Του Θανάση Κοσμόπουλου*
Χρησιμοποιούμε τον όρο Υβριδικές επιχειρήσεις ή απειλές, και όχι Υβριδικός Πόλεμος που γράφεται συχνά, καθώς κρίσιμο στοιχείο που ορίζει το φαινόμενο, είναι το γεγονός πως βρίσκεται κάτω από το κατώφλι της επίσημης κήρυξης πολέμου. Σύμφωνα με την κρατούσα στην ΕΕ άποψη Υβριδική επιχείρηση είναι «…συνδυασμός καταναγκαστικής και ανατρεπτικής δραστηριότητας, συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων (π.χ. διπλωματικές, στρατιωτικές, οικονομικές, τεχνολογικές μέθοδοι) που χρησιμοποιούνται με συντονισμένο τρόπο από κρατικούς ή μη κρατικούς παράγοντες για την επίτευξη ειδικών στόχων, παραμένοντας ωστόσο κάτω από το όριο της επίσημης κήρυξης πολέμου».
Ο ορισμός του ΝΑΤΟ αναφέρει ως υβριδική απειλή την προερχόμενη από υπάρχοντα ή μελλοντικό αντίπαλο (κρατικό, μη κρατικό, τρομοκράτες κλπ.) με τη δυνατότητα επίδειξης ή ταυτόχρονης χρήσης συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων για την επίτευξη των στόχων του.
Το φαινόμενο δεν αποτελεί κάτι εντελώς νέο στον χώρο της στρατηγικής… Πλην όμως ο συνδυασμός των νέων μεθόδων στο επίπεδο της τεχνολογίας, δηλαδή ο κυβερνοχώρος, η κυβερνοτρομοκρατία και η εκμετάλλευση των τρωτοτήτων στις κρίσιμες υποδομές και τις υπηρεσίες ζωτικής σημασίας έχουν ενισχύσει και σχηματοποιήσει το νέο τοπίο.
Την 26/2/2013 ο Στρατηγός Βάλερι Γκερασίμωφ με άρθρο του στο περιοδικό Voyenno Promyshlennyy Kurier έθεσε το αρχικό πλαίσιο της χρήσεως μη συμβατικών μεθόδων παράλληλα με τις συμβατικές στο πεδίο της μάχης σε αναλογία 4:1. Εκεί αναγνώσαμε την πρόθεση και στη συνέχεια είδαμε στην πράξη της εφαρμογή τους στις περιπτώσεις της Γεωργίας, Ουκρανίας και ιδίως στην προσάρτηση της Κριμαίας. Η Κίνα θα έλεγα σε μικρότερο βαθμό στο πεδίο των στρατιωτικών επιχειρήσεων έχει εφαρμόσει το νέο δόγμα, αλλά σίγουρα το κάνει σε επίπεδο κυβερνοεπιθέσεων και αξιοποίησης της νέας τεχνολογίας κυρίως κατά των ΗΠΑ αλλά και διαφόρων Ευρωπαϊκών χωρών.
Η βασική φιλοσοφία όπως μορφοποιείται σήμερα έχει να κάνει με την πρόκληση αστάθειας και ανισορροπίας εσωτερικής και εξωτερικής σε μια χώρα. Αν φανταστούμε λοιπόν το κράτος δικαίου ως μια σφαίρα τότε το ένα ημισφαίριο της είναι οι πολίτες και το άλλο ημισφαίριο είναι οι κεντρικοί θεσμοί του Κράτους Δικαίου δηλ. η Δικαιοσύνη, η Αστυνομία, οι Ένοπλες Δυνάμεις, η Υγεία, η Παιδεία κλπ. Η συγκολλητική ουσία που μορφοποιεί τα δύο ημισφαίρια σε σφαίρα είναι η εμπιστοσύνη (trust) των πολιτών στο θεσμικό τους οικοδόμημα. Από στρατηγικής απόψεως λοιπόν στόχος των υβριδικών επιχειρήσεων είναι ακριβώς αυτό: να καταστραφεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμικό τους πλαίσιο, να θεωρήσουν ότι «τίποτε δεν δουλεύει σωστά» , «όλοι είναι ανίκανοι και ίδιοι», και έτσι να επικρατήσει ένα κλίμα απαξίωσης, απόρριψης και παραίτησης. Τότε ο στόχος έχει επιτευχθεί , η Χώρα στόχος έχει τρωθεί εκ των έσω χωρίς να πέσει ντουφεκιά. Το ηθικό κάμφθηκε…
Για να γίνει αυτό κατανοητό θα πρέπει να επισημάνω ότι η στόχευση μπορεί να είναι σε διάφορα επίπεδα και όχι μόνον σε γειτονικά ή συνορεύοντα κράτη με τον επιτιθέμενο. Και αυτό διότι οι επιδιώξεις εκτός από γεωπολιτικές μπορεί να είναι παράλληλα και οικονομικής, διπλωματικής, πληροφοριακής, ψυχολογικής, επιχειρηματικής και άλλης φύσεως.
Ας μην ξεχνάμε ότι 4 είναι οι κεντρικοί πυλώνες των υβριδικών επιχειρήσεων … Σε πρώτη φάση η παραπληροφόρηση και τα fakenews, σε δεύτερη φάση η αφύπνιση και υποστήριξη (οικονομική και άλλη) αποσταθεροποιητικών ομάδων στο εσωτερικό μιας χώρας, εθνοτικής (μειονοτικής) ή ιδεολογικής βάσεως (αντιεξουσιαστικής, αναρχοαυτόνομης κλπ), σε τρίτη φάση οι κυβερνοεπιχειρήσεις (κυβερνοεπιθέσεις και κυβερνοτρομοκρατία) με στόχο πρωτίστως κρίσιμες υποδομές και συστήματα ζωτικής σημασίας (ενέργεια, μεταφορές, επικοινωνίες κλπ) και σε τέταρτη φάση έχουμε τα συμβατικά διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά μέσα όπως παραδοσιακά τα γνωρίζουμε.
Σκεφτείτε λοιπόν που αλλού έχουμε δει κάποιον ή συνδυασμό των ανωτέρω πυλώνων και μπορείτε να εξάγετε ασφαλή συμπεράσματα…
Η διαχείριση της «κάνουλας» των μεταναστευτικών ροών αποτελεί έναν κατεξοχήν βραχίονα υβριδικών επιχειρήσεων, η οποία ροή σε συνδυασμό με την διασπορά ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης μπορεί να αποσταθεροποιήσει σημαντικά την τρέχουσα επιχειρησιακή κατάσταση της Χώρας μας, όπως και την Ευρωπαϊκή Ένωση γενικότερα. Θα μπορούσε θεωρητικά ο συνδυασμός των δύο παραπάνω (αυξημένων ροών και παραπληροφόρησης) να έχει ως αποτέλεσμα για παράδειγμα την κινητοποίηση μεγάλων ομάδων εκ των ήδη ευρισκομένων αλλοδαπών στην Ελλάδα, με κύρια στόχευση ενδεχομένως την κατάληψη κεντρικών και κρίσιμων σημείων και δρομολογίων μεταφορών εντός της επικράτειας (σταθμούς τραίνων, λεωφορείων, λιμανιών κλπ). Εκτιμώ πως ένας τέτοιος σχεδιασμός υβριδικής επιθετικής αποσταθεροποίησης της Χώρας μας έτι περαιτέρω, θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε επόμενη φάση με καταληψιακές συγκεντρώσεις σε κομβικά σημεία των συνόρων μας από αυτές τις ομάδες με έντονο το αίτημα εξόδου και σε τρίτη φάση ενδεχομένως, με παράλληλη απότομη, οξεία και συγκεντρωτική απόπειρα εισόδου στη Χώρα εξαιρετικά μεγάλου νέου κύματος παράνομων μεταναστών με κύριο συντονιστικό ρόλο στο εγχείρημα κάποιες συγκεκριμένες ΜΚΟ. Ένας αριθμός νέων αφίξεων πχάνω των 40-50 χιλιάδων παρανόμων μεταναστών και προσφύγων αντιλαμβάνεστε ότι εξαρθρώνει εντελώς το διοικητικό σύστημα διαχείρισης της κρίσεως σε επίπεδο υπηρεσιών υγείας, σίτισης , στέγασης κλπ.
Από την άλλη πλευρά γνωρίζουμε για τις αυξημένες επιχειρησιακά ικανότητες στο πεδίο του κυβερνοπολέμου από Τουρκικής πλευράς, ήδη ομάδα 10.000 ειδικών χειριστών έχουν ως πρώτο στόχο την Χώρα μας εκτός άλλων. Βέβαια η Ελλάδα εδώ βρίσκεται ένα βήμα εμπρός καθώς έχει και το έμψυχο υλικό και τα μέσα να ανταποκριθεί απολύτως ικανοποιητικά στις προκλήσεις. Αν πρώτα ο Θεός διαρραγεί εντελώς και ο σύνδεσμος της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, τότε θα έχουμε και κυβερνοεπιθετικό πλεονέκτημα καθώς ο συμμαχικός μηχανισμός και οι ΗΠΑ θα την αντιμετωπίζουν ως εχθρό ενώ σήμερα θεωρείται επισήμως απλά ως «αναξιόπιστος σύμμαχος».
Η δυνατότητα πάντως του «αναξιόπιστου συμμάχου» γείτονα, να διαχειριστεί ένα τέτοιο υβριδικό επιθετικό σχήμα, που να διαταράξει την Ευρωπαϊκή σταθερότητα, τον κάνει αμέσως ελκυστικό σε προσέγγιση από και «συμμαχία» με «άλλες» χώρες, με τις οποίες φυσιολογικά ως μέλος του ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε και δεν θα έπρεπε να έχει σχέσεις.
Οι πόλεμοι μεταξύ των κρατικών δρώντων (όπου επιστρατεύονται και μη κρατικοί δρώντες) στις ημέρες μας έχουν έναν βασικό ΑΝΣΚ (Αντικειμενικό Σκοπό) : Την αποσταθεροποίηση του αντιπάλου. Σε δεύτερο επίπεδο έχουν ως στόχο,όπως αναφέραμε και πιο πάνω, την κατάλυση της εμπιστοσύνης (trust) του Πολίτη προς το Κράτος Δικαίου και το θεσμικό σύστημα της Χώρας του.
Τούτων δοθέντων κάθε Χώρα σήμερα είναι ευάλωτη σε τέτοιες πρακτικές. Τομείς που κατά τη γνώμη μου πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι περισσότεροι από πέντε. Θα επικεντρώσω όμως στους δύο κατά τη γνώμη μου κρισιμότερους : Την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των fakenews και την εσωτερική ασφάλεια.
Όσον αφορά τον πρώτο τομέα θα πρέπει να δούμε τι κάνουν οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες προς την κατεύθυνση αυτή. Απαιτείται η αύξηση της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης του μιντιακού και δημοσιογραφικού μας δυναμικού ώστε να μην πέφτουν άθελά τους θύματα παραπληροφόρησης. Απαιτείται παράλληλα η στενή μας συνεργασία σε εσωτερικό υπηρεσιακό επίπεδο αλλά και αντίστοιχο Ευρωπαϊκό για τον εντοπισμό και την άμεση διαχείριση τέτοιων περιπτώσεων. Η εκπαίδευση εδώ είναι το πρώτο βήμα.
Διότι ναι μεν η ψευδής είδηση ότι πέθανε ένας διάσημος ηθοποιός είναι μια άκακη κλασσική περίπτωση όπου όλοι την πατάνε και τίποτε κακό στο τέλος δεν συμβαίνει, αλλά η διασπορά ιδίως μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στοχευμένης πληροφορίας ότι τα Ελληνικά σύνορα με βόρεια ευρισκόμενη χώρα θα ανοίξουν για ελεύθερη διέλευση προσωρινά ευρισκομένων αλλοδαπών στην Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα όπως εύλογα φαντάζεστε. Με τον ίδιο τρόπο mainstream Ελληνικά media, άθελά τους πάλι, ενισχύουν και διασπείρουν προπαγάνδα και θέσεις ξένων χωρών, ή αναμεταδίδουν αυτούσια trending influences των κοινωνικών δικτύων εκτελώντας πάλι άθελά τους news feed white washing παρουσιάζοντας τα ως επίσημη είδηση. Εδώ απαιτείται πολλή και καλή δουλειά με τα media,θέσπιση ειδικών κωδίκων αυτορρύθμισης και δεοντολογίας, χρήση στα media προσωπικού ως fact checkers πριν την δημοσίευση μιας είδησης (το BBC έχει ειδική ομάδα άνω των 15 ατόμων για τον σκοπό αυτό) και στενή συνεργασία με την Πολιτεία σε θεσμικό επίπεδο και όχι μόνον το ΕΣΡ, χωρίς διάθεση χειραγώγησης αλλά μόνον συνεργασίας.
Σε δεύτερο επίπεδο θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της εσωτερικής ασφαλείας με σύγχρονες και ορθολογικές μεθόδους αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων. Απαιτείται ένα μοντέλο αυστηρής προληπτικής αστυνόμευσης με αξιοποίηση όλων των νέων τεχνολογικών μεθόδων επιτήρησης και πληροφόρησης ώστε να έχουμε άριστη και αποτελεσματική ροή δεδομένων και πληροφοριών πριν εκδηλωθεί το πρόβλημα. Το στοίχημα για τις αρχές εσωτερικής ασφαλείας πλέον δεν τίθεται στο επίπεδο του response,της καταστολής δηλαδή, (η οποία θα πρέπει όπου και όταν απαιτηθεί να είναι σιδηρά), αλλά στο πεδίο του prediction,της πρόβλεψης δηλαδή, όπου οι αρχές ασφαλείας γνωρίζουν πλέον ποιοι, πότε, που και πως σχεδιάζουν μίαν ενέργεια και με το που βγουν από το σπίτι τους οι δράστες, αμέσως ελέγχονται και περιορίζονται από τις αρχές,πριν καν προλάβουν να εκδηλώσουν την εγκληματογόνο δράση τους. Οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν αυτήν την δυνατότητα και πρέπει να γίνει εκμετάλλευση σε όλα τα επίπεδα. Αυτό θα μας επιτρέψει να ελεγχθούν όλες οι υβριδικές επιχειρήσεις που δημιουργούν άβατα και την λεγόμενη «κρισιακή κανονικότητα» (ως τέτοια ορίζεται η επαναλαμβανόμενη χρονικά και χωροταξικά συγκρουσιακή εκφόρτιση και επαφή αποσταθεροποιητικά δρώντων, με αρχές ασφαλείας, όπως πχ τα Κίτρινα γιλέκα στη Γαλλία ή η περιοχή των Εξαρχείων στην Ελλάδα, όπου η υποστηρικτική εμπλοκή «ξένων» παραγόντων στα δύο φαινόμενα εκτιμάται από σφοδρά πιθανή ως βεβαία).
Το μοντέλο που προσωπικά εισάγω στον επιστημονικό διάλογο το ονομάζω «Υβριδική ανοσοποίηση». Δεν χρησιμοποιώ τον όρο άμυνα καθώς η εκδήλωση αμυντικών επιχειρήσεων σημαίνει ότι ήδη έχεις πέσει θύμα υβριδικής επιχείρησης και προσομοιάζει με την βιολογική άμυνα. Είναι ήδη πολύ αργά, για άμυνα όταν μετράς απώλειες...
Η ανάλυση του μοντέλου θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο άλλου σημειώματος διότι εκφεύγει των ορίων του παρόντος.
Η θεωρία του Ρεαλισμού και της Ισχύος στις Διεθνείς Σχέσεις σε κάθε περίπτωσηεξακολουθεί να είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ………
*Ο κ. Αθανάσιος Κοσμόπουλος είναι LL.M, Τχης ε.α.
