(Φωτ. Τουρκικό άρμα μάχης μεταφέρεται κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα, στο πλαίσιο της επιχείρησης "Ασπίδα του Ευφράτη". Photo by Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image)
Του Δημήτρη Τσαϊλά
Σε όλες τις Σχολές Πολέμου διδάσκουμε ότι το πρώτο βήμα στη στρατηγική είναι η προσεκτική αξιολόγηση των στόχων. Το δεύτερο βήμα είναι να καθοριστεί το είδος των στόχων που θα πρέπει να επιδιωχθούν. Και τα δύο βήματα απαιτούνται για τη διαμόρφωση αποτελεσματικών στρατηγικών με εύλογες πιθανότητες για την επίτευξη των πολιτικών στόχων.
Βασικές αρχές για Στρατηγική σχεδίαση
Ο στρατηγικός θεωρητικός Καρλ φον Κλάουζεβιτς έχει προσφέρει τα μέγιστα στο θέμα αυτό, καθόσον συνέδεσε τον πόλεμο με την πολιτική. Ο Κλάουζεβιτς υποστηρίζει ότι η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους πρέπει να διέπεται από την επιδίωξη των ορθολογικών στόχων. Η αξία για έναν πολιτικό στόχο καθορίζεται από το χρονικό διάστημα εμπλοκής και τους διατιθεμένους πόρους που είναι πρόθυμοι να επενδύσουμε για να επιτευχθεί ο στόχος. Αυτό, θα μου πείτε ότι είναι πιο εύκολο στα λόγια παρά στην πράξη, αλλά εξακολουθεί να είναι μια εξαιρετική καθοδήγηση.
Έτσι το πρώτο βήμα για τον προσδιορισμό των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας είναι να μετρήσουμε τη σημασία του πολιτικού στόχου και τα έξοδα (τους διατιθεμένους πόρους) που συνδέονται με την επίτευξη αυτού του στόχου. Αυτό επιτρέπει στους φορείς λήψης αποφάσεων να παίρνουν λογικές αποφάσεις σχετικά με την κατανομή των διατιθεμένων πόρων. Η ποιοτική κατηγοριοποίηση των πολιτικών στόχων και των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας ενισχύει την ικανότητά τους να κάνουν ορθολογικές επιλογές.
Χρησιμοποιώντας αυτή τη λογική ως θεμέλιο, η στρατηγική θα πρέπει να βασίζεται στην αξία του κάθε πολιτικού στόχου και θα κριθούν από τους πόρους και τις θυσίες που απαιτούνται για την επίτευξή του. Τέλος ο Clausewitz καταλήγει, «τη στιγμή που η δαπάνη της προσπάθειας υπερβαίνει την αξία του πολιτικού στόχου, ο στόχος πρέπει να ακυρωθεί[...].» Με άλλα λόγια, η αξία κάθε πολιτικού στόχου μετράται σχετικά με το κόστος.
Εφαρμογή Κλαουζεβιτσιανής θεώρησης στην πολιτική των ΗΠΑ
Ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να αντιμετωπίσει εκτός της σκληρής πραγματικότητας του πολέμου, ένα κουρασμένο παγκόσμιο κοινό, μια αμφιλεγόμενη εσωτερική πολιτική, την άνιση οικονομική ανάπτυξη, και έναν κόσμο στον οποίο η επιρροή της Αμερικής φαίνεται να ξεθωριάζει. Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές το Νοέμβριο, η νέα διοίκηση θα αναγκαστεί να θέσει προτεραιότητες και να επικεντρώσει την προσοχή στους περιορισμένους πόρους για τις σοβαρές προκλήσεις της εξωτερικής πολιτικής που αντιμετωπίζει αυτή τη χώρα.
Είναι σίγουρο ότι θα απαιτηθεί να ληφθούν πολύ δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τη διατήρηση, επέκταση, ή αθέτηση δεσμεύσεων. Η νέα διοίκηση θα ασχοληθεί με θέματα σχετικά με τη μείωση των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν, τη διατήρηση των υποχρεώσεων στο Ιράκ, και τα θέματα της ασφάλειας στη θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η νέα διοίκηση των ΗΠΑ πρέπει συνεχώς να αξιολογεί το κόστος, τους κινδύνους και τα πιθανά οφέλη που συνδέονται με τα ανταγωνιστικά συμφέροντα που αντιμετωπίζει αυτή τη χώρα. Ορισμένες υποχρεώσεις φαίνεται να τους αποδίδουν πολύ λίγο κέρδος για να δικαιολογήσουν το βάρος της συντήρησής τους και τους διατιθεμένους πόρους που απαιτούνται. Άλλες αξιολογούνται πιο σοβαρές. Κάποιες συνεχίζουν να τους απασχολούν περισσότερο από τη χρησιμότητά τους, με αποτέλεσμα να μεταγγίζονται πόροι από άλλες πιο πιεστικές δεσμεύσεις. Η απόρριψη βαρών καθίσταται αναγκαία όταν μια μεγάλη δύναμη βρίσκεται σε ένα τεντωμένο σχοινί που είναι έτοιμο να σπάσει.
Η Τουρκία δεν έχει καμία πρόθεση να καταπολεμήσει την ISIS στη Συρία
Οι Τούρκοι προφανώς ξέρουν ότι έχουν κάνει λάθος. Άρχισαν την εισβολή στη Συρία καθώς είχαν την πολιτική στήριξη των ΗΠΑ. Από την πλευρά των ΗΠΑ, εκτιμάται ότι είναι μια κίνηση να εγκαταλείψουν οποιαδήποτε διαδικασία ανάμιξής τους, καθώς αυτή είναι μια επιχείρηση όπου προφανώς υπάρχει σαφής παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας της Συρίας. Οι Τούρκοι επίσης ισχυρίζονται, ότι είχαν ενημερώσει τη Μόσχα και είχαν την πλήρη συνεργασία με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Νομίζω ότι αυτό δεν είναι αληθές, καθώς τους επετράπη η εισβολή με σκοπό να επιτεθούν μόνο στην ISIS και ότι δεν θα ενοχλούσαν τους Κούρδους. Στη συνέχεια, έγινε σαφές ότι η εισβολή είναι απλά, μια αντικατάσταση της ISIS με μια άλλη δύναμη που πιστεύουν ότι πρόκειται να είναι πιο ικανή στην καταπολέμηση των Κούρδων από ότι ήταν η ISIS, αλλά στην τελική είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Σχέσεις Άγκυρας- Ουάσινγκτον
Υπάρχουν αναφορές ότι η Ουάσινγκτον βοηθά την Άγκυρα. Τώρα με αυτή τη μη εξουσιοδοτημένη επιχείρηση “Ασπίδα του Ευφράτη” εναντίον δήθεν της Daesh ή των Κούρδων καλύτερα, που η Ουάσιγκτον ταυτόχρονα βοηθάει τους Κούρδους στην καταπολέμηση της Daesh σε άλλα μέτωπα, εκτιμάται ότι περιπλέκονται τα πράγματα σε όλο αυτό το τοπίο, και δημιουργείται ένα τέλμα εκεί στη Συρία ιδιαίτερα για την Τουρκία. Δεν νομίζω ότι κανείς λέει την αλήθεια σε όλα αυτά που συμβαίνουν. Αυτή η επιχείρηση ξεκίνησε με μια σειρά από ψέματα. Οι Τούρκοι πιστεύω ότι προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα προγεφύρωμα. Πιστεύουν ότι έπεισαν τους Ρώσους ότι είναι ο νέος παίκτης στο μπλοκ κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας. Από την άλλη μεριά με κινήσεις εκφοβισμού προς τους Αμερικανούς τους κατηγόρησαν για συνενοχή στο πραξικόπημα, που είτε είναι αλήθεια ή όχι, όμως τώρα σε μια προεκλογική περίοδο οι ΗΠΑ θέλουν να αποτραβηχτούν.
Συμπεράσματα
Πέντε χρόνια μετά τον τρομακτικό συριακό εμφύλιο πόλεμο, ξεκαθαρίζει το τοπίο για τους λόγους του “ποτέ και του γιατί” η Δύση δεν μπορεί να επιλύσει τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Από την αρχή, υπήρχε μια προφανής έλλειψη ισορροπίας μεταξύ της δέσμευσης που φαίνεται από τους υποστηρικτές του συριακού καθεστώτος και την αμφιθυμία των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης. Η ενίσχυση μιας υπάρχουσας κυβέρνησης, η οποία έχει χαρακτηριστεί βάναυση και αντιλαϊκή, ήταν πολύ πιο απλή από την προώθηση εναλλακτικών λύσεων που δεν μπορούσε να εκτελέσει, ούτε η Τουρκία ούτε τα αραβικά κράτη, χωρίς σοβαρή βοήθεια από τη Δύση και ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ. Από τότε, η άνοδος του ISIS το 2013 και μετά τη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας το 2015 έχουν αυξηθεί εκθετικά οι κίνδυνοι που αντιτίθενται με το καθεστώς του Άσαντ.
Σε αυτή την περίπλοκη κατάσταση η Τουρκία εκτέλεσε στρατιωτική εισβολή εναντίον της Συρίας. Πρώτον, δεν θα κάνει περίπατο αλλά γνωρίζει ότι θα υποστεί πολύ σοβαρές απώλειες. Δεύτερον, καθώς η κυβέρνηση της Άγκυρας, εκτιμά ότι είναι κατάλληλος ο χρόνος για να πραγματοποιήσει μια τέτοια κίνηση η στρατιωτική εκστρατεία της Τουρκίας μέσα στο συριακό έδαφος δεν θα εγείρει μόνο τις αναμνήσεις των γειτονικών λαών με τις βαθιές και άλυτες διαφωνίες, αλλά πρωτίστως θα αποκρουστεί από τους υποστηρικτές της που επιχειρούν στην περιοχή. Τρίτον, οποιαδήποτε προσφορά από την Τουρκία που θα τροφοδοτεί την αβεβαιότητα στη Συρία και την περιοχή, πιστεύω ότι θα είναι το αίτιο που θα αναφλέξει μια τεράστια πυρκαγιά που θα καταπιεί πρώτιστα την Τουρκία.
