Του Δρ. Χρήστου Μπαξεβάνη
Σοβαρές ανησυχίες προκαλεί πρόσφατο δημοσίευμα γνωστής αμερικάνικης εφημερίδας, το οποίο εμφανίζει έτοιμη την Ελληνική Κυβέρνηση να προχωρήσει, δια του αρμοδίου Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, σε ευθεία παρέμβαση στη σύνθεση των Επιτροπών Προσφυγών, προκειμένου να εξασφαλίσει πάση θυσία την πλήρη εφαρμογή της ευρωτουρκικής συμφωνίας για το προσφυγικό.
Η αναστολή των επιστροφών στην Τουρκία….
Από τον Μάιο έχουν εκδοθεί μια σειρά από ελληνικές αποφάσεις των Επιτροπών Προσφυγών, που εξετάζουν σε δεύτερο βαθμό το αίτημα άσυλου, οι οποίες χαρακτηρίζουν την Τουρκία μη ασφαλή τρίτη χώρα και αναστέλλουν έτσι επ' αόριστον την πιθανότητα επιστροφών Σύρων στην Τουρκία θέτοντας εν αμφιβόλω την εφαρμογή της συμφωνίας. Το «δεδικασμένο» της πρώτης απόφασης που κρίνει την Τουρκία μη ασφαλή τρίτη χώρα για τους Σύρους έχει ακολουθηθεί στην εξέταση και άλλων εφέσεων, με αποτέλεσμα η διαδικασία της εξέτασης των αιτημάτων ασύλου όσων βρίσκονται στα νησιά να αναμένεται ότι θα διαρκέσει πολλούς μήνες.
…και οι επόμενες κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης
Μπροστά στον κίνδυνο να μπλοκαριστούν οι επιστροφές προς την Τουρκία, και σύμφωνα πάντα με το εν λόγω δημοσίευμα, η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται να αντικαταστήσει μερικά ή όλα τα μέλη των Επιτροπών Προσφυγών, καθώς, ως φαίνεται, η θεσμικά κατοχυρωμένη ανεξαρτησία των επιτροπών στέκεται εμπόδιο στις κυβερνητικές δεσμεύσεις εγγυημένη.
Η ανεξαρτησία των Επιτροπών Προσφυγών διασφαλίζεται από τον νόμο μέσω της σύνθεσής τους: ένα μέλος ορίζεται από κατάλογο που καταρτίζει βάσει διαδικασίας αξιολόγησης η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο του ελληνικού κράτους, ακόμα ένα μέλος ορίζεται από αντίστοιχο κατάλογο που καταρτίζει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (διεθνής οργανισμός με αρμοδιότητα τα δικαιώματα των προσφύγων, στον οποίο άλλωστε αναγνωρίζει η ίδια η διακήρυξη Ε.Ε. και Τουρκίας ρόλο επιτηρητή της εφαρμογής της συμφωνίας), και ένα τρίτο μέλος, που εκτελεί χρέη προέδρου, είναι δημόσιος υπάλληλος με συγκεκριμένα προσόντα ως προς τους τίτλους σπουδών και την προϋπηρεσία του. Οι μέχρι τώρα αποφάσεις των επιτροπών αποτελούν απόδειξη ότι η προβλεπόμενη από τον νόμο σύνθεσή τους μπορεί πράγματι να εγγυηθεί την ανεξαρτησία τους.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις πληροφορίες από το δημοσίευμα, στην κυβέρνηση εξετάζονται σενάρια παρέμβασης στην ίδια τη σύνθεση των επιτροπών, είτε με την αντικατάσταση μελών από άλλα, τα οποία ενδεχομένως θεωρούνται πιο συνεργάσιμα (οι συμβάσεις των μελών λήγουν στα τέλη Ιουνίου), είτε με την προσθήκη επιπλέον μελών στις επιτροπές από άλλους κλάδους, ενδεχομένως τον δικαστικό, χωρίς όμως εξειδικευμένη γνώση στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ώστε να διασφαλίζεται μια πλειοψηφία που δεν θα είναι προσηλωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία φαίνεται ότι στην παρούσα φάση θεωρούνται πολυτέλεια. Είναι προφανές ότι, καθώς η τήρηση του διεθνούς δικαίου εμποδίζει την εφαρμογή της συμφωνίας, η κυβέρνηση αποφασίζει να θυσιάσει το κράτος δικαίου και τα δικαιώματα των προσφύγων.
Η αλλαγή της σύνθεση των Επιτροπών θεωρείται από κύκλους της Κυβέρνησης και του αρμόδιου Υπουργείου λιγότερο επικίνδυνη πολιτικά λύση σε σχέση με τη νομική αναγνώριση της Τουρκίας σαν ασφαλούς τρίτης χώρας. Εξίσου φαίνεται να έχει απορριφθεί και ο σύννομος, κατά τα άλλα, δρόμος να αμφισβητηθούν οι αποφάσεις των Επιτροπών Προσφυγών, με την άσκηση ένδικων μέσων από τον υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής σε ανώτατο δικαστικό σώμα. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση ευθείας αμφισβήτησης θεωρείται βέβαιο ότι θα φέρει αντιμέτωπη μετωπικά την κυβέρνηση με διεθνείς οργανισμούς και οργανώσεις, ενώ ενέχει πολύ σοβαρό κίνδυνο να καταπέσει στα αρμόδια δικαιοδοτικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Τα παραπάνω αναδεικνύουν τον πανικό της κυβέρνησης, καθώς μια σειρά από λάθη και παραλείψεις, ιδεοληψίες και εμμονές, την οδήγησαν να αποδεχτεί άνευ όρων μια νομικά αμφιλεγόμενη και λειτουργικά αναποτελεσματική συμφωνία για το προσφυγικό. Εάν επιβεβαιωθεί το ρεπορτάζ τότε θα πρόκειται για ένα καίριο πλήγμα στην ανεξαρτησία των Επιτροπών Προσφυγών, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το κύρος του συστήματος ασύλου στην Ελλάδα και τη διεθνή εικόνα της χώρας, χωρίς φυσικά να αποκλείει κανείς το όλο θέμα να αχθεί (και) ενώπιον ευρωπαϊκών οργάνων. Για το λόγο αυτό οφείλει άμεσα το αρμόδιο υπουργείο και προσωπικά ο ίδιος ο Υπουργός να διαψεύσει ή να επιβεβαιώσει τις σχετικές πληροφορίες, προκειμένου να αποκατασταθεί η ηρεμία στις Επιτροπές Προσφυγών και να συνεχίσουν απερίσπαστες το δύσκολο και αξιέπαινο έργο τους.
*Ο Δρ. Χρήστος Μπαξεβάνης είναι Διεθνολόγος
