Του Ιωάννη Μπαλτζώη*
Η σχέση των δύο χωρών Τουρκίας και Ισραήλ δεν είναι πρόσφατη, αλλά έχει βάθος αιώνων και είναι ισχυρή και παραμένει έτσι μέχρι σήμερα. Θα εξηγήσω παρακάτω τους ισχυρούς δεσμούς των δύο λαών.
Το πρώτο μέρος μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
Οι ιδιαίτερες σχέσεις
Τι είναι αυτό που συνδέει ιδιαίτερα και στενά το Εβραϊκό έθνος με την Τουρκία και έχει δεσμούς αιώνων. Ας το δούμε αναλυτικότερα. Οι Οθωμανοί, έβλεπαν στο πρόσωπο των Εβραίων έναν σύμμαχο, που τους καλύπτει το τεράστιο οικονομικό και πνευματικό έλλειμμα που είχαν έναντι των χριστιανών, οπότε είδαν με καλό μάτι την εγκατάσταση στις οθωμανικές κτήσεις των διωκόμενων Εβραίων από διάφορες χώρες της Ευρώπης. Αποκορύφωμα αυτής της πολιτικής στάσης της Υψηλής Πύλης, ήταν η μεγάλη βοήθεια που παρείχε το 1492 μ.Χ. ο σουλτάνος Μπαγιαζίτ στους Εβραίους της Ισπανίας, οι οποίοι διωγμένοι από την Ιερά Εξέταση, ώστε αυτοί οι «Σεφαραδίτες» διωκόμενοι Εβραίοι να μεταφερθούν δια θαλάσσης και να εγκατασταθούν στις οθωμανοκρατούμενες πλέον πόλεις Κωνσταντινούπολη, Αδριανούπολη, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Μαγνησία, Προύσσα, Καλλίπολη, Αμάσεια, Πάτρα, Λάρισσα, Μοναστήρι και αλλού.
Μάλιστα είναι χαρακτηριστική η φράση του Μπαγιαζίντ, ο οποίος, αναφερόμενος στο διάταγμα του βασιλιά της Ισπανίας με το οποίο οι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι ή να ασπαστούν τον Ρωμαιοκαθολικισμό ή να φύγουν από την Ισπανία, φέρεται να είπε: «Αυτόν τον Βασιλιά πώς μπορείτε να τον αποκαλείτε έξυπνο και λογικό Φερδινάρδο, όταν κάνει φτωχή τη δική του χώρα και τη δική μας πλούσια;» Η σχέση αυτή έχει όνομα μερικούς αιώνες αργότερα και ονομάζεται Ντονμέδες.
Οι Ντονμέδες
Οι ρίζες τους πάνε πίσω στο 1680. Τότε ο Σαμπατάϊ Ζεβί (Sabbatai Zvi) ανακηρύσσει τον εαυτό του εβραϊκό Μεσσία στη Θεσσαλονίκη. Ηγείται χιλιάδων Εβραίων οπαδών του σε μια έξοδο προς στην Παλαιστίνη. Στο δρόμο ο Ζεβί γίνεται μουσουλμάνος, για να γλυτώσει την ποινή του θανάτου από το Σουλτάνο. Το 1716 μια ομάδα που ονομάζεται “Donmeh” σχηματίζεται στη Θεσσαλονίκη με επικεφαλής τον διάδοχο του Σαμπατάϊ Ζεβί τον Baruchya Russo. Έτσι λοιπόν από τότε οι κρυπτοεβραίοι ονομάζονται στην Τουρκία Ντονμέδες (“Donmeh”).
Οι Ντονμέδες απετέλεσαν την αφρόκρεμα του νέου τουρκικού κοσμικού εθνικού κράτους, που δημιούργησε ο Μουσταφά Κεμάλ, καθώς κράτησαν τα σκήπτρα στον χώρο της οικονομίας, των ΜΜΕ, της πολιτικής, του στρατού, αλλά και της διανόησης. Είναι γεγονός πως μέχρι σήμερα, όπως αναφέρουν πολλοί Τούρκοι ερευνητές, διαμορφώνουν, συχνά παρασκηνιακά, την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της γειτονικής χώρας. Για τον ίδιο τον «πατέρα» της σύγχρονης Τουρκίας, τον Μουσταφά Κεμάλ, έχει υποστηριχτεί πολλές φορές στην ίδια την χώρα του, κυρίως από Τούρκους Ισλαμιστές, ότι ήταν Ντονμές.
Η κυριότερη σύντροφος του Κεμάλ και η εμψυχωτής του τουρκικού εθνικισμού που θα σημαδέψει την καριέρα του Τούρκου ηγέτη, η δυναμική και δραστήρια γυναίκα, η Χαλιντέ Εντίπ Αντιβάρ, που λατρεύεται σαν μεγάλη ηρωίδα στην σημερινή Τουρκία, ήταν Ντονμέ. Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία έχουν δει το φως της δημοσιότητας ορισμένα αποκαλυπτικά δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία, το εβραϊκό στοιχείο και η γνωστή ομάδα των Ντονμέδων ή Σαμπεταϊστών, είχαν κυριαρχήσει μετά τον πόλεμο του 1921-22. Σήμερα οι κρυπτοεβραίοι στην Τουρκία, δηλαδή οι Ντονμέδες υπολογίζονται σύμφωνα με τουρκικά στοιχεία, περίπου στο ενάμιση εκατομμύριο και φυσικά αποτελούν και ανήκουν στην οικονομική, πνευματική και πολιτική ελίτ της Τουρκίας.
Διαπιστώσεις
Το Ισραήλ για την ασφάλειά του και την στρατηγική αποτροπή, από καιρό αναζητούσε το στρατηγικό του βάθος που του έλειπε, λόγω της γεωγραφίας και προσπάθησε κατ' αρχήν να συμπτύξει στρατηγική συμφωνία με την Ελλάδα, το 1993, πλην όμως η προσπάθειά του δεν ευοδώθηκε, λόγω της επιφυλακτικής έως εχθρικής στάσης που διατηρούσε η Ελλάδα, η οποία ήταν προσανατολισμένη προς τον Αραβικό κόσμο. Ο χώρος δυτικά του Ισραήλ, η Ανατολική Μεσόγειος μέχρι τα Ελληνικά νησιά (Δωδεκάνησος και Κρήτη) ήταν ο απολύτως απαραίτητος για την αμυντική του θωράκιση και την στρατηγική του αποτροπή.
Το μόνο που πέτυχε ήταν μια συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας, έναν πρώτο βήμα αλλά πολύ σημαντικό για την εξάλειψη της αμφιβολίας και της επιφυλακτικότητας. Έτσι το Ισραήλ, με την προτροπή του φιλοτουρκικού λόμπι που υπάρχει και είναι λίαν ισχυρό στο Ισραήλ, αλλά και την ουσιαστική βοήθεια των Ντονμέδων, στράφηκε προς την Τουρκία και υπέγραψε μια σημαντικότατη μυστική στρατηγική συμφωνία το 1996, η οποία δεν είναι πλήρως γνωστή. Ο ομιλών, ως ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, κατόρθωσε το 2002 να πληροφορηθεί μόνο δύο σημαντικά άρθρα της εν λόγω συμφωνίας: Το ένα αφορούσε την δυνατότητα του ενός κράτους να κάνει χρήση όλων των υποδομών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων του άλλου κράτους σε περίπτωση πολέμου.
Το άλλο αφορούσε την μεταστάθμευση από τον καιρό της ειρήνης 7 Ισραηλινών Α/Φ F-15Ι σε κάποια αεροπορική βάση της ΝΑ Τουρκίας, κοντά στα σύνορα με το Ιράν, έμφορτα βομβών, έτοιμα να εκτελέσουν βομβιστικές επιθέσεις εναντίον στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, όταν αποφασιστεί και ιδιαίτερα αν το Ιράν πλησίαζε στην ολοκλήρωση κατασκευής ατομικής βόμβας.
Συμπεράσματα- Εκτιμήσεις
Όλα αυτά μέχρι το 2009. Μετά η ρήξη έγινε οριστική και οι σχέσεις καταστράφηκαν πλήρως. Παρ' όλα αυτά και παρά την φοβερή επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών αυτά τα χρόνια, οι αξιότιμοι προεδρικοί φίλοι του προέδρου της Τουρκίας συνεχίζουν το εμπόριο με το Ισραήλ και ο ίδιος ο Ερντογάν και η οικογένειά του έχουν οικονομικά οφέλη. Το πραγματικό γεγονός είναι ότι άνθισε το εμπόριο μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ και ακόμα και σήμερα, οι Τουρκικές Αερογραμμές εκτελούν έως και 10 πτήσεις την ημέρα από και προς Ισραήλ, ακόμα και τον χειμώνα, που σημαίνει ότι οι επιχειρηματίες και οι τουρίστες πάνε και έρχονται!
Κατά την εκτίμησή μου, ο Ερντογάν απέτυχε στον σχεδιασμό του να θεωρηθεί ηγέτης του Αραβικού κόσμου, καθόσον οι Άραβες τον θεωρούσαν περισσότερο φίλο του Εβραϊκού Κράτους παρά δικό τους. Πλέον αυτοπαρουσιάζεται ως ο μεγαλύτερος εχθρός του Ισραήλ και έχει κάνει περισσότερες εμπρηστικές δηλώσεις εναντίον των Εβραίων απ' ότι όλοι οι Άραβες μαζί. Θεωρεί πλέον ότι η εχθρότητά του εναντίον του Ισραήλ του προσθέτει πόντους στον αγώνα του, για να αναδειχθεί τώρα σε Πανισλαμικό ηγέτη, αφού απέτυχε να αναδειχθεί Παναραβικός ηγέτης. Έτσι τώρα το Ισραήλ είναι το όχημα για να επιτύχει τα σχέδιά του, αλλά και πάλι θα αποτύχει. Το Εβραϊκό Κράτος είναι ο κατάλληλος στόχος για όλους όσους ονειρεύονται να ηγηθούν του Μουσουλμανικού κόσμου σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι με λίγα λόγια, ο «σάκος του μποξ, για την επίτευξη του στόχου, αλλά με το Ισραήλ, τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα.
Απ' εκεί και πέρα άλλοι λόγοι θα μπορούσαν να αναζητηθούν στην ψυχοπαθητική προσωπικότητά του Ερντογάν. Αλλάζει τόσο εύκολα και γρήγορα θέσεις και απόψεις, που προκαλεί τρόμο. Όσοι τον παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς και αναλύουν αυτή τη ψυχοπαθητική προσωπικότητά του, δίνουν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευσή του, η οποία κυριαρχήθηκε από το φανατικό Ισλάμ και από ένα άρρωστο αντισημιτισμό, αφού ο πρώτος μέντοράς του στα αρχικά του στάδια, ήταν ο Γκιουλέν, που μισεί το Εβραϊκό έθνος, ασχέτως τώρα αν ο Ερντογάν τον έχει ανακηρύξει, ως τον μεγαλύτερο εχθρό του.
Σε ότι αφορά τώρα το Ισραήλ τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εδώ και καιρό το Ισραήλ σχεδιάζει το μέλλον έχοντας έξω από το ραντάρ του την Τουρκία, αν και οι εμπορικές, καθόσον και οι οικονομικές σχέσεις, δεν έχουν επηρεαστεί σχεδόν καθόλου. Το Ισραήλ παίζει το δικό του παιγνίδι, έχει υπομονή -όπως μας έχει συνηθίσει- και θα κτυπήσει την κατάλληλη στιγμή. Έχει επιλέξει τους συμμάχους του στην περιοχή, με πιο βασικούς τους Κούρδους, με τους οποίους διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις. Έχει δημιουργήσει ακόμη μια ισχυρή συμμαχία με την ηγέτιδα δύναμη του Σουνιτικού κόσμου, την Σαουδική Αραβία, μαζί με την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ, που εκτός από τα οικονομικά συμφέροντα τους συνδέει και η αντι - Ιρανική πολιτική τους. Πλέον αυτών, έχει αποκτήσει πλέον και το στρατηγικό βάθος (και όχι μόνο) που αναζητούσε από την αρχή, με την (μυστική, ναι μυστική) στρατηγική συμφωνία Ελλάδος – Ισραήλ, που υπογράφηκε το 2011 !
Ακόμη με την δημιουργία του ισχυρού (οικονομικο-πολιτικο-στρατιωτικού) πλέον άξονα Ιερουσαλήμ-Λευκωσία-Αθήνα, την Τριμερή όπως ονομάζεται, που στην πραγματικότητα είναι Τετραμερής (με την προσθήκη της Αιγύπτου, η οποία συμπεριλαμβάνεται στον άξονα Αθήνα, Λευκωσία, Κάϊρο) και που θα γίνει μελλοντικά και Πενταμερής (με την προσθήκη της Ιορδανίας), έχει εξασφαλίσει στρατηγικές και οικονομικές συμμαχίες ισχυρότατες με μελλοντική προοπτική. Θεωρείται πλέον σχεδόν βέβαιο, η δημιουργία του αγωγού Υ/Δ East Med, ο οποίος θα αποτελέσει τελικά τον αγωγό της Φιλίας και της Συνεργασίας και των Ισχυρών Δεσμών και εδώ το καταπληκτικό, μεταξύ των τριών αρχαιοτέρων λαών της Ανατολικής Μεσογείου, των Ελλήνων, των Αιγυπτίων και των Εβραίων.
East Med
Θα πρέπει ακόμη να συνυπολογίσουμε, την νέα Αμερικανική εξωτερική πολιτική, όπως ήδη διαμορφώνεται, όπου καθιστά πλέον το Ισραήλ, την Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, τους νέους βασικούς πυλώνες της αμερικανικής πολιτικής στην Μέση Ανατολή, όπου σε συνδυασμό δε με τις καταστραμμένες πλέον σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ , καθόσον με τις περίεργες και ανίερες συμμαχίες της Τουρκίας με Ρωσία και Ιράν, καθώς και την αγορά «απαγορευμένου» Ρωσικού οπλισμού , το αποτέλεσμα φαίνεται προδιαγεγραμμένο για την σημερινή Τουρκία.
Μια Τουρκία που ο ηγέτης της και νυν Σουλτάνος απέτυχε να την οδηγήσει στο Νεοοθωμανικό όνειρο που σχεδίαζε, με το Νταβουτόγλειο στρατηγικό βάθος των μηδενικών προβλημάτων, που τελικά κατέληξε σε μηδενικούς φίλους σε ολόκληρη την περιοχή. Η Άγκυρα περικυκλωμένη από κατακτημένους λαούς και κράτη, στα οποία χρωστάει εδάφη και αίμα, αντιμετωπίζει την ρομφαία της ιστορικής δικαιοσύνης. Η ψευδαίσθηση, ιδίως της πολιτικής Ομπάμα, ότι η Τουρκία θα μπορούσε να παίξει έναν μεταρρυθμιστικό ρόλο στην Μέση Ανατολή, διαψεύστηκε με τον χειρότερο τρόπο στα μέτωπα του Ιράκ και της Συρίας. Έδωσε τελικά μια άλλη εικόνα, αυτή ενός κράτους-συνωμότη που ανακατεύεται όλο και περισσότερο στις εσωτερικές υποθέσεις των γειτόνων του και συγκρούεται με την αμερικανική στρατηγική, που συvεργάζεται και ενισχύει Ισλαμιστές τρομοκράτες και για αυτό τελικά θα τιμωρηθεί.
Τελειώνοντας εκτιμώ και με βάση τα ανωτέρω, ότι ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκίας, σίγουρα δεν κοιμάται ήσυχα τα βράδια… Γνωρίζει ότι οι αυταρχικοί ηγέτες αργά η γρήγορα έχουν πάντα ένα βίαιο τέλος…
Στο ερώτημα αν θα ξαναφτιάξουν οι σχέσεις των δύο χωρών, Τουρκίας και Ισραήλ; Εκτιμώ ναι, αλλά στην μετά τον Ερντογάν εποχή. Μέχρι τότε θα πρέπει εμείς ως Ελλάδα, να ενδυναμώσουμε την συμμαχία μας με Ισραήλ και Αίγυπτο, για την οικονομική μας ανάπτυξη, αλλά και το κυριότερο για την ζητούμενη στρατηγική αποτροπή, που σήμερα είναι περισσότερο απαραίτητη για την πατρίδα από ποτέ!
* O Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, πρώην Αξκος επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S.Army), Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ.
**Σημείωση: Η παραπάνω διάλεξη δόθηκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο την 12 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της ημερίδος, που διοργανώθηκε με θέμα: «Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ».
