Του Κωνσταντίνου Χολέβα*
Η Βουλγαρία ετοιμάζεται να αναλάβει κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Ένας από τους πρώτους στόχους της, όπως διακηρύσσει ο πρωθυπουργός Boyko Borissov, είναι η υποβοήθηση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων να κάνουν σταθερά βήματα προς τη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Στην ομάδα αυτών των χωρών εντάσσονται και τα Σκόπια, τα οποία δείχνουν προσφάτως την τάση να τεθούν υπό την προστασία της Βουλγαρίας.
Ίσως αυτή η στροφή του Πρωθυπουργού Zoran Zaev να οφείλεται στην ανασφάλεια που αισθάνονται οι Σλάβοι της ΠΓΔΜ, οι αυτοαποκαλούμενοι «Μακεδόνες», απέναντι στις διεκδικήσεις της ισχυρής αλβανικής μειονότητας, η οποία απαιτεί καθεστώς εθνικής, γλωσσικής και ευρύτερης ισοτιμίας με την πλήρη στήριξη της Αλβανίας και του Κοσσόβου. Αξίζει να καταγράψουμε τα κυριότερα βήματα της αμοιβαίας προσεγγίσεως μεταξύ Σκοπίων και Σόφιας. Θυμίζω ότι το 1991 η Βουλγαρία αναγνώρισε το κράτος των Σκοπίων με το όνομα «Μακεδονία», όμως δεν αναγνώρισε ούτε «μακεδονική γλώσσα», ούτε «μακεδονική εθνότητα» υπονοώντας ότι η πλειοψηφία των Χριστιανών (μη Αλβανών) κατοίκων του νέου κράτους είναι βουλγαρικής εθνικής καταγωγής.
Από τον Μάιο του τρέχοντος έτους η τρίτη κυβέρνηση του κεντροδεξιού Boyko Borissov εξαρτάται από τη στήριξη του εθνικιστικού συνασπισμού των «Ενωμένων Πατριωτών». Τα τρία κόμματα του συνασπισμού μετέχουν με υπουργούς στην κυβέρνηση. Ένα από τα κόμματα αυτά έχει τον τίτλο ΒΜΡΟ, παραπέμποντας στο βουλγαρικό κομμιτάτο του 1893, και δηλώνει δημοσίως ότι οι Σλάβοι των Σκοπίων είναι Βούλγαροι.
Την 1.8.2017 οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν Σύμφωνο Πολυμερούς Συνεργασίας αφήνοντας χωρίς τελική ρύθμιση τη διαφωνία τους για το αν υπάρχει «μακεδονική» γλώσσα και ταυτότητα. Η ημερομηνία είναι συμβολική. Μία ημέρα μετά, στις 2 Αυγούστου, ήταν – με το παλαιό ημερολόγιο – η επέτειος της 20ής Ιουλίου 1903, όταν Βούλγαροι ένοπλοι επιτέθηκαν συμβολικά εναντίον των Τούρκων που κατείχαν τη Μακεδονία. Η επέτειος αυτή, γνωστή ως Ίλιντεν (ημέρα του Προφήτη Ηλία), μέχρι πρότινος εορταζόταν με διχαστικό πνεύμα. Οι Σκοπιανοί μιλούσαν για τους «Μακεδόνες» ηγέτες ενώ οι Βούλγαροι τα ίδια πρόσωπα τα τιμούσαν ως Βουλγάρους εθνικιστές.
Λίγες ημέρες μετά την υπογραφή του Συμφώνου η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας Ekaterina Zakharieva έσπευσε να θέσει τις κόκκινες γραμμές της χώρας της για το όνομα της ΠΓΔΜ. Τόνισε ότι η Σόφια δεν αποδέχεται τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς «Βόρεια» και «Άνω» πριν από τον όρο «Μακεδονία», διότι απειλούν τη βουλγαρική περιοχή του Πιρίν. Πάνω από τη φιλία με τα Σκόπια η Βουλγαρία θέτει τα εθνικά της συμφέροντα, όπως τα καθορίζει η παρούσα κυβέρνηση.
Στο εσωτερικό του σκοπιανού κράτους ο πρωθυπουργός Zaev κάλεσε τους συμπατριώτες του να δηλώνουν ελεύθερα Βούλγαροι. Ήδη υπάρχει σημαντικό ρεύμα Σκοπιανών υπηκόων που ζητούν βουλγαρική υπηκοότητα, διαβατήριο και υποτροφίες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του πρώην πρωθυπουργού των Σκοπίων Ljubco Georgievski, ο οποίος δηλώνει Βούλγαρος και εύχεται να αναλάβει Πρέσβυς της Βουλγαρίας στα Σκόπια!
Προ ολίγων ημερών είχαμε και μία εξέλιξη στον εκκλησιαστικό χώρο, η οποία απαιτεί προσοχή για πολλούς λόγους. Η σχισματική «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία», την οποία κατασκεύασε ο Τίτο επί κομμουνιστικού καθεστώτος της Γιουγκοσλαβίας, ανακοίνωσε ότι θεωρεί τη Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία ως «μητέρα της» και της αναθέτει να την επανεντάξει στην κανονικότητα. Το μόρφωμα αυτό δεν αναγνωρίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τους απανταχού Ορθοδόξους, ενώ παραλλήλως υπάρχει ο κανονικός Μητροπολίτης Σκοπίων και Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Ιωάννης, ο οποίος υπάγεται στο Σερβικό Πατριαρχείο. Η Βουλγαρική Εκκλησία ναι μεν αποδέχθηκε το αίτημα των σχισματικών, όμως εξέδωσε μία προσεκτική ανακοίνωση, στην οποία υπογραμμίζεται η ανάγκη να γίνουν όλα τα βήματα με σεβασμό στην τάξη και στους κανόνες της Ορθοδοξίας.
Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτή η έντονη ανάμιξη της Βουλγαρίας στα εσωτερικά και διεθνή προβλήματα των Σκοπίων; Το αισιόδοξο σενάριο είναι ότι η Σόφια, λόγω της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. θα επισπεύσει την ένταξη της ΠΓΔΜ στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, αφού όμως λυθεί (και πώς;) το ζήτημα του ονόματος. Το απαισιόδοξο σενάριο προβλέπει ότι θα ενταθούν οι συγκρούσεις Αλβανών και Σλάβων στο εσωτερικό του κράτους, χωρίς να αποκλείεται και η καντονοποίηση της ΠΓΔΜ, με καντόνι αλβανικό, βουλγαρικό, σερβικό κ.λπ.
Η βουλγαρική δυναμική παρέμβαση προφανώς μειώνει την επιρροή της Ελλάδος στα Σκόπια, η οποία είχε ασκηθεί κυρίως μέσω της οικονομικής διπλωματίας. Από την άλλη πλευρά ίσως είναι θετικό για τα ελληνικά συμφέροντα το γεγονός ότι ξεφτίζει συνεχώς το ένδυμα της τεχνητής «μακεδονικής» ταυτότητας. Όταν βλέπουμε πολυάριθμους ψευδομακεδόνες να δηλώνουν Βούλγαροι, τότε έχουμε έναν λόγο περισσότερο να ΜΗΝ νομιμοποιήσουμε το ιδεολόγημα του Τίτο περί «μακεδονικής εθνότητος».
* Ο κ. Κωνσταντίνος Χολέβας είναι Πολιτικός Επιστήμων.
