Το ναυάγιο της άτυπης πενταμερούς που συγκάλεσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ ήταν αναμενόμενο από κάθε άποψη. Ήταν το πιο πιθανό σενάριο και αυτό το γνώριζε ο ΓΓ. Γι' αυτό το λόγο η διάσκεψη ήταν άτυπη έτσι ώστε να μην αναγκαστεί αυτομάτως να καταθέσει την εντολή που έχει από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτό που όλες και όλοι γνώριζαν ήταν οι Τουρκικές θέσεις.
Δεν υπάρχει για κανέναν και καμία το άλλοθι της άγνοιας. Η Τουρκική πλευρά είχε διατυπώσει χωρίς το παραμικρό περιθώριο παρανόησης τις θέσεις της την ημέρα που με την απροκάλυπτη παρέμβασή της κατάφερε να εκλέξει τον Ερσίν Τατάρ στα κατεχόμενα. Για την Άγκυρα, δεν μπορεί να υπάρξει λύση παρά μόνο στην βάση ενός σχεδίου με ξεκάθαρα διχοτομικές ρυθμίσεις: Δύο κυρίαρχα κράτη που το μόνο που θα τα «ενώνει» θα είναι τα γεωγραφικά όρια του νησιού.
Τρία τουλάχιστον ερωτήματα παραμένουν. Το πρώτο έχει να κάνει με το αν αυτός ο Τουρκικός μαξιμαλισμός θα προσγειωθεί σε έναν συμβιβασμό που ίσως επιτρέψει να ξεκινήσει μια διαδικασία ουσιαστικής διαπραγμάτευσης. Αυτή η περίπτωση θα είναι χωρίς αμφιβολία μια επώδυνη επιλογή για την ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά, καθώς το πλαίσιο θα είναι ένα πολύ χαλαρό συνομοσπονδιακό μοντέλο που λίγο θα απέχει από την λύση των δύο κρατών και θα επιτρέπει στην Άγκυρα να «φινλανδοποιήσει» και επισήμως την Κυπριακή Δημοκρατία και να εκβιάζει την Αθήνα αλλά και τις Βρυξέλλες.
Η Τουρκία δεν θα υποχωρήσει χωρίς να πάρει σοβαρά ανταλλάγματα στο πεδίο της ενέργειας και στο μέτωπο της ευρωπαϊκής «θετικής ατζέντας». Αλλά και τότε δεν θα υποχωρήσει σε θέσεις που θα αλλοιώνουν την πάγια επιδίωξή της για στρατηγικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δεύτερον, ποιες είναι ακριβώς οι προθέσεις του ΓΓ; Δεν πρέπει να περνά απαρατήρητο ότι ο ΓΓ συγκάλεσε την άτυπη διάσκεψη γνωρίζοντας τις Τουρκικές θέσεις. Και παρά τον άτυπο χαρακτήρα της συνάντησης, η Άγκυρα μπορεί να ισχυρίζεται ότι οι θέσεις της όχι μόνο κατεγράφησαν σε μια διαδικασία του ΟΗΕ αλλά και διευκολύνθηκε η όποια νομιμοποίησή τους. Θα μπορούσε κάποιος/α να ισχυριστεί ότι είναι η αρχή του τέλους της «Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας» και δεν θα ήταν μια παράλογη ερμηνεία.
Το άκρως προβληματικό είναι ότι ο ΓΓ απέτυχε να επισημάνει το αυτονόητο: ότι οι Τουρκικές θέσεις είναι εκτός πλαισίου του ΟΗΕ. Από τις τρεις προτάσεις του ΟΗΕ μόνο η Τρίτη έγινε δεκτή, δηλαδή η απόφαση να υπάρξει άλλη μία άτυπη πενταμερής συνδιάσκεψη. Η αποτυχία του ΓΓ να αναβαθμίσει την εκπροσώπησή του στο νησί μετά από την Τουρκική άρνηση εντείνει την ανησυχία για το μέλλον.
Το τρίτο ερώτημα αφορά στην ελληνική στρατηγική και τις επιλογές της Αθήνας και της Λευκωσίας. Η απόφαση της Λευκωσίας να μην αποδεχθεί την διαπίστωση του αδιεξόδου που θα ανάγκαζε τον ΓΓ να καταθέσει την εντολή στο Συμβούλιο Ασφαλείας μάλλον δείχνει την ανασφάλεια για τους συσχετισμούς εντός του οργάνου.
Δείχνει, δηλαδή, ότι υπάρχει σοβαρή αμφιβολία για το αν μια νέα εντολή θα επιβεβαίωνε το πλαίσιο της ΔΔΟ. Το βασικό – ίσως το μόνο – όπλο της Λευκωσίας είναι το κεκτημένο στον ΟΗΕ ότι το Κυπριακό είναι ζήτημα παράνομης τουρκικής εισβολής και κατοχής και ότι η λύση του θα είναι ένα ομοσπονδιακό κράτος και όχι η επιβράβευση της βίας.
Αν μια τέτοια αμφιβολία είναι δικαιολογημένη, τότε τα πράγματα είναι πολύ άσχημα. Και τότε, αδιανόητες στο παρελθόν επιλογές, ίσως να μην είναι τόσο αδιανόητες πλέον. Όσα λάθη κι αν έχουν γίνει στο παρελθόν, πάντα υπάρχει περιθώριο για ακόμη μεγαλύτερα.
*Ο Κώστας Υφαντής, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Ερευνητικός Εταίρος στο ΙΔΙΣ
