Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Η «εμφύλια» σύγκρουση του παραδοσιακού διακομματικού συστήματος της Ουάσιγκτον με το νεόδμητο σύστημα Τράμπ, αγγίζει πλέον επικίνδυνα επίπεδα συνολικής και πιθανών μακροχρόνιας υπονόμευσης των αμερικανικών συμφερόντων παγκοσμίως. Από αυτή τη σύγκρουση κερδισμένοι βγαίνουν η Ρωσία και η Κίνα, για λόγους που εξηγούμε ακολούθως.
Ξεκαθάρισμα λογαριασμών... με boy's talk
Η σύγκρουση μεταξύ του παραδοσιακού, διακομματικού συστήματος χάραξης και άσκησης πολιτικής στην Ουάσιγκτον με αυτό που τώρα οικοδομεί ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος Τράμπ, έχει αγγίξει επικίνδυνα επίπεδα υπονόμευσης της εικόνας και της ισχύος των ΗΠΑ στον κόσμο.
Το παλαιό σύστημα που εγκαινιάστηκε με την προεδρία του Μπιλ Κλίντον to 1993 έφτασε στις μέρες μας να έχει γίνει ένα δεινοσαυρικό καθεστώς συντήρησης, χωρίς ουσιαστικές προτάσεις για τον αμερικανό πολίτη και τη θέση της χώρας στον κόσμο. Αυτό το σύστημα σήμερα αγωνίζεται, θα λέγαμε με πολύ ύποπτο ζήλο, να δικαιολογήσει την παρουσία του και την χρησιμότητά του στα πολιτικά πράγματα των ΗΠΑ, αν και απαξιώθηκε εκλογικά προσφάτως.
Από την άλλη, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Τράμπ, με την ρητορική και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, θεωρήθηκε ως το «νέο», που τόσο ανάγκη έχει η Αμερική. Μένει να αποδειχθεί αν οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν κατά την προεκλογική περίοδο θα γίνουν πράξη.
Ο «εμφύλιος» της Ουάσιγκτον έχει πολλές πράξεις. Ξεκίνησε με τις κατηγορίες ότι πίσω από την υπονόμευση της προεδρικής υποψήφιας κας Κλίντον βρίσκονταν το Κρεμλίνο που έκανε πλάτες στον Τράμπ. Ο πόλεμος φθοράς συνεχίστηκε με πλούσιο υλικό και κατηγορίες, με το πλέον πρόσφατο επεισόδιο να κλείνει με τις δηλώσεις Ομπάμα ότι αν ήταν εκείνος υποψήφιος ο Τράμπ δεν θα είχε καμία εκλογική τύχη.
Όμως, όπως είχε δηλώσει και η Μελάνια Τράμπ, όταν ο σύζυγός της είχε μιλήσει σεξιστικά στο παρελθόν, «...δεν δίνω σημασία, είναι απλά... boy's talk».
Ο «εμφύλιος» υπονομεύει τις ΗΠΑ
Αν δούμε τον «εμφύλιο» που έχει ξεσπάσει ή καλύτερα τον πόλεμο φθοράς, ως ένα φαινόμενο πολιτικής συμπεριφοράς που παραπέμπει σε ανώριμες αντιδράσεις της εφηβικής ηλικίας, τότε θα λέγαμε πως η κατάσταση αυτή κάνει απλά ζημιά στην εικόνα των ΗΠΑ συνολικά.
Αν ωστόσο δούμε αυτόν τον πόλεμο φθοράς ως πολιτική πράξη με βάθος και ουσία, τότε οι κίνδυνοι είναι πολλαπλάσια μεγαλύτεροι και μακροχρόνια υπονομευτικοί για την αμερικανική ισχύ στον κόσμο. Εχουμε πολύ απλά ένα Λευκό Οίκο που θα έχει μια «Α» στρατηγική και ένα σύστημα – το σύστημα της Ουάσιγκτον – που ενδεχομένως θα έχει μια «Β» στρατηγική και πιθανών υπονομευτική της βούλησης του νέου Προέδρου. Ο καθένας αντιλαμβάνεται τί σημαίνει μια τέτοια κατάσταση στις διεθνείς σχέσεις και σε μια εποχή όπως η σημερινή!
Στην αγκαλιά του Πούτιν;
Αν ο νέος πρόεδρος δεν καταφέρει να ελέγξει πλήρως το σύστημα εξουσίας στην Ουάσιγκτον, τότε να περιμένουμε τον εμφύλιο να συνεχιστεί και μετά την 20η Ιανουαρίου, όπου αναλαμβάνει και επίσημα ο νέος πρόεδρος.
Η βούληση της νέας προεδρίας είναι να υπάρξει μια «συνεννόηση» με την Μόσχα συνολικά, και από κοινού να αντιμετωπίσουν (με ότι σημαίνει αυτό) την άνοδο της κινεζικής ισχύος που αποτελεί και τον πραγματικό κίνδυνο των συμφερόντων τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Η βούληση αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τους σχεδιασμούς του παλαιού συστήματος την Ουάσιγκτον όπου ήθελε σύγκρουση με τη Ρωσία και χάιδεμα της Κίνας. Άλλωστε αρκετοί και σημαντικοί χρηματοδότες του παλαιού συστήματος, είχαν επενδύσει πολλά στην κινεζοποίηση του καπιταλιστικού μοντέλου, και το πολιτικό χάιδεμα της Κίνας ήταν εξόχως βολικό για τις επιχειρήσεις τους.
Η κατάσταση αυτή αναγκάζει την νέα αμερικανική προεδρία να αμυνθεί των θέσεών της για αλλαγή στάσης στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ενδεχομένως η νέα αμερικανική προεδρία να αναζητήσει και χέρι βοήθειας από τον ίδιο τον πρόεδρο Πούτιν. Μία κίνησή του που θα διευκολύνει τον Λευκό Οίκο να περάσει την πολιτική του στροφή απαξιώνοντας παράλληλα τους πολιτικούς αντιπάλους του Τράμπ. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα με εξέπληττε μια κίνηση καλής θέλησης του Πούτιν στην Ουκρανία!
Ωστόσο, η εχθρότητα μεταξύ συστήματος της Ουάσιγκτον και Λευκού Οίκου θα καταστήσει τον Λευκό Οίκο τρωτό στις διαθέσεις του υπερμέγιστου στρατηγιστή Πούτιν. Η κατάσταση αυτή δίνει δυνητικά την δυνατότητα στον Πούτιν κάθε φορά που θα θέλει τη συναίνεση του Λευκού Οίκου να κινητοποιεί ενεργούμενά του στην αντίπαλη πλευρά από τον Τράμπ και να αναγκάζει τον νέο πρόεδρο σε συγκλίσεις με τη Μόσχα.
Παράλληλα, το σύστημα της Ουάσιγκτον έχει ήδη υπονομεύσει τον δρόμο του Τράμπ στην από κοινού με τη Ρωσία αντιμετώπιση της Κίνας. Στη μακραίωνη διαδρομή της στην ιστορία, κάθε φορά που η Κίνα πιεζόταν από υπέρτερους αντιπάλους, αναδιπλωνόταν στο εσωτερικό της φυλαγόμενη με αυτόν τον τρόπο από την έκθεση σε κινδύνους και το ενδεχόμενο της καταστροφής του δικού της συστήματος εξουσίας. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, η Κίνα έχει τέτοιο πληθυσμό και δυναμική που η αναδίπλωση θα φέρει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα και ενδεχόμενη κατάρρευση, λόγω λαικής πίεσης, του συστήματος εξουσίας της. Στο βορρά της Κίνας υπάρχει η Μογγολία η οποία εδώ και τουλάχιστο μια δεκαετία αποτελεί πεδίο σημαντικής αλλά σιωπηλής δράσης ισχυρών αμερικανικών συμφερόντων που βρίσκονται σε ευθεία σχέση συνεργασίας με το παλαιό σύστημα στην Ουάσιγκτον. Εκτός της Μογγολίας υπάρχει μια αχανής Ρωσική έκταση, που οικονομικά υπολειτουργεί, και που κατοικείται από μόλις 15 εκατ. κατοίκους. Ενδεχόμενη λοιπόν πίεση της Κίνας στο νότο να την οδηγήσει σε ένα άνοιγμα προς το βορρά που θα εκληφθεί από τη Ρωσία ως απειλή, σπάζοντας με αυτόν τον τρόπο την συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στην από κοινού πίεσή τους εναντίον του Πεκίνου ώστε να περιοριστεί η επεκτατική ισχύς του. Το επιχειρηματικό αμερικανικό σύστημα στη Μογγολία θα ενισχύει την τάση ανοίγματος της Κίνας προς το βορρά και προς το ρωσικό έδαφος, οπότε θα προκαλέσουν την αντίδραση της Μόσχας και βρεθεί ο Λευκός Οίκος απομονωμένος και χωρίς συμμάχους. Μια τέτοια εξέλιξη θα σημάνει και το τέλος της Αμερικανικής ισχύος ως παγκόσμιας δύναμης.
Επίσπευση του ρόλου της Κίνας ως υπερδύναμης
Η κατάσταση οδηγεί την Κίνα ένα σκαλί παραπάνω, να δοκιμάσει δηλαδή τις αντοχές της ως υπερδύναμης συνολικά. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προχωρήσει γρήγορα στη σύσφιξη των σχέσεών της με τη Μόσχα ακόμη και άν είναι εις βάρος της οικονομικά (π.χ. αγωγός φυσικού αερίου). Σε κάθε περίπτωση να λειτουργήσει αποτρεπτικά έναντι των ΗΠΑ στην νότια κινεζική θάλασσα, ενδεχομένως δημιουργόνταν προβλήματα στο Λευκό Οίκο σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, δύσκολα το Πεκίνο θα στραφεί εναντίον της Μόσχας, αντίθετα έχει κάθε λόγο να σπάσει την όσμωση συμφερόντων μεταξύ Λευκού Οίκου – Κρεμλίνου, την ίδια ώρα που εκείνο θα προετοιμάζεται για ένα ενισχυμένο ρόλο παγκόσμιας δύναμης.
Αν ο Λευκός Οίκος αποφασίσει να παίξει το χαρτί του νομισματικού πολέμου με την Κίνα, ναι μεν έχει περισσότερες πιθανότητες να επικρατήσει, αλλά θα βάλει απέναντι του την Μόσχα που επίσης θα πληγεί από το νομισματικό πόλεμο.
Σύστημα της Ουάσιγκτον και Λευκός Οίκος πρέπει να πάνε σε... deal!
Η παραπάνω ανάλυση δείχνει ότι ο Λευκός Οίκος από μόνος του είναι αδύναμος να προωθήσει αποτελεσματικά την πολιτική του στις διεθνείς σχέσεις αν δεν έρθει σε κάποια «συνεννόηση» πρώτα με το βαθύ σύστημα εξουσίας στην Ουάσιγκτον. Το deal θα φέρει εκπτώσεις στην στρατηγική και των δύο πλευρών. Αξίζει να δούμε πού θα βρεθει το σημείο ισορροπίας. Πάντως, μέχρι να υπάρξει deal, κανείς δεν θα εμπιστεύεται κανένα, τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και στις διεθνείς σχέσεις. Και αυτό δεν θα είναι καλό για τον κόσμο συνολικά!
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής.
