τη συνέχιση του πολέμου στη Συρία.
* Ο κ. Γιάννης Ιωάννου είναι διεθνολόγος. Εργάζεται ως δημοσιογράφο στην εφημερίδα «Πολίτης» στην Κύπρο και είναι αναλυτής στην Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Κάντε τον follow στο Τwitter στο @JohnPikpas.
