του Ιπποκράτη Δασκαλάκη *
Η επαλήθευση των πραγματικών στοιχείων της μετά τυμπανοκρουσιών ανακοινωθείσης τέταρτης πυρηνικής δοκιμής (και πρώτης θερμοπυρηνικής) της Pyongyang (πρωτεύουσα της Βόρειας Κορέας) θα απαιτήσει αρκετές ημέρες και πιθανόν να παραμείνουν αδιευκρίνιστα ερωτηματικά. Γεγονός είναι ότι το καθεστώς της Βορείου Κορέας για άλλη μια φορά προκάλεσε τις αντιδράσεις σύσσωμης της διεθνούς κοινότητας με τις εναλλασσόμενες κινήσεις προσωρινής διακοπής και εν συνεχεία επιτάχυνσης των προγραμμάτων απόκτησης πυρηνικών όπλων και φορέων μεταφοράς τους.
Η Βόρειος Κορέα επικύρωσε τη συμφωνία «Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons» (NPT) το 1985 (1). Αποχώρησε όμως το 2003 μετά την κατάρρευση της «Agreed Framework» (1994) (2), ένεκα κατηγοριών εκ μέρους των ΗΠΑ ότι διατηρούσε μυστικό πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου, παραβιάζοντας τις συμβατικές υποχρεώσεις της. Έκτοτε και εν μέσω λεκτικών κατηγοριών, συμβιβαστικών προτάσεων και θερμών συνοριακών επεισοδίων, ακολούθησαν τέσσερις πυρηνικές δοκιμές (συμπεριλαμβανομένης αυτής της 5ης Ιανουαρίου 2016), αρκετές εκτοξεύσεις πυραυλικών φορέων και τρεις προσπάθειες τοποθέτησης δορυφόρου σε τροχιά (η τελευταία μόνο το 2013 θεωρείται επιτυχημένη).
Άλλο η αγορά πυρηνικών όπλων, άλλο η ικανότητα χρήση τους
Η επιτευχθείσα πρόοδος της Pyongyang για απόκτηση πυρηνικών όπλων και μέσων μεταφοράς τους, αναλογιζομένων των δυσκολιών, του κόστους και των περιορισμών μεταφοράς της σχετικής τεχνολογίας, θεωρείται εντυπωσιακή και βαίνει αυξάνουσα. Οι πραγματικές όμως δυνατότητες της χώρας να εξαπολύσει πυρηνικό «Αρμαγεδδώνα» σίγουρα είναι περιορισμένες ίσως και υπερτονισμένες από το καθεστώς αλλά και από άλλες δυνάμεις για ευνόητους λόγους.
Διευκρινίζουμε ότι η απόκτηση ικανότητας πυρηνικών πληγμάτων αναφέρεται κυρίως στην ύπαρξη πυρηνικών κεφαλών (nuclear warhead) προσαρμοζόμενες σε αξιόπιστους πυραυλικούς φορείς ή μεταφερόμενες από κατάλληλα αεροσκάφη. Η επιτυχής δοκιμή πυρηνικών όπλων αποτελεί σίγουρα αποφασιστικό βήμα, αλλά δεν συνεπάγεται και την ικανότητα αξιόπιστου πυρηνικού πλήγματος, καθόσον η εγγυημένη τροχιά του φορέα αποτελεί δύσκολο τεχνολογικό επίτευγμα. Ανεξάρτητα των πραγματικών ικανοτήτων, η Βόρεια Κορέα έχει πετύχει να θεωρείται όχι μόνο ως χώρα που έχει την ικανότητα πυρηνικού πλήγματος (δυνατότητα), αλλά και ως έχουσα και τη βούληση (πρόθεση) χρήσης αυτού του όπλου. Ο συνδυασμός πυρηνικών δυνατοτήτων, διαφαινόμενης πρόθεσης χρησιμοποίησης και ενός τεραστίων διαστάσεων συμβατικού στρατού υπό την ηγεσία ενός προσωποπαγούς αυταρχικού καθεστώτος δημιουργούν βάσιμες ανησυχίες για την ασφάλεια και σταθερότητα της περιοχής.
Ο πραγματικός λόγος της αγοράς των πυρηνικών
Αναλυτές, εδώ και χρόνια, προσπαθούν να ερμηνεύσουν τις αιτίες απόκτησης πυρηνικών όπλων από την Pyongyang. Η συντριπτική συμβατική αριθμητική υπεροχή (όχι τεχνολογική) της Βορείου Κορέας έναντι του αδελφού και αντιπάλου καθεστώτος της Σεούλ δεν δικαιολογεί την ανάληψη του ρίσκου και κόστους απόκτησης πυρηνικών όπλων. Η επίσημη δικαιολογία της Pyongyang αναφέρεται στην ανάγκη αποτροπής της επεκτατικότητας των ΗΠΑ, που, σε συνεργασία με τη Σεούλ, επεξεργάζονται σχέδια εισβολής και ανατροπής του καθεστώτος. Με βάση και τις εμπειρίες του πολέμου της Κορέας, μια στρατιωτική επέμβαση ανατροπής του καθεστώτος, ανεξαρτήτως της τελικής έκβασης, θα οδηγούσε στην καταστροφή της Σεούλ και την οπισθοδρόμηση της χερσονήσου για δεκαετίες. Μια παρόμοια πρόθεση μάλλον είναι μακρά των σκέψεων των αναλυτών της Ουάσινγκτον και της Σεούλ. Ο πραγματικός φόβος του καθεστώτος της Pyongyang είναι μια υποκινούμενη ή μη λαϊκή εξέγερση εναντίον του, στα πρότυπα των εξεγέρσεων που κατακρήμνισαν κομμουνιστικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα τα τελευταία χρόνια. Έναντι μιας παρόμοιας προοπτικής και χωρίς την ύπαρξη εξωτερικών συμμάχων, η αποτρεπτική δύναμη των πυρηνικών όπλων αποτελεί ίσως εγγύηση για τη μακροημέρευση του καθεστώτος. Τα γεγονότα στο Ιράκ, Λιβύη και Συρία μάλλον ενισχύουν αυτήν τη θεώρηση.
Η απόκτηση ικανότητος πυρηνικού πλήγματος αποτελεί ακόμη και μια προειδοποίηση προς τη –συχνά απρόθυμα συμπλέουσα– Κίνα. Όχι φυσικά απειλώντας τη φυσική ασφάλεια της, αλλά δηλώνοντας ότι η Pyongyang δεν είναι διατιθεμένη να δεχθεί πιέσεις εκ μέρους του Πεκίνου για τις πολιτικές, διπλωματικές και στρατιωτικές επιλογές της. Ας μην ξεχνάμε ότι η Κίνα είναι ο καλύτερος εμπορικός εταίρος της Βορείου Κορέας, προμηθευτής ενέργειας και πολεμικού υλικού. Οι πυρηνικές δυνατότητες της Pyongyang της προσδίδουν μια άνεση ανεξαρτησίας από την ενεργειακή, εμπορική και επισιτιστική εξάρτηση της από την Κίνα. Η τελευταία φαίνεται ότι έχει αρχίσει να δυσανασχετεί βλέποντας την επιρροή της να μειώνεται στον γειτονικό της εξαρτώμενο αλλά ανήσυχο και ατίθασο «πελάτη».
Πρόβλεψη για το μέλλον είναι δύσκολη να γίνει, καθόσον υπάρχει τεράστια άγνοια για τα πραγματικά αισθήματα, διαθέσεις και κατάσταση του απομονωμένου λαού της Βορείου Κορέα. Αναμφισβήτητα η «πυρηνική στρατηγική της διατήρησης του καθεστώτος» και η στρατηγική της κατασκευής εσωτερικών και εξωτερικών αντιπάλων είναι επί του παρόντος επιτυχής. Παρήγορο είναι ότι το καθεστώς δε διαπνέεται από επαναστατικές διαθέσεις επιβολής της ιδεολογίας του και αρκείται στη διακήρυξη προθέσεων ενοποίησης της χερσονήσου –υπό την εξουσία του φυσικά– και με τελικό απώτερο στόχο τη διαιώνιση του στην εξουσία του βορείου τμήματος. Η μεγίστη απειλή για τη σταθερότητα της περιοχής θα είναι όταν –αργά ή γρήγορα– επέλθει η στιγμή του αναπόφευκτου κλυδωνισμού του καθεστώτος, οπότε η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να δράσει ομόφωνα, αποφασιστικά και βάσει προαποφασισμένου σχεδίου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Τα κυριότερα δύο άρθρα της Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons αναφορικά με τα κράτη-μέλη που δε διαθέτουν πυρηνικά όπλα:
Article II: Each non-nuclear weapons state (NWS) party undertakes not to receive, from any source, nuclear weapons, or other nuclear explosive devices; not to manufacture or acquire such weapons or devices; and not to receive any assistance in their manufacture.
Article III: Each non-NWS party undertakes to conclude an agreement with the IAEA for the application of its safeguards to all nuclear material in all of the state''s peaceful nuclear activities and to prevent diversion of such material to nuclear weapons or other nuclear explosive devices.
(2) Η Agreed Framework, μεταξύ ΗΠΑ και Βορείου Κορέας, προέβλεπε την υπό προϋποθέσεις και ελέγχους συνέχιση του προγράμματος χρήσης της πυρηνικής ενέργειας της δεύτερης για ειρηνικούς σκοπούς, με αντάλλαγμα τη βελτίωση των μεταξύ τους διμερών εμπορικών σχέσεων και γενικότερη σταθερότητα στην περιοχή.
* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα), Πτυχιούχος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου και κάτοχος Μεταπτυχιακού στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) και Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).
