Του Δρ. Σπυρίδωνος Πλακούδα*
Ο Αγώνας Δρόμου για την Αλ Μπαμπ
Δανείστηκα τον τίτλο του άρθρου από ένα έτερο ιστορικό επίτευγμα των Τούρκων – την μη άλωση της Μάλτας κατά τον «χρυσό αιώνα» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Της ίδιας αυτοκρατορίας που ο Ερντογάν ονειρεύεται να αναβιώσει – πλην, όμως, δεν είχε υπολογίσει την Αλ Μπαμπ (λιλιπούτεια ως προς την έκτασή όπως η Μάλτα). Επί 60 (!!!) ημέρες επιχειρούν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ) και οι συν αυτώ αντάρτες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (ΕΣΣ) να αλώσουν την Αλ Μπαμπ. Πρώτη φορά το ISIS προέβαλε ουσιαστική αντίσταση στις ΤΕΔ και οι τελευταίες αποδείχθηκαν ανεπαρκείς έναντι ατάκτων με σύγχρονο οπλισμό και ευέλικτες τακτικές μάχης. Στρατός ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ δεν έχει υποστεί τόσο βαριές απώλειες (σε έμψυχο ή μη υλικό) σε αντάρτικο πόλης (π.χ. η μάχη της Κουντούζ προ μηνών στο Αφγανιστάν).
Τις τελευταίες ημέρες συμβαίνει το εξής παράδοξο: ο Συριακός Αραβικός Στρατός (με προεξέχουσα τη Δύναμη Τίγρη) προελαύνει βορείως του Χαλεπίου εναντίον του ISIS προς την Αλ Μπαμπ και απέχει πλέον μόλις 5 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Η εν λόγω προέλαση γεννά αρκετά ερωτήματα που χρίζουν άμεσης διερεύνησης. Μήπως η προέλαση του Άσαντ λαμβάνει χώρα σε συνεννόηση με τις ΤΕΔ ώστε να τεθεί το ISIS μεταξύ σφύρας και άκμονος; Μήπως στο περιθώριο των ειρηνευτικών συνομιλιών στην Αστάνα προ ημερών υπήρξε μια «συμφωνία κυρίων» ως προς τη βόρεια Συρία υπό την εγγύηση του Πούτιν; Ή μήπως ο Άσαντ απλώς εκμεταλλεύεται την απορρόφηση του ISIS ώστε να εξασφαλίσει λίγα εδαφικά κέρδη εις βάρος των τζιχαντιστών; Υπάρχει εν τέλει κίνδυνος μιας ανοικτής σύγκρουσης μεταξύ ΤΕΔ και Άσαντ;
Μάλλον όχι. Κατά πάσα πιθανότητα υπάρχει μια «συναντίληψη» μεταξύ Άσαντ και Ερντογάν υπό την εγγύηση του Πούτιν – πως η Τουρκία θα εξασφαλίσει την Αλ Μπαμπ (και μόνο) ως το έσχατο όριο της «ζώνης ανάσχεσης» που ήθελε ανέκαθεν στη βόρεια Συρία με αντάλλαγμα την τιθάσευση του ΕΣΣ και την προώθηση του Άσαντ στην υπόλοιπη βόρεια Συρία. Σημειωτέον, όμως, πως η Τουρκία αδυνατεί να εγγυηθεί την πλήρη συμμόρφωση του ΕΣΣ προς τις υποδείξεις της και, ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται στο άμεσο μέλλον να εκραγεί μια σύρραξη μεταξύ του ΕΣΣ και του Άσαντ στα περίχωρα της Αλ Μπαμπ (ή πύλης στα Αραβικά).
Ο Κουρδικός Εφιάλτης
Πέραν βέβαια του στρατιωτικού τέλματος στην Αλ Μπαμπ, η Τουρκία αντιμετωπίζει έναν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο: την υπέρμετρη ενίσχυση των Κούρδων της Συρίας. Ο Ερντογάν είχε δηλώσει πριν την έναρξη της Μάχης της Αλ Μπαμπ πως μετά την Αλ Μπαμπ θα επακολουθήσει μια δριμεία επίθεση εναντίον της Μανμπίζ, της πόλης υπό τον έλεγχο των Κούρδων ανατολικά του ποταμού Ευφράτη. Μια επίθεση εναντίον της Μαμπίζ φαντάζει αυτοκτονική για δύο λόγους. Πρώτον, οι Κούρδοι αποτελούν ένα διόλου ευκαταφρόνητο αντίπαλο. Οι Κούρδοι άλωσαν την Μανμπίζ (την οποία υπερασπιζόταν το ISIS με διπλάσιο αριθμό μαχητών απ' ότι την Αλ Μπαμπ) εντός 2 μηνών δίχως βαρύ οπλισμό (χάρη μονάχα στην εναέρια υποστήριξη των ΗΠΑ). Οι ΤΕΔ έχουν τελματώσει στην Αλ Μπαμπ ενώ οι πεζοναύτες των ΗΠΑ σε ανάλογη επιχείρηση στην Νατζάφ στο Ιράκ το 2004 είχαν νικήσει τους αντάρτες εντός 22 ημερών με ελάχιστες απώλειες (13 νεκρούς). Δεύτερον, οι ΗΠΑ δεν επιδοκιμάζουν μια ανοικτή σύρραξη μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων της Συρίας.
Ο Ερντογάν επένδυσε στην εκλογή του Τραμπ επειδή ανέμενε πως ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου θα διόρθωνε τα δήθεν σφάλματα του Ομπάμα με την έκδοση του αυτοεξόριστου ιμάμη Γκιουλέν (ως του εγκεφάλου του αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016) και την εγκατάλειψη των Κούρδων της Συρίας ως συμμάχων εναντίον του ISIS. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, όμως, έχει διαψεύσει ήδη τις υπερβολικές προσδοκίες του Ερντογάν. Όχι μόνο τήρησε την προεκλογική δέσμευσή του ως προς την απαγόρευση της εισόδου των Μουσουλμάνων στις ΗΠΑ αλλά σνόμπαρε τον Ερντογάν. Οι πρώτες τηλεφωνικές κλήσεις του ως προέδρου αφορούσαν τον Αλ Σίσι της Αιγύπτου και τον Νετανιάχου του Ισραήλ ενώ προ ημερών ομιλούσε με τον βασιλέα Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας περί της δημιουργίας «ασφαλών ζωνών» εντός της βόρειας Συρίας – οι οποίες μάλλον θα εγκαθιδρυθούν εντός των αυτόνομων Κουρδικών θυλάκων. Η πατρότητα της ιδέας αννήκε στην Τουρκία, η υλοποίησή της όμως δεν την αφορά καν!
Χειρότερα ακόμα, ο Τραμπ παρέδωσε προ ημερών βαρύ οπλισμό στους Κούρδους της Συρίας υπό την μορφή ΤΟΜΑ και ΤΟΜΠ. Οι αρχικές ενδείξεις για τον σχεδιασμό των ΗΠΑ ως προς την επικείμενη Μάχη της Αλ Ράκκα προκαλούν οξύ πονοκέφαλο στην Άγκυρα. Τρεις ημέρες πριν την αποχώρησή του από τον προεδρικό θώκο, ο Ομπάμα παρέδωσε ένα ολιγοσέλιδο υπόμνημα στο επιτελείο του Τραμπ περί της επιχείρησης εναντίον της Αλ Ράκκα όπου, μεταξύ άλλων, ο απερχόμενος πρόεδρος πρότεινε την ενίσχυση των Κούρδων και Αράβων με βαρύ οπλισμό ως το μη χείρον βέλτιστον. Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες, ο Τραμπ προτιμά μια ενεργό εμπλοκή των ΗΠΑ στην Μάχη της Αλ Ράκκα – πάντα σε συνεργασία με τους Κούρδους της Συρίας. Εν ολίγοις, διαφαίνεται στον ορίζοντα μια επανάληψη του εφιαλτικού για την Άγκυρα επεισοδίου του 2003 όταν οι ΗΠΑ άνοιξαν το δεύτερο μέτωπο στον βορρά εναντίον του Σαντάμ Χουσεϊν χάρη στην υποστήριξη των Κούρδων του Ιράκ μετά την άρνηση του τότε πρωθυπουργού Ερντογάν περί στρατιωτικής συνδρομής. Ως γνωστόν, οι Κούρδοι του Ιράκ εξαργύρωσαν την τότε υποστήριξή τους με την de facto ανεξαρτησία τους από την Βαγδάτη.
Η Τουρκία αισθάνεται εξίσου προδομένη από την Ρωσία. Η Μόσχα προσκάλεσε προ ημερών το PYD (την αδερφή οργάνωση του PKK στη Συρία) στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ για διαβουλεύσεις ως προς την υπό διαμόρφωση σύνταγμα της Συρίας. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, η Ρωσία πρότεινε την αποκέντρωση των εξουσιών στο νέο συνταγματικό χάρτη – εν ολίγοις, πρόνοια περί αυτονομίας. Έως τώρα ο Άσαντ αρνείται πεισματικά να αποδεχθεί μια τέτοια ρύθμιση. Πως να αντιδράσει η Τουρκία στα εξ οικίων τα βέλη; Προς το παρόν σιωπά ώστε να μην ταραχθούν οι διμερείς σχέσεις καθώς, ως γνωστόν, η Τουρκία εξαρτάται από την καλή διάθεση της Ρωσίας για πλειάδα ζητημάτων (που δεν εξαντλούνται στον Πόλεμο της Συρίας). Επιβεβαιώνονται, ως εκ τούτου, οι αρχικές αρχικές προβλέψεις πως η Ρωσία δεν θα απεμπολήσει τους Κούρδους – έναν ισχυρό μοχλό πίεσης έναντι της Άγκυρας αλλά και έναντι του Ιράν και της ίδιας της Συρίας.
* Ο Δρ. Σπυρίδων Πλακούδας είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ερευνητής στο ΚΕΔΙΣΑ. Λέκτορας μερικού χρόνου στη ΣΕΘΑ και το Πάντειο Πανεπιστήμιο.
