Των Δημήτρη Τσαϊλά και Αλέξανδρου Δρίβα*
Κατά την πρώτη του επίσκεψη ως Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Donald Trump, αυτή την εβδομάδα στην Ευρώπη, μου φάντασε μαζί με τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι συμμετέχουν σε μια …Ρωμαϊκή μονομαχία με ιππείς και άρματα. Ο καθένας από τους 28 αρματοδρόμους μονομάχους ισχυριζόταν ότι ενδιαφέρονται για το αποτέλεσμα, αλλά η πραγματικότητα μας έδειξε ότι υπήρξε ένας στείρος ανταγωνισμός με σκοπό να ανατρέψουν τα άρματα των αντιπάλων τους με πτώσεις των ιππέων και τρομερά ατυχήματα.
Μάλιστα στην προγραμματισμένη συνάντηση των ηγετών του ΝΑΤΟ, ένας ολίγον ασταθής Trump με ένα πλουμιστό θωρακισμένο άρμα, που στους τροχούς είχε τοποθετήσει μεγάλα δρεπάνια, προσπάθησε να προκαλέσει επικές ανατροπές στα υπόλοιπα άρματα. Τελικά οι Ευρωπαίοι προκάλεσαν το εγώ του Trump και αυτός ως νέος Νέρων τους ανταπέδωσε την εύνοια με ρεαλιστική γοητεία. Έτσι παραχώρησε μια συνηθισμένη ομιλία, με διάφορες υπερβολικές υποσχέσεις και η συνάντηση κατέληξε χωρίς ατύχημα αλλά και χωρίς ουσία.
Το ουσιαστικότερο αποτέλεσμα των συνόδων κορυφής, είναι ότι σε αντίθεση με τις ελπίδες που έτρεφαν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν πλέον, ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν θα υιοθετήσει τη γλώσσα, τα ήθη, και το σκεπτικό των Δυτικών αρχηγών κρατών καθώς ο Trump βλέπει την ασφάλεια από την άποψη της επιχειρηματικής συναλλαγής και μόνο. Ένα πράγμα έχει γίνει σαφές.
Για πρώτη φορά, οι ηγέτες των χωρών-μελών της Συμμαχίας αντιμετωπίζουν έναν μάλλον επιφυλακτικό και προς κάποιες χώρες…εχθρικό Αμερικανό πρόεδρο, έναν πρόεδρο που δεν θεωρεί αναγκαίο να επαναβεβαιώσει τις εγγυήσεις του άρθρου 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου περί συλλογικής άμυνας, και που αγνοεί τις βασικές αρχές του διεθνούς εμπορίου αλλά και την κλιματική αλλαγή ως απειλή για τις μελλοντικές γενιές. Έτσι η 25η Μαΐου 2017 θα μείνει στην ιστορία της Ευρώπης, ως η ημερομηνία κατά την οποία ένας Αμερικανός πρόεδρος σκόπιμα απέφυγε τη ρητή δέσμευση για την αρχή της αμοιβαίας άμυνας, που αποτελεί την πεμπτουσία Ατλαντικής Συμμαχίας.
Είναι αλήθεια ότι το άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, το οποίο ορίζει τη δέσμευση για συλλογική άμυνα, είναι κάπως ασαφές, παρά τη διακήρυξή ότι η «επίθεση εναντίον ενός ... θεωρείται ως επίθεση εναντίον όλων». Δίνει στους συμμάχους μια ερμηνευτική ευχέρεια να αποφασίσουν τι κρίνουν να είναι «αναγκαίο, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας», να ανταποκριθούν σε μια ένοπλη επίθεση, άλλωστε αυτές τις ασάφειες ο Ελληνισμός τις υπέστη στο «πετσί του» και με την εισβολή στην Κύπρο.
Επίσης η συνεχώς μεταβαλλόμενη φύση του σημερινού περιβάλλοντος ασφαλείας και οι νέες αναδυόμενες απειλές έχουν κάνει τη Συνθήκη, ακόμη περισσότερο ασαφή. Αντί των γνώριμων απειλών στα σύνορά μας, πλέον αντιμετωπίζουμε την προπαγάνδα, την παραπληροφόρηση, τη διαφθορά, τη στήριξη των πολιτικών εξτρεμιστών, τις κυβερνοεπιθέσεις, την ανεξέλεγκτη μεταναστευτική ροή και την τρομοκρατία. Αντιμετωπίζουμε έναν υβριδικό πόλεμο και οι εκτιμήσεις καταστάσεων που εξετάζουν τα επιτελεία για να βρουν τα τρωτά σημεία μας σε μια βαθιά κακοήθη επίθεση ακόμη υπολείπονται αναγνώρισης και είναι συχνά δύσκολο να αποδοθεί με απόλυτη βεβαιότητα σε μια κυβέρνηση.
Οι σύνοδοι του ΝΑΤΟ και της G7 στις 25 και 27 Μαΐου και οι σχετικές διμερείς συναντήσεις απέδειξαν περίτρανα ότι δεν θα υπάρξει ούτε βαθιά ανταλλαγή στρατηγικών ούτε μια θετική προσωπική αλχημεία με τον Trump. Η Αμερική Πρώτα και τα συνθήματα για Μεγάλη Αμερική θα κατευθύνουν την πολιτική των ΗΠΑ σε βάρος της διατλαντικής συμμαχίας και της σχέσης ΕΕ-ΗΠΑ.
Ως εκ τούτου, η πρόκληση για τους ηγέτες της ΕΕ είναι τώρα να προχωρήσουμε γρήγορα στην ενίσχυση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, την ενίσχυση των κοινών δυνατοτήτων συλλογής πληροφοριών, διατηρώντας τα θεμελιώδη εμπορικά συμφέροντα της Ευρώπης, καθώς και την προώθηση κοινών διπλωματικών ενεργειών σε καίρια θέματα όπως οι σχέσεις με το Ιράν και τη Ρωσία, καθώς και την κλιματική αλλαγή. Αυτή είναι μια δύσκολη υπόθεση. Ο Ευρω-ατλαντικός κόσμος είναι εδώ και αρκετά χρόνια, πιο πολύ ένα σύνθημα –στην καλύτερη των περιπτώσεων- ή μια πλάνη –στη χειρότερη-. Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 22ης Μαιου στο Manchester, αναδείχθηκαν και οι διαφορές μεταξύ ΗΠΑ και Μ.Βρετανίας. Ο δυτικός κόσμος είναι πλήρως κατακερματισμένος. Η τραγική ειρωνεία της υπόθεσης: Ο κατακερματισμός αυτός βρίσκεται εντός δύο οργανισμών. Του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Η αποτυχία της συλλογικής αντιμετώπισης διεθνών προκλήσεων (απελευθέρωση εμπορίου, διατήρηση της ειρήνης, μείωση της φτώχειας, βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος κ.α) μας έχει φέρει αντιμέτωπους με την πορεία των κρατών προς την εθνική αναδίπλωση.
Ο πάλαι ποτέ ευρω-ατλαντικός κόσμος, κατακερματίζεται την περίοδο που Κίνα, Ρωσία, Ινδία και άλλες περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ιράν, αναδύονται και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την αδυναμία της Δύσης του να παραμείνει συμπαγής. Η πιο χαρακτηριστική απεικόνιση των σχέσεων -των εντός δυτικών δομών κρατών- μεταξύ τους, είναι η δήλωση της Merkel η οποία υποστήριξε ούτε λίγο ούτε πολύ, πως έχει έρθει η ώρα να συνειδητοποιήσουμε πως ΗΠΑ και Μ.Βρετανία δεν είναι πλέον οι σύμμαχοι που κάποτε ήταν.
Η Ελλάδα όχι μόνο πρέπει να κάνει σωστή ανάγνωση των υπό διαμόρφωση, νέων ισορροπιών ισχύος μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας) αλλά και να επιλέξει –τρόπον τινά- το ορθό δυτικό στρατόπεδο. Είτε ο Trump εξαντλήσει την τετραετία του, είτε όχι, οι ΗΠΑ έχουν αλλάξει στρατηγική για τη Μεσόγειο και για την Ευρώπη σε σχέση με αυτήν που ακολουθούσαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και κατά την πρώτη δεκαετία μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του ισχυρότερου άνδρα του Καναδά αναφορικά με την Τουρκία («δεν πρέπει το ΝΑΤΟ να στηρίζει την εσωτερική πολιτική της Τουρκίας») η έννοια της «συμμαχίας» αν δεν έχει παύσει να ισχύει, έχει σίγουρα αλλάξει μορφή. Λόγω των ελληνικών προβλημάτων που αναμφίβολα υπάρχουν με τον δανεισμό μας από τις βορειο-ευρωπαϊκές χώρες αλλά και των πάγιων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε με την Τουρκία, η Ελλάδα οφείλει να υπολογίσει το εθνικό της συμφέρον και να ακολουθήσει εκείνους τους πόλους που αποφασιστικά (λόγω ζωτικών τους συμφερόντων) θα συμπεριλαμβάνουν στο άρμα τους τα ελληνικά συμφέροντα.
Ξέρουμε ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την υπεράσπιση της συμμαχίας μας. Πρέπει να παραμένουμε δεσμευμένοι στη Δύση ως μια κοινότητα αξιών. Να συνεχίσουμε να συντηρούμε την ενότητα, με ή χωρίς τους αμερικανούς φίλους μας. Προσωπικά θα προτιμούσα το πρώτο.
*Ο Δημήτρης Τσαιλάς είναι Υποναύαρχος ΠΝ ε.α. και ο Αλέξανδρος Δρίβας υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου στον Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και ΝΑ Ευρώπης (ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ) & Ειδικός Αναλυτής του ΚΕΔΙΣΑ.
Photo by Sooc
