Αναρωτιέται κανείς τι άλλο θα μπορούσε να σχολιάσει για τη χωρίς διακοπή επιθετική ρητορική του καθεστώτος Ερντογάν. Εδώ και σχεδόν τρία χρόνια η Τουρκία του μακροβιότερου ηγέτη στην ιστορία της Δημοκρατίας εκπέμπει ένα τοξικό μήνυμα σύγκρουσης. Οι απειλές είναι σχεδόν καθημερινές και απροκάλυπτες. Είναι πραγματικά δύσκολο να μην ερμηνευθεί αυτή η βίαιη προσέγγιση ως προάγγελος θερμής αντιπαράθεσης. Όσο και αν θεωρείται αδιανόητο για μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ να απειλεί μια σύμμαχο, η τουρκική συμπεριφορά έχει υπερβεί κατά πολύ τα «εσκαμμένα» και βρίσκεται σε τροχιά όχι μόνο διπλωματικής κρίσης αλλά βίαιης σύγκρουσης.
Το προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα βρίσκεται χωρίς αμφιβολία σε πανικό. Οι δημοσκοπήσεις επιμένουν ότι μια νίκη της αντιπολίτευσης είναι μια ρεαλιστική προοπτική. Η νέα χρονιά ξεκίνησε με τον Πρόεδρο Ερντογάν αντιμετωπίζει το φάσμα της ήττας όποιος και να είναι ο υποψήφιος στον οποίο θα καταλήξει τελικά η αντιπολίτευση. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει κανένα πεδίο πολιτικής στο οποίο ο Πρόεδρος Ερντογάν να έχει πλεονέκτημα. Στην οικονομία παρά τα θετικά στοιχεία σε κάποιους τομείς (πχ εξαγωγές) η φτώχεια πλήττει σφοδρά πλέον εκείνα τα λιγότερο προνομιούχα στρώματα που τα προηγούμενα χρόνια η οικονομική του πολιτική ευνόησε.
Η διαχείριση του μεταναστευτικού έχει τραυματίσει βαθιά την δημοφιλία του σε εκείνες τις γειτονιές των μεγάλων αστικών κέντρων που αποτελού(σα)ν εκλογικά προπύργια. Στην εξωτερική πολιτική, η εικόνα του παγκόσμιου ηγέτη που προσεκτικά καλλιεργήθηκε από μια πανίσχυρη προπαγανδιστική μηχανή εδώ και δύο δεκαετίες, έχει υποστεί ρήγματα. Η ποιότητα της δημοκρατικής διαδικασίας έχει υποχωρήσει. Το Τουρκικό πολιτικό σύστημα όπως έχει διαμορφωθεί από το καθεστώς δικαιώνει όσους το περιγράφουν ως μια ανταγωνιστική αλλά αυταρχική πολιτεία.
Όλα τα παραπάνω που σχηματικά και μόνο σημειώνονται εδώ, σηματοδοτούν μια εκλογική μάχη επιβίωσης για τον Πρόεδρο Ερντογάν. Σε αυτή τη μάχη τίποτε δεν αποκλείεται. Η στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία είναι μια επιλογή που υπάρχει στο τραπέζι αλλά δεν φαίνεται να προσδίδει στον Πρόεδρο τα πολιτικά οφέλη που ίσως προσδοκούσε. Είναι μία κρίση με την Ελλάδα ένα τέτοιο χαρτί; Η πιθανότητα ενός θερμού επεισοδίου που θα επέτρεπε στο καθεστώς να προχωρήσει σε μια στρατιωτική ενέργεια που θα βελτίωνε τη χαμηλή συσπείρωση της εκλογικής του βάσης, θα εγκλώβιζε την εσωτερική συζήτηση σε κρίσιμα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και θα «δικαίωνε» το αφήγημα μιας Τουρκίας που αντιμετωπίζει με αποφασιστικότητα τους εχθρούς που θέλουν να την περικυκλώσουν και να την αποκλείσουν από την «Γαλάζια Πατρίδα» δεν είναι όσο χαμηλή νομίζουμε.
Ό,τι κάνει και ό,τι λέει το καθεστώς με μαέστρο τον Πρόεδρο μοιάζει να είναι σχεδιασμένο να προετοιμάσει την τουρκική κοινή γνώμη για μια στρατιωτική κρίση. Η προπαγανδιστική μηχανή που συνοδεύει μια κρατική αρχιτεκτονική πραιτωριανών δουλέυει σε υψηλές ταχύτητες. Κάθε ενέργεια μοιάζει να φέρνει την λογική της σύγκρουσης πιο κοντά. Αν πρέπει να προχωρήσουμε σε μια πρόβλεψη, το καθεστώς Ερντογάν θα συνεχίσει με την ίδια τακτική και θα κλιμακώσει τις προκλήσεις και τις απειλές. Τα σενάρια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια αντιπαράθεση είναι γνωστά. Η αντιμετώπιση της τουρκικής στρατηγικής δεν είναι όμως εύκολη, καθώς αν καταρρεύσει η ελληνική αποτροπή εξαιτίας του τουρκικού ανορθολογισμού, το δίλημμα της κλιμάκωσης θα βαρύνει την Ελλάδα. Η ψυχραιμία της Αθήνας θα δοκιμαστεί.
Κώστας Υφαντής, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Διευθυντής του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο
