Η κατάσταση στα ελληνοτουρκικά ήταν και παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη. Η αντίληψη ότι η ηρεμία στο Αιγαίο συνιστά και αλλαγή των πάγιων τουρκικών θέσεων είναι εσφαλμένη.
Καμία αλλαγή δεν έχει συμβεί, ούτε και θα έπρεπε να περιμένουμε ότι θα υπάρξει, ενώ επίσης γνωστή είναι η τουρκική θέση για λύση - «πακέτο», από τις «γκρίζες ζώνες» έως ζητήματα εναέριου χώρου και χωρικών υδάτων. Ούτε φυσικά έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, αφού η Άγκυρα δεν έχει κάνει κάποιο ουσιαστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Το όποιο θετικό κλίμα συνδέεται με την αναδίπλωση της Τουρκίας στο πεδίο μετά τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, η οποία, για μια σειρά από λόγους, έχει εγκαταλείψει τις προκλήσεις επί του πεδίου και την ακραία ρητορική απέναντι στην Ελλάδα.
Επομένως, θα αναρωτηθεί κανείς, προς τι η συζήτηση για «ήρεμα νερά» και παράθυρο ευκαιρίας στα ελληνοτουρκικά, τα οποία κυριαρχούν τελευταία στον δημόσιο διάλογο. Απλώς στην παρούσα συγκυρία, το καθεστώς Ερντογάν χρειάζεται για πολλούς λόγους την ηρεμία στα ελληνοτουρκικά. Η Τουρκία έχει ανάγκη τη βοήθεια της Δύσης για την αποκατάσταση των ζημιών, ύψους 100 και πλέον δις ευρώ, και για το λόγο αυτό πρέπει να βελτιώσει την εικόνα της, απέναντι τόσο στις Βρυξέλλες, όσο και στην Ουάσινγκτον. Επίσης, επείγεται, όπως δείχνουν οι κινήσεις της να κλείσει ανοικτά μέτωπα στην Μ. Ανατολή και την Αν. Μεσόγειο και για αυτό έχει εγκαταλείψει την επιθετική της ρητορική απέναντι στους γείτονές της, χωρίς όλα αυτά να σημαίνουν ότι άλλαξαν οι πάγιες τουρκικές θέσεις.
Ποιες επομένως είναι οι επιλογές της Αθήνας και οι προϋποθέσεις που πρέπει να θέσει για ένα διάλογο; Οι ίδιες ακριβώς που ίσχυαν και πριν τις 6 Φεβρουαρίου. Τις επανέλαβε χθες ο Πρωθυπουργός, λέγοντας ότι θα πάμε στο Δικαστήριο της Χάγης με την Τουρκία, μόνο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο. Το πλαίσιο ενός διαλόγου με τη γείτονα είναι γνωστό, απαιτεί σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας. Ούτε και φυσικά εγκαταλείπεται η ελληνική στρατηγική στο σκέλος της αποτροπής και ενίσχυσης των αμυντικών ικανοτήτων της χώρας, με πιο πρόσφατη απόδειξη την ολοκλήρωση της υπογραφής των συμφωνιών με το Ισραήλ, για την αγορά των πυραυλικών συστημάτων Spike Nlos.
Εφόσον λοιπόν διατηρηθεί η καλή ατμόσφαιρα στα ελληνοτουρκικά, δηλαδή συνεχίσουμε να μην έχουμε υπερπτήσεις και παραβιάσεις από την τουρκική αεροπορία και επανάληψη των τοξικών απειλών για χρήση βίας κατά της Ελλάδας, οι οποίες ρίχνουν λάδι στη φωτιά, τότε το πιθανότερο είναι ότι μετά τις εκλογές θα ενεργοποιηθεί η διαδικασία των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης ή η επανάληψη κάποιας μορφής διερευνητικών επαφών.
Εδώ, η Αθήνα οφείλει, πέρα από τη στρατηγική της αποτροπής, να διαμορφώσει το δικό της «πακέτο», το οποίο και θα επιβάλει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ένα «πακέτο», το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει από την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και την άρση του casus belli έως την αναγνώριση των δικαιωμάτων των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες.
Το ζήτημα είναι ότι, πέρα από το προεκλογικό μανιφέστο του AKP που παρουσίασε ο Ερντογάν, πρέπει να είμαστε έτοιμοι, με τον έναν ή το άλλον τρόπο, να αντιδράσουμε στην τουρκική πρόσκληση για την επόμενη ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι προς όφελος της Αθήνας να αρνηθεί τη συζήτηση ή να ακολουθήσει μεθόδους, οι οποίες δεν έχουν οδηγήσει πουθενά έως τώρα, όπως έχει συμβεί με τους 64 μέχρι σήμερα γύρους διερευνητικών επαφών.
Η αντίδραση της Αθήνας στην όποια τουρκική πρόσκληση, πρέπει να είναι η έναρξη της συζήτησης με την επικαιροποίηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, δηλαδή, αρχίζοντας από τεχνικά ζητήματα και προσπαθώντας βήμα - βήμα να φτάσουμε σε ένα τέτοιο σημείο, ικανό για να ακολουθήσουν διερευνητικές επαφές.
Απαντώντας σε όσους θεωρούν ότι είναι λάθος η Αθήνα να μπει στην οποιαδήποτε συζήτηση θα επαναλάβω πως ουδείς υποστήριξε ότι έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη προς την Άγκυρα. Αλλά θα θυμίσω την πρόσφατη συμφωνία για Μορατόριουμ μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου, το οποίο θα έχει θετικό αντίκτυπο πολιτικά, καθώς περιορίζονται οι πιθανότητες εκτός ελέγχου δραστηριότητες στο Αιγαίο και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο. Επίσης, δημιουργείται ένα θετικό κλίμα στην έναρξη της τουριστικής σεζόν των δύο χωρών.
Η συγκυρία απαιτεί ψυχραιμία. Είναι λάθος να μας αποσταθεροποιούν οι όποιες τοποθετήσεις Τούρκων αξιωματούχων, οι οποίες προεκλογικά, είναι αναμενόμενο, ακόμα και για θέματα εξωτερικής πολιτικής, να απευθύνονται σε ένα εσωτερικό ακροατήριο.
* Ο Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
