Του Δρ. Σπυρίδωνος Πλακούδα*
Προ ολίγων μόλις ημερών, ανακοινώθηκε δια τυμπανοκρουσιών η (δεύτερη) επέμβαση της Τουρκίας στη βόρεια Συρία. Σύμφωνα με τις έως τώρα δηλώσεις των αξιωματούχων της Άγκυρας, η Τουρκία θα αναπτύξει «κυανόκρανους» στην επαρχία Ιντλίμπ – το τελευταίο επί της ουσίας προπύργιο της ένοπλης αντιπολίτευσης στον Άσαντ – ως απόρροια της Ειρηνευτικής] Διαδικασίας της Αστάνα (με συγκηδεμόνες το Ιράν και τη Ρωσία).
Γιατί όμως η Τουρκία αποφάσισε να δράσει έτσι; Πώς θα εξελιχθεί η επέμβαση αυτή; Πώς αντιδρούν οι ενδιαφερόμενοι;
Τα Πραγματικά Κίνητρα
Από το 2011 έως σήμερα, ο Erdogan έχει διαπρέψει στις οβιδιακές μεταμορφώσεις και κυβιστήσεις: από εχθρός του Άσαντ ως σύμμαχος των ΗΠΑ... πλέον σύμμαχος της Ρωσίας και του Ιράν και «εχθρός» των ΗΠΑ. Δεν πρέπει, όμως, να συγχέεται η τακτική με τη στρατηγική. Ο απώτερος στόχος της υψηλής στρατηγικής της Τουρκίας παραμένει ίδιος: η μεγέθυνση της Τουρκίας και η καταστολή των Κούρδων (είτε ειρηνικώς είτε ενόπλως) εντός και εκτός Τουρκίας (δείτε εδώ).
Ο Πόλεμος στη Συρία συνιστά έναν «πόλεμος δια αντιπροσώπων» στα εξής επίπεδα ανάλυσης (δείτε εδώ). Σε «πλανητική» κλίμακα, η ανακάμπτουσα στη διεθνή κονίστρα Ρωσία ανταγωνίζεται ευθέως τις ΗΠΑ στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της. Σε «περιφερειακή» κλίμακα, η διόλου αρραγής συμμαχία των Σουνιτών Αράβων και Τούρκων αντιπαρατίθεται με τον Σιιτικό Άξονα. Ενώ σε «τοπική» κλίμακα, ένας «πόλεμος όλων εναντίον όλων» διεξάγεται ανάμεσα σε Assad, Σουνίτες Ισλαμιστές (ο μόνον κατ' όνομα υφιστάμενος Ελεύθερος Συριακός Στρατός), Κούρδους (+ Άραβες και Χριστιανούς της βόρειας Συρίας) και Τζιχαντιστές (Αλ Νούσρα + ΙΣΙΣ).
Η Τουρκία, λοιπόν, ανησυχεί (εύλογα) για την ανάδυση μιας ανεξάρτητης Κουρδικής οντότητας στη βόρεια Συρία υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, η Τουρκία συνέπηξε μια λυκοφιλία με τη Ρωσία ένεκα της (πρόσκαιρης) ταύτισης συμφερόντων: η Τουρκία χρειάζεται το πράσινο φως από τη Ρωσία (τον έως τώρα συνέταιρο των Κούρδων) στον αγώνα της εναντίον των Κούρδων και η Ρωσία, αντιστρόφως, χρειάζεται τη βοήθεια της Τουρκίας (τον υποστηρικτή της Σουνιτών Ισλαμιστών και Τζιχανιστών) για την ταχεία λήξη του πολέμου φθοράς (attritional warfare) (δείτε εδώ).
Ως εκ τούτου, η περικύκλωση του Καντονιού του Αφρίν αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο των ΤΕΔ – άλλωστε η εκμηδένιση του εν λόγω θύλακα απασχολεί διακαώς τον Erdogan. Διόλου τυχαία οι ΤΕΔ θα αναπτύξουν τους παρατηρητές σε δύο τμήματα: κατά μήκος των συνόρων Συρίας – Τουρκίας και μεταξύ της επαρχίας Ιντλίμπ και του Καντονιού της Αφρίν. Η HTS (πρώην Αλ Νούσρα) εξοβέλισε τους τοπικούς συμμάχους («μετριοπαθείς τζιχαντιστές» όπως η Ahrar al Sham) της Άγκυρας τον Ιούλιο και η Τουρκία αντιλαμβάνεται πλέον πως οι σύμμαχοί της (όπως στην Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη») δεν αρκούν για την προώθηση των συμφερόντων της. Η ΗΤS δυσφορεί αλλά δεν αντιδρά στρατιωτικά – ακόμα. Ένας πόλεμος της Τουρκίας εναντίον της HTS είναι πιθανός και εν δυνάμει νικηφόρος;
Η «Ομίχλη» του Πολέμου
Αμέσως μετά την εκδήλωση της «ειρηνευτικής» επιχείρησης της Τουρκίας, οι επαϊοντες επί παντός επιστητού προφήτευσαν τη νίκη ή ήττα της Τουρκίας σε τυχόν πόλεμο εναντίον της HTS. Εντούτοις, ο πόλεμος δεν αποτελεί μια επιστήμη αλλά μια τέχνη όπου η «ομίχλη» (fog) του πολέμου και η «τριβή» (friction) μεταξύ των αντιπάλων διαψεύδουν τις όποιες «επιστημονικές» προβλέψεις (δείτε εδώ).
Επί της ουσίας, η Τουρκία ακροβατεί επί ξυρού ακμής καθώς υπάρχουν ουκ ολίγες «ανεξάρτητες» μεταβλητές στην εξίσωση. Η HTS προς το παρόν αποδέχθηκε την αποστολή ορισμένων παρατηρητών – όχι «κυανόκρανων» – εκ μέρους της Τουρκίας. Με περίπου 20,000 άνδρες υπό τα όπλα, η HTS αποτελεί έναν υπολογίσιμο αντίπαλο – όπως απέδειξε η πρόσφατη νίκη της κατά του Συριακού Αραβικού Στρατού στα νότια της επαρχίες. Τις προηγούμενες ημέρες, οι συντονισμένες δράσεις της Ρωσίας (τα χειρουργικά αεροπορικά πλήγματα εναντίον της ηγεσίας της HTS) και της Τουρκίας (υπόγειες διαβουλεύσεις με τους αντιπάλους της HTS στην ίδια επαρχία) οδήγησαν το παρακλάδι της Αλ Κάιντα να υποχωρήσει – προς το παρόν τουλάχιστον. Εάν, όμως, απειληθεί η πρωτοκαθεδρία της, δεν θα διστάσει να επιτεθεί στους κατά τόπους συμμάχους της Τουρκίας (όπως τον Ιούλιο) ή την ίδια την Τουρκία. Κατά δεύτερον, η γεωγραφία (λοφώδες τοπίο) και η δημογραφία (πυκνό δίκτυο πόλεων και κωμοπόλεων) της επαρχίας Ιντλίμπ δεν αποτελούν παρά ανασταλτικό παράγοντα. Η επαρχία αυτή δεν προσφέρεται για ταχεία προέλαση τύπου blietzkrieg όπως στις ανατολικές ημιερημικές και αραιοκατοικημένες επαρχίες της Συρίας.
Τρίτον, πώς θα αντιδράσει άραγε η Ουάσινγκτον; Θεωρητικά, ένα ισχυρό πλήγμα εναντίον της HTS θα ικανοποιούσε ένα διαρκές αίτημα των ΗΠΑ προς την Τουρκία – τον πρώην αμαρτωλό υποστηρικτή των τζιχαντιστών. Η όξυνση, όμως, της διμερούς κρίσης δημιουργεί μια καχυποψία εκατέρωθεν. Πώς θα εκλάβουν οι ΗΠΑ την σύσφιξη των στρατιωτικών δεσμών μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας και του Ιράν; Πώς θα αντιδράσει η Ουάσινκγτον έαν η Τουρκία επιτεθεί εναντίον των Κούρδων; Τέταρτον, πώς θα αντιδράσουν οι Κούρδοι της Συρίας ενόψει της εντεινόμενης απειλής προς το Καντόνι του Αφρίν; Θα μεταφέρουν άραγε τις στρατιωτικές δυνάμεις τους δυτικά μετά την Μάχη της Ράκκα με την ανοχή ή τις ευλογίες των ΗΠΑ; Και πέμπτον, έως ποιου σημείου θα υποστηρίζει η Μόσχα την Άγκυρα; Το Κρεμλίνο θα συγκατανεύσει άραγε σε ενδεχόμενη επίθεση και εξάλειψη εκ μέρους της Τουρκίας του Καντονιού του Αφρίν το οποίο προστατεύεται από Ρώσους «κυανόκρανους»;
Εν κατακλείδι, οι εν λόγω μεταβλητές δυσχεραίνουν αρκετά μια εν δυνάμει επιχείρηση «επιβολής της ειρήνης» (peace-enforcement operation) εκ μέρους της Τουρκίας. Άλλωστε οι ΤΕΔ αποδείχθηκαν κατά την Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» κατώτερες των περιστάσεων. Επί 4 μήνες είχαν τελματώσει ενώπιον της Αλ Μπαμπ λόγω της σθεναρής αντίστασης μόλις 1,000 τζιχαντιστών (δείτε εδώ). Το μέλλον θα δείξει εάν η Τουρκία θα υπερεξαπλωθεί ή όχι.
*Ο Δρ. Σπυρίδων Πλακούδας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο American University in the Emirates και Αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
