Του Γεωργίου Κ. Φίλη Ph.D.*
Σε μείζονα περιφερειακή κρίση φαίνεται να εξελίσσεται σταδιακά η διαμορφωθείσα κατάσταση αναφορικά με την εισβολή των τουρκικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Μοσούλης. Τις τελευταίες ώρες το θέμα φαίνεται να περιπλέκεται όλο και περισσότερο, με τις εμπλεκόμενες πλευρές να αυξάνονται, ενώ οι πρωτοβουλίες της Άγκυρας δείχνουν πως φέρνουν σε πολύ δύσκολη θέση την Ουάσιγκτον, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς εάν η συγκεκριμένη κίνηση της Τουρκίας είχε ως σκοπό να τορπιλίσει την ίδια την πολιτική του Λευκού Οίκου, όπως έχει αυτή εκφραστεί με τον πλέον επίσημο τρόπο στις δηλώσεις του υπουργού άμυνας της χώρας, Ας Κάρτερ, από την 1η Δεκεμβρίου. Εξηγούμαστε.
Υπενθυμίζεται πως σε προηγούμενη ανάλυση με τίτλο «Τουρκικά στρατεύματα στη Μοσούλη: Κυνηγώντας νεοθωμανικές χίμαιρες» (http://www.liberal.gr/arthro/24107/amyna--diplomatia/2015/tourkika-strateumata-sti-mosouli-kunigontas-neothomanikes-chimaires.html) οι φίλοι του liberal.gr ενημερώθηκαν για τις βασικές παραμέτρους του θέματος, το οποίο θέτει μία ακόμα μεταβλητή στη δύσκολη εξίσωση της ζητήματος του Ιράκ και της Συρίας.
Όπως αναφέρθηκε, οι αντιδράσεις τόσο της Βαγδάτης όσο και της Μόσχας αλλά και της Τεχεράνης αναμένεται να φέρουν την Τουρκία σε δύσκολη θέση, ενώ οι ΗΠΑ, με την αρχική τοποθέτησή τους, δεν προσφέρουν πλήρη κάλυψη στις ενέργειες της Άγκυρας. Έτσι, «πριν ο αλέκτωρ λαλήσει τρεις», η Άγκυρα έχει αρχίσει να γίνεται κοινωνός των πρώτων αντιδράσεων, οι οποίες είναι άκρως αρνητικές για την ίδια και ανησυχητικές για την τροπή που μπορεί να λάβουν τα γεγονότα.
Επιγραμματικά, η Ρωσία έχει θέσει το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ενώ υπογραμμίζει την υποστήριξή της στο Ιράκ και στην προσπάθειά του να εκδιώξει τις τουρκικές δυνάμεις από το έδαφός του. Την ίδια στάση κρατάει και η Τεχεράνη, ενώ δεν είναι τυχαίο πως ακόμα και o Αραβικός Σύνδεσμος (Arab League) καταδίκασε με τον πλέον εμφατικό τρόπο την κίνηση της Τουρκίας.
Αμετακίνητη η Άγκυρα
Από την πλευρά της, η Άγκυρα, όπως αναμενόταν, δεν δείχνει σημάδια κάμψης, ενώ ανακοίνωσε πως δεν πρόκειται να «αποσύρει» τις -υποτίθεται- υπό αντικατάσταση δυνάμεις της από την περιοχή, έτσι η μονάδα που εισήλθε στο Ιράκ στην ουσία δεν πρόκειται να αντικαταστήσει κάποια αποχωρούσα δύναμη, αλλά θα την ενισχύσει. Κατά τα άλλα, η Άγκυρα δεσμεύτηκε πως δεν πρόκειται να στείλει άλλες δυνάμεις στην περιοχή, «σεβόμενη την εδαφική κυριαρχία του Ιράκ».
Από την πλευρά του, και όπως αναμενόταν, ο ηγέτης των Κούρδων του Βορείου Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί, κάλυψε την τουρκική κίνηση, υπογραμμίζοντας πως ήταν μία συνηθισμένη κίνηση-ρουτίνας της Τουρκίας με μικρές δυνάμεις η οποία έλαβε αδικαιολόγητες διαστάσεις αφού η Βαγδάτη έχει συμφωνήσει με την Άγκυρα στην αποστολή εκπαιδευτών για τις δυνάμεις που αγωνίζονται κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Κοινός τόπος Ιράκ - Κούρδων
Κατά τα άλλα, σε χθεσινή συνομιλία του Ιρακινού πρωθυπουργού, Χαϊντάρ Αλ-Αμπάντι, με τον ηγέτη των Κούρδων φαίνεται να υπήρξε ένας «κοινός τόπος» αναφορικά με τη σημασία της εδαφικής κυριαρχίας της χώρας, η οποία αποτελεί «κόκκινη γραμμή» και για τους δύο, ενώ ο Μ. Μπαρζανί φέρεται να απορρίπτει κάθε κίνηση ξένων στρατευμάτων στο εσωτερικό της χώρας χωρίς τη συγκατάθεση της κεντρικής διοίκησης. Η θέση τόσο του Ερμπίλ όσο και της Βαγδάτης είναι λεπτή και για την ώρα κανείς από τους δύο δεν έχει την πολυτέλεια να θέσει σε κίνδυνο τη συνεργασία τους. Για τον λόγο αυτό, η ανακοίνωση αναφορικά με τη συνομιλία ήταν ισορροπημένη και διπλωματική, αλλά είναι προφανές πως το Ερμπίλ έχει εγκρίνει την τουρκική κίνηση.
Η Βαγδάτη, όπως αναμενόταν, κρατάει την πλέον σκληρή στάση, η οποία συνίσταται στην απαίτησή της να αποχωρήσουν οι τουρκικές δυνάμεις από το έδαφός της, ενώ προχωράει και σε αντίμετρα κατά της Τουρκίας στον οικονομικό τομέα. Επιπροσθέτως είναι εμφανής η πρόθεση της κυβέρνησης Αμπάντι να εμπλέξει σε επίπεδο στρατιωτικό τη Μόσχα αλλά και την Τεχεράνη, η οποία έχει θέσει τους Σιίτες του Ιράκ υπό την προστασία της. Δεν είναι τυχαίο πως οι ιρακινές δυνάμεις προχώρησαν σε από αέρος καταγραφή και στοχοποίηση των θέσεων των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή, ανεβάζοντας τον πολεμικό πυρετό περαιτέρω.
Πέραν όλων των παραπάνω, η πλέον ενδιαφέρουσα εξέλιξη, η οποία συνδέεται άμεσα με τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στην περιοχή, είναι πως η Βαγδάτη εξαγγέλλει σε κάθε τόνο και με κάθε τρόπο πως δεν δέχεται πλέον καμία ένοπλη δύναμη στο έδαφός της, δεν έχει ζητήσει καμία στρατιωτική βοήθεια από κανέναν, ενώ αυτό που επιθυμεί είναι να της παρασχεθεί εξοπλισμός, εκπαίδευση και αεροπορική υποστήριξη στις επιχειρήσεις της κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Η αποστολή στο Ιράκ που ετοιμάζουν οι ΗΠΑ...
Δεν είναι τυχαίο πως την 1η Δεκεμβρίου ο υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, Ας Κάρτερ, με τον πλέον επίσημο τρόπο, ανακοίνωσε τα επόμενα βήματα της Ουάσιγκτον στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η αποστολή στο Ιράκ «ειδικής δύναμης» η οποία «θα βοηθήσει τις δυνάμεις των Ιρακινών και τους Πεσμεργκά στο να πιέσουν ακόμα περισσότερο το ISIL». Οι συγκεκριμένες μονάδες αποστολή θα έχουν να «διενεργήσουν επιδρομές, να ελευθερώσουν ομήρους, να συλλέξουν πληροφορίες, και να αιχμαλωτίσουν ηγετικά στελέχη του ISIL». Σύμφωνα με τον υπουργό άμυνας, «οι επιδρομές στο Ιράκ θα λάβουν χώρα μετά από πρόσκληση της κυβέρνησης του Ιράκ, και θα επικεντρωθούν στο να υπερασπιστούν τα σύνορα της χώρας και να ενδυναμώσουν τις δυνατότητες των Ιρακινών ενόπλων δυνάμεων».
...σαμποτάρεται από την Τουρκία
Είναι προφανές πως η κίνηση της Τουρκίας στην ουσία «αδειάζει», εάν όχι σαμποτάρει, τα σχέδια των ΗΠΑ για την αποστολή δυνάμεων εδάφους στο Ιράκ, αφού η Βαγδάτη θα έχει πλέον έναν λόγο παραπάνω να απαιτήσει την αποχώρηση όλων των δυνάμεων που βρίσκονται στο έδαφός της και στην ανάληψη όλων των επιχειρήσεων από τις ιρακινές δυνάμεις και τους Πεσμεργκά. Είναι ενδεικτικό πως την ημέρα των δηλώσεων του Αμερικανού υπουργού, δελτίο Τύπου από το γραφείου του πρωθυπουργού του Ιράκ εξέφρασε την κάθετη διαφωνία του για κάθε τέτοιο σχεδιασμό. Πόσο μάλλον μετά την κίνηση της Τουρκίας, η οποία, εάν μείνει χωρίς αντίδραση ή εάν συνοδευτεί και από την αποδοχή των αμερικανικών χερσαίων δυνάμεων, θα οδηγήσει στην κατάρρευση της κυβέρνησης, αφού οι σιιτικές οργανώσεις και τα κόμματα θα αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από το πρόσωπο του πρωθυπουργού.
Με βάση τα παραπάνω, καθίσταται σαφές πως η πρωτοβουλία της Τουρκίας, πέραν της κλιμάκωσης που δημιουργεί και της εχθρότητας και της αντίδρασης που έχει καταφέρει να συσσωρεύσει εναντίον της, στην πραγματικότητα εμποδίζει τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, αφού θα είναι πολύ δύσκολο πλέον να στείλουν στρατεύματα στη χώρα με τη συγκατάθεση της Βαγδάτης. Ταυτοχρόνως με την κίνησή της αυτή, η Τουρκία στέλνει τη Βαγδάτη κατευθείαν στις αγκάλες της Ρωσίας και του Ιράν, αφού το να εκλάβουν οι Ιρακινοί την τουρκική κίνηση ως υποκινούμενη από τις ΗΠΑ αυτήν την περίοδο θα ήταν το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου. Τέλος, με το να μην αφιχθούν αμερικανικές δυνάμεις στο έδαφος για να χτυπήσουν του τζιχαντιστές, το Ισλαμικό Κράτος στην πραγματικότητα ενισχύεται και παίρνει «ανάσες», με άλλα λόγια η Άγκυρα ενισχύει εμμέσως την πολεμική προσπάθεια των εξτρεμιστών.
Η προσωπική ατζέντα της Τουρκίας και ειδικά αυτή της νεοθωμανικής της ηγεσίας θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη στρατηγική των ΗΠΑ στο Ιράκ, ενώ ταυτοχρόνως αυξάνει τον κίνδυνο μίας γενικής και ανεξέλεγκτης ανάφλεξης στην περιοχή η οποία, υπό ορισμένες συνθήκες, θα μπορούσε να λάβει αποκαλυπτικές διαστάσεις. Για ακόμα μία φορά αποδεικνύεται η εκτίμηση πως η Τουρκία, μπροστά στον κίνδυνο της συμμαχίας Ανατολής-Δύσης στο θέμα του Ισλαμικού Κράτους, δεν θα διστάσει να τινάξει ολόκληρη την περιοχή στον αέρα μόνο και μόνο για να εξυπηρετήσει τις νεοθωμανικές της χίμαιρες.
* Ο κ. Γεώργιος Φίλης είναι διδάκτωρ Γεωπολιτικής (Durham University, UK), Επισκέπτης καθηγητής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο τμήμα Διεθνών Επιχειρήσεων του DEREE – The American College of Greece και μέλος του Institute of Diplomacy & Global Affairs (DEREE) καθώς και του Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας & Άμυνας ([email protected]).
