Η ανάγκη της Τουρκίας να δείξει ένα καλό πρόσωπο προς τη Δύση, τα κεφάλαια της οποίας έχει ανάγκη για να ανακάμψει οικονομικά, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια στον Ερντογάν. Θα είναι συνεπώς αχρείαστο να βγει κατόπιν της συνάντησής του με τον Έλληνα πρωθυπουργό η εικόνα ότι τα «έσπασαν».
Σε αυτό το πλαίσιο, ρεαλιστικοί στόχοι της Αθήνας δεν μπορεί να είναι άλλοι παρά το σπάσιμο του πάγου, η σχετική αποκατάσταση της διαπροσωπικής σχέσης των δύο ηγετών, η εδραίωση κατάστασης αποκλιμάκωσης, καθώς και η επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών και των ΜΟΕ.
Όσο για την συνάντηση Μπάιντεν Ερντογάν, ο Αμερικανός πρόεδρος εκτιμάται ότι δεν θα κάνει εκπτώσεις σε ζητήματα ασφάλειας της συμμαχίας, τήρησης του κράτους δικαίου και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Ερντογάν και επισήμως θα αντιληφθεί ότι δεν απολαμβάνει
εύνοιας Αμερικανού προέδρου όπως άλλοτε επί θητείας Τραμπ.
Η Τουρκία έχει ανάγκη να δείξει καλό πρόσωπο προς τη Δύση
Του Κωνσταντίνου Φίλη
Η τελευταία συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν έγινε στις 4 Δεκεμβρίου του 2019, λίγες μέρες μετά την υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου και εύλογα διεξήχθη υπό τις χειρότερες δυνατές συνθήκες. Ακολούθησε ένα δύσκολο 12μηνο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020 και έκτοτε έχει επέλθει αποσυμπίεση της έντασης στο πεδίο, χωρίς τη διεξαγωγή παράνομων ενεργειών εκ μέρους της Τουρκίας.
Ωστόσο, οι προκλητικές δηλώσεις διατηρούνται και τα μικροεπεισόδια, όπως το χθεσινό με την τουρκική ακταιωρό και το σκάφος του ελληνικού λιμενικού, δεν εκλείπουν, με αποτέλεσμα το κλίμα να είναι επιβαρυμένο.
Από την άλλη, η ανάγκη της Τουρκίας να δείξει ένα καλό πρόσωπο προς τη Δύση, τα κεφάλαια της οποίας έχει ανάγκη για να ανακάμψει οικονομικά, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια στον Ερντογάν.
Θα είναι συνεπώς αχρείαστο να βγει κατόπιν της συνάντησής του με τον Έλληνα πρωθυπουργό η εικόνα ότι τα «έσπασαν». Είναι οπωσδήποτε ενδιαφέρον ότι η συνάντηση θα γίνει κατά μόνας, χωρίς αντιπροσωπείες ώστε να υπάρχει χρόνος αλλά και άνεση στον μεταξύ τους διάλογο. Να μην αισθανθεί δηλαδή σε κάποια στιγμή την ανάγκη ο πιο συναισθηματικός Ερντογάν να απαντήσει στον Μητσοτάκη ενώπιον τρίτων.
Οι ρεαλιστικοί στόχοι της ελληνικής πλευράς δεν μπορεί παρά να είναι το σπάσιμο του πάγου και η σχετική αποκατάσταση της διαπροσωπικής σχέσης των δύο ηγετών ώστε να μπορούν να συνομιλούν συχνότερα και όποτε κρίνεται απαραίτητο να παρεμβαίνουν.
Δεύτερος στόχος είναι να εδραιωθεί η κατάσταση αποκλιμάκωσης και να γίνει κατανοητό ότι τυχόν επαναφορά των εντάσεων θα έχει μεγάλο κόστος για την Άγκυρα. Τρίτος στόχος είναι η έμφαση στη θετική διμερή ατζέντα των πολλαπλών οικονομικών και εμπορικών συμφωνιών, που ενδεχομένως να οδηγήσει και σε ένα Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας το φθινόπωρο, αν βέβαια δεν έχει προηγηθεί μία κατάσταση έντασης στην Κύπρο.
Η επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών και των ΜΟΕ μπορεί να δώσουν μία αίσθηση επιστροφής στην κανονικότητα, ωστόσο χωρίς την κατάλληλη πολιτική βούληση δεν πρόκειται να τελεσφορήσουν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται περισσότερο για λόγους εντυπώσεων.
* Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του ΙΔΙΣ, καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1
Σε αυτή τη φάση προέχει να αποκατασταθεί προσωπική επικοινωνία
Του Πέτρου Λιάκουρα
Η σημερινή σύνοδος του ΝΑΤΟ με την ατζέντα που έχει διαμορφωθεί, αποσπά το ενδιαφέρον των ελληνικών ΜΜΕ, λόγω των συναντήσεων Μπάϊντεν – Ερντογάν και Μητσοτάκη – Ερντογάν.
Και μπορεί τέτοιες επαφές σε περιθώριο συνόδων διεθνών οργανισμών να έχουν το χαρακτήρα σύντομης συνάντησης με φυσική παρουσία, όμως αποτελούν μια ευκαιρία να διατηρηθεί και να προωθείται μεταξύ των ηγετών ενεργός ο δίαυλος επικοινωνίας, μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις επισημαίνεται έως και η σημειολογία του ουδέτερου εδάφους.
Η πολυαναμενόμενη συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου με τον Ταγίπ Ερντογάν προφανώς θα αποσπάσει το ενδιαφέρον και τη δημοσιότητα, αφού αιωρούνται τα ερωτήματα εάν θα διατηρήσει την αυστηρή στάση έναντι του Τούρκου προέδρου, τον οποίο όχι μόνο έχει επιπλήξει για την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 και τον έχει αποκλείσει από το πρόγραμμα των F-35, αλλά - σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες - προτίθεται να του ζητήσει και να επιστρέψει τους πυραύλους.
Ερώτημα παραμένει εάν η αυστηρότητά του θα επεκταθεί και στη μελλοντική στάση που θα πρέπει να έχει η Τουρκία, η οποία πρέπει να αφοσιωθεί στις αξίες και επιλογές της εξωτερικής ασφάλειας της συμμαχίας, πέρα από την τήρηση του κράτους δικαίου και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επ' αυτού ο πρόεδρος Μπάϊντεν δεν θα κάνει εκπτώσεις. Ο Ερντογάν και επισήμως θα αντιληφθεί ότι δεν απολαύει εύνοιας Αμερικανού προέδρου όπως άλλοτε επί θητείας Τραμπ.
Στα καθ' ημάς, είναι αρκούντως αισιόδοξο ότι υπάρχει μεταστροφή έστω και ολίγων μοιρών του Τούρκου προέδρου προς την οδό της προσωπικής επαφής με τον Έλληνα πρωθυπουργό.
Η τελευταία συνάντηση τους, πάλι στο περιθώριο συνόδου του ΝΑΤΟ στις 4 Δεκεμβρίου 2019, έγινε αμέσως μετά την υπογραφή και μια ημέρα πριν επικυρωθεί το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, η αιτία του ψυχροπολεμικού κλίματος, με την Ελλάδα να βιώνει επί τετράμηνο μια πρωτόγνωρη κρίση.
Η συνάντηση στις Βρυξέλλες είναι σημαντική και προέχει σε αυτή τη φάση να αποκατασταθεί κλίμα εμπιστοσύνης και προσωπική επικοινωνία.
Ότι θα συναντηθούν οι δύο ηγέτες κατ’ ιδίαν, μόνοι με διερμηνείς, είναι και αυτό ένα στοιχείο προς αξιολόγηση της πολιτικής βούλησης που μέλλει να αποδειχθεί.
Προφανώς δεν θα επικεντρωθούν στην απαρίθμηση των διαφωνιών, αλλά θα αναζητήσουν την εξεύρεση του τρόπου επίλυσης και το ειρηνικό περιβάλλον. Η συναίνεση σε έναν οδικό χάρτη ως δείγμα πολιτικής βούλησης για τη συνέχιση και ενίσχυση των επαφών και του διαλόγου σε όλα τα επίπεδα, ήτοι των διερευνητικών επαφών, των υπουργών Εξωτερικών και των ηγετών με μια υποσχετική ήρεμων νερών και αποχής από προκλήσεις, είναι ένα σταθερό πρώτο βήμα, για να ακολουθήσουν και άλλα.
Πρέπει όμως σε κάποια φάση οι δύο χώρες να εμπλακούν σε διαπραγμάτευση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο, με ένα moratorium, συγχρονιζόμενες με τις υποχρεώσεις κατά το δίκαιο θάλασσας να μην διακινδυνεύσει η διευθέτηση.
* O Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
