Του Νίκου Μελέτη
Σε αχαρτογράφητα νερά οδηγείται το Κυπριακό καθώς η συνειδητοποίηση μετά από τουλάχιστον τρεις δεκαετίες ότι το «ιδανικό» ομοσπονδιακό μοντέλο λύσης, έχει ξεπερασθεί από τις πραγματικότητες εκατέρωθεν της Πράσινης Γραμμής, κυρίως όμως δεν είναι αποδεκτό από την Τουρκία καθώς δεν εξυπηρετεί τα στρατηγικά συμφέροντά της, αναγκάζουν την Λευκωσία να αναζητήσει εναλλακτικές, μέσω διαδικασιών που κάθε άλλο παρά εύκολες είναι.
Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή, με την διαδικασία επίλυσής του Κυπριακού να είναι παγωμένη εδώ και 15 μήνες και με τις προοπτικές επανέναρξης να είναι λίγες, ενώ οι ενεργειακές εξελίξεις στην Κυπριακή ΑΟΖ βρίσκονται στο στόχαστρο των απειλών της Άγκυρας, η Λευκωσία σε «βέρτιγκο», αναζητεί πλέον για πρώτη φορά μετά το 1974 άλλη γραμμή πλεύσης στο Κυπριακό.
Η αποκάλυψη της μυστικής συνάντησης που είχε στην Νέα Υόρκη ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης με τον Τούρκο υπουργό εξωτερικών Μ.Τσαβουσογλου με την μεσολάβηση του Νίκου Κοτζιά αποτέλεσε το πρώτο βήμα στην επισημοποίηση αυτής της αναζήτησης διαφορετικού πλαισίου λύσης του Κυπριακού
Με την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία σε όλες τις εκδοχές της να φαίνεται ότι πλέον δεν μπορεί να σταθεί ως βαση για έναν νέο γύρο συνομιλιών για το κυπριακό, ο Ν. Αναστασιάδης άφησε να εννοηθεί στην Συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου ότι ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί λύση «αποκεντρωμένης Ομοσπονδίας» που δεν είναι τίποτε περισσότερο από χαλαρή ομοσπονδία.
Η αμφισβήτηση του μοντέλου της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας έχει αρχίσει εδώ και καιρό, η διαπραγμάτευση στο Κραν Μοντανά ανέδειξε το χάσμα μεταξύ των δυο πλευρών στα θέματα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων αλλά και στα εσωτερικά Κεφάλαια και μετά την «μυστική» συνάντηση Ν. Αναστασιάδη- Μ.Τσαβούσογλου, διαπιστώνεται ότι η Τουρκία πια δεν συζητά τίποτε περισσότερο από ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο λύσης που θα της εξασφαλίσει μέσω των Τουρκοκυπρίων και ενός είδους εγγυήσεων, την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο και λόγο στο ενεργειακό γίγνεσθαι της περιοχής.
Η λογική της «αποκεντρωμένης ομοσπονδίας» εστιάζεται κυρίως στην ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και εξουσιών των δυο συνιστώντων κρατών, με αντίστοιχο περιορισμό των εξουσιών και αρμοδιοτήτων του κεντρικού ομόσπονδου κράτους.
Ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου είχε ανοίξει πρώτος την συζήτηση σε συνέντευξη την Κυριακή (στην κυπριακή έκδοση της Καθημερινής) επισημαίνοντας ότι όσοι «μιλούν για ισχυρή ομοσπονδία τις τελευταίες δεκαετίες είναι οι ίδιοι που υποστηρίζουν ότι θα έχουμε ένα δυσλειτουργικό κράτος χρησιμοποιώντας το επιχείρημα ότι στο επίπεδο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, με την αναγνώριση της πολιτικής ισότητας που αποφασίστηκε από το 1978, δεν θα μπορούμε να παίρνουμε αποφάσεις» και πρόσθεσε ότι μέχρι τώρα όλοι διαγωνίζονταν ποιος θα «φορτώσει περισσότερες εξουσίες στη ομοσπονδιακή κυβέρνηση, όπου ακριβώς διαπίστωναν ότι θα υπάρχει μεγαλύτερη σύγκρουση».
Περιέγραψε μάλιστα την ομοσπονδία λέγοντας ότι πρέπει να έχει «όσες εξουσίες χρειάζονται για να διασφαλίζεται η μία κυριαρχία, η μία διεθνής προσωπικότητα και ιθαγένεια» και την περιέγραψε γλαφυρά: «Όταν ζεις σε ένα σπίτι, αν θέλεις πράγματι μία κοινή οροφή που σε αυτή την περίπτωση είναι η ομοσπονδία- αν τη φορτώσεις πολύ θα πέσει και θα σε πλακώσει. Θέλουμε να είναι τόσο ισχυρή ώστε να αντέχει στις βροχές και στα χιόνια αλλά όχι τόσο βαριά που να μην την σηκώνει το κτίριο».
Το θέμα που άνοιξε ο πρόεδρος Αναστασιάδης έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις μεταξύ των κομμάτων αλλά ουσιαστική συζήτηση θα γίνει στην νέα Συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου που έχει ορισθεί για τις 23 Οκτωβρίου.
Η ιδέα για αποκεντρωμένη Ομοσπονδία αποτελεί ριζική αλλαγή της μέχρι τώρα πολιτικής της Λευκωσίας που αντιθέτως επεδίωκε ισχυρή ομοσπονδιακή λύση, έχοντας όμως συγχρόνως αποδεχθεί την αρνητική έννοια της διζωνικότητας που ακύρωνε τελικά τον ομοσπονδιακό και ενιαίο χαρακτήρα του νέου κράτους.
Το πρόβλημα του Κυπριακού ,είναι η ύπαρξη της Τουρκίας και η εμπλοκή του προβλήματος στις δικές της στρατηγικές επιδιώξεις και για τον λόγο αυτό ακόμη και η πρόταση για χαλαρή Ομοσπονδία, δύσκολα θα μπορέσει να προσφέρει διέξοδο ,αν και θεωρητικά δεν είναι ούτε Συνομοσπονδία, ούτε λύση δυο κρατών.
Όμως χωρίς να έχει γίνει πλήρης επεξεργασία της πρότασης αυτής η Λευκωσία κινδυνεύει να εμπλακεί σε ένα διάλογο που μόνο σε περαιτέρω διολίσθηση μπορεί να οδηγήσει.
Για παράδειγμα δεν είναι αντιληπτό, το πως η Λευκωσία σε αυτή την «αποκεντρωμένη Ομοσπονδία» θα κατορθώσει να πείσει την Τουρκία να αποδεχθεί ότι οι φυσικοί πόροι θα ανήκουν στις αρμοδιότητες του κάθε κράτους και όχι της χαλαρής ομοσπονδιακής οντότητας ,ούτε επίσης είναι γνωστό πως η χαλαρή αυτή δομή θα εξασφαλίσει την συναίνεση της Τουρκίας για επιστροφή εδαφών. Και φυσικά οι λεπτομέρειες και οι πτυχές μιας τέτοιας νέας προσέγγισης είναι αναρίθμητες και πολύ δύσκολο να απαντηθούν και να προβλεφθούν.
Γιατί θα είναι «δώρον άδωρον» μια αποκεντρωμένη Ομοσπονδία που θα οριστικοποιεί τον διαχωρισμό μεταξύ των δυο κοινοτήτων και θα απαλλάσσει μεν την νέα γενιά ελληνοκυπρίων από τον δυσάρεστο διαμοιρασμό εξουσίας και την πολιτική ισότητα εντός ενός ισχυρού ενιαίου κράτους, αλλά τελικά θα αποδέχεται και θα διαιωνίζει τον «κηδεμονικό» ρόλο της Τουρκίας στο νέο αυτό κρατικό μόρφωμα.
Πιθανόν στην σκέψη ορισμένων παραγόντων της Λευκωσίας να είναι ότι με την έναρξη μιας νέας διαδικασίας επί εντελώς νέας βάσης θα υπάρξει το αναγκαίο «άλλοθι» ώστε να συνεχισθεί απρόσκοπτα η έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην Κυπριακή ΑΟΖ. Κάτι που μάλλον αποτελεί λανθασμένο υπολογισμό, κρίνοντας από την αποφασιστικότητα της Τουρκίας.
Η πραγματικότητα είναι ότι η εμπειρία του Σχεδίου Ανάν αλλά και του Κραν Μοντανά, αναδεικνύει το αδιέξοδο της πολιτικής που χαράχθηκε υπό την πίεση της τουρκικής κατοχής μετά το 1974 όπου και με την αμερικανική παρέμβαση επιβλήθηκε ο διζωνικός χαρακτήρας της λύσης, κατ απαίτηση της Τουρκίας. Το μοντέλο αυτό δεν μπορεί πια να έχει ελπίδες στην Κύπρο, ενώ ούτε η καθαρή Ομοσπονδία μπορεί να έχει τύχη, λόγω των απαιτήσεων της Τουρκίας.
Η αναζήτηση νέου μοντέλου Λύσης (ή λήξης) του Κυπριακού προβλήματος, είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν μπορεί να γίνει στο πόδι, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι νέες γεωστρατηγικές συνθήκες και με μοναδικό γνώμονα ορισμένων στην Λευκωσία, τις επόμενες προεδρικές εκλογές …
