Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Ο «άκαμπτος» John Bolton αναλαμβάνει τη θέση του νέου Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, μετά την «ευγενική» αποπομπή από τη θέση αυτή, του εν ενεργεία στρατηγού H.R. McMaster.
Ο John Bolton, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του George Bush Jr., έχει μία συνταγή για όλες τις περιπτώσεις, και προσωπικά δεν ξέρω αν είναι ο καταλληλότερος για τη θέση, για τη στρατηγική του Προέδρου του, και για τα συμφέροντα των ΗΠΑ στον κόσμο στις εποχές που ζούμε.
Προφανώς δεν έχει διαβάσει Θουκυδίδη, αν κρίνω από την επιμονή του για την ανατροπή του Saddam Hussein (με επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ) το 1998. [1]
Και ενδεχομένως να υπάρξουν αρρυθμίες μεταξύ της στρατηγικής του Προέδρου Trump και του “America First” με τις απόψεις Bolton για ανατροπή ηγετών-δικτατόρων, κόντρα με την Ρωσία (με τον Trump να παίζει διεθνοπολιτικό θέατρο μαζί με τον επανεκλεγέντα στρατηγιστή στο Κρεμλίνο που τα έχουν μια χαρά μοιράσει μεταξύ τους, ενώ ο Bolton το πιστεύει…) και ένα πιο παρεμβατικό ρόλο των ΗΠΑ στα παγκόσμια πράγματα.
Βέβαια, υπάρχει και ο αντίλογος, που λέει ότι με τον διπλωματικό τρόπο προσέγγισης των παγκόσμιων πραγμάτων και προβλημάτων των Tillerson και McMaster, τα προβλήματα απλά θα διαιωνίζονταν και καμία εξέλιξη δεν θα οδηγούσε σε λύσεις ή τουλάχιστο σε απτά αποτελέσματα. Θα υπήρχε μία φθορά και ένα ατελείωτο πήγαινε-έλα διαιώνισης των ζητημάτων… Δεν θα διαφωνήσω ιδιαίτερα με αυτή την κριτική. Κάπως έτσι πιθανότατα θα εξελίσσονταν τα πράγματα… Η Δημοκρατία και η Διπλωματία θέλουν χρόνο και στις εποχές που ζούμε, χρόνος δεν υπάρχει…
Οι δύο δηλώσεις Bolton…
Για εμάς εδώ στην Ελλάδα, υπάρχουν δυο δηλώσεις του John Bolton που φωτογραφίζουν τις απόψεις του και την εικόνα που έχει για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι δηλώσεις αυτές έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για όσους εξακολουθούν στον τόπο μας να ασχολούνται με τη στρατηγική.
Η πρώτη δήλωση Bolton με ιδιαίτερο Ελληνικό ενδιαφέρον γίνεται μέσα σε ένα άρθρο του τον Ιανουάριο του 2015. [2] Αφορά τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Abdul Fattah Al-Sisi τον οποίο θεωρεί «γενναίο πολεμιστή που έχει τα κότσια να τα βάλει με το εξτρεμιστικό Ισλάμ».
Η δεύτερη δήλωση Bolton γίνεται ενάμιση χρόνο μετά στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox, την βραδιά του αποτυχημένου πραξικοπήματος εναντίον του Προέδρου Recep Tayyip Erdogan στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016. [3]
Στο Fox ο Bolton δηλώνει ωμά ότι δεν θα δάκρυζε αν ανατρεπόταν ο Erdogan και προβλέπει ότι εάν το πραξικόπημα πετύχει τότε θα ανατραπούν οι σχεδιασμοί του Erdogan για τη δημιουργία Οθωμανικού Χαλιφάτου με την Τουρκία ως την κυρίαρχη δύναμη στη Μέση Ανατολή και Ισλαμικό ηγεμονικό πρότυπο. Συμπληρώνει ο Bolton, ότι αν το πραξικόπημα αποτύχει, τότε θα δούμε μια επιτάχυνση των Ισλαμικών προσπαθειών του Erdogan.
Γιατί μας ενδιαφέρουν οι δηλώσεις Bolton…
Η Αίγυπτος αποτελεί τον ένα σημαντικό πόλο για το Ισλάμ σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Τουρκία, σήμερα, αποτελεί τον δεύτερο πόλο. Η Αίγυπτος του Προέδρου Al-Sisi προωθεί ένα δικό της μετριοπαθές μοντέλο για το Ισλάμ στον 21ο αιώνα, το οποίο έχει κοσμοπολίτικα χαρακτηριστικά ώστε να μπορέσει να συνυπάρξει με την κοσμοθεωρία και τον πολιτισμό της Δύσης. Αντίθετα, η Τουρκία του Προέδρου Erdogan προωθεί ένα μοντέλο εσωτερικού εκσυγχρονισμού του Ισλάμ που μοιάζει με τα σοσιαλιστικά πρότυπα της ισότητας και της κατανομής ρόλων στο εσωτερικό των Μουσουλμανικών κοινωνιών (Μουσουλμάνοι κατά τα πρότυπα του μοντέλου του Σοβιετικού ανθρώπου), ωστόσο είναι σκληροπυρηνικά Σουνιτικό στις σχέσεις με τις άλλες θρησκείες και στις διεθνείς σχέσεις. Στο μοντέλο του Προέδρου Erdogan για το Ισλάμ του 21ου αιώνα, η Δύση είναι αντίπαλος και όχι αποδεκτή πραγματικότητα.
Τα δυο μοντέλα των Al-Sisi και Erdogan είναι ανταγωνιστικά και γι' αυτό βλέπουμε τον Erdogan να αγκαλιάζει με τόση σπουδή τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, θανάσιμους εχθρούς του Αιγύπτιου προέδρου και της Δύσης. Διότι τα δίκτυα των Αδελφών Μουσουλμάνων είναι η διαρκής απειλή στα Μεσανατολικά καθεστώτα που βλέπουν την συνύπαρξη με τη Δύση και τον πολιτισμό της ως δεδομένη επιλογή.
Έτσι, η θετική άποψη του John Bolton για τον Αιγύπτιο Πρόεδρο και η αρνητική του άποψη για τον Τούρκο Πρόεδρο σημαίνει ότι ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας δεν πρόκειται να αφήσει να αποστασιοποιηθεί το ενδιαφέρον των ΗΠΑ από την Αίγυπτο και την Τουρκία διότι και οι δύο είναι πολύ σημαντικές χώρες για τα Αμερικανικά συμφέροντα, και ότι θα κάνει ότι μπορεί να στηρίξει τον πρόεδρο Al Sisi και να υπονομεύσει τον πρόεδρο Erdogan.
Μη βιαζόμαστε να χαρούμε…
Το ότι ο John Bolton δεν βλέπει με καλό μάτι τον Erdogan σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να μας προκαλεί ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Ειδικά, αν ο νέος Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας θελήσει να πιέσει τις καταστάσεις πολύ πιο πέρα από τα ανεκτά διπλωματικά πλαίσια, τότε (α) κινδυνεύουμε να δούμε πρώτοι εμείς έναν επισπεύδων Erdogan να δημιουργεί τετελεσμένα ώστε να προλάβει τυχόν ανατροπή του ή να επισπεύδει με τις ενέργειές του την ανατροπή του (ωστόσο εμείς θα μείνουμε με τα «τετελεσμένα») ή (β) την αντικατάσταση του Erdogan από μετριοπαθείς δικούς του, τους οποίους ο Αμερικανικός παράγοντας προκειμένου να τους στηρίξει και να τους απομακρύνει από το μαγνητικό πεδίο του Κρεμλίνου, θα ρίξει για ακόμη μια φορά στη μοιρασιά την Ελλάδα…
Η προϋπόθεση για να χαρούμε…
Επειδή, όπως συμβαίνει στη ζωή έτσι συμβαίνει και στις διεθνείς σχέσεις και την στρατηγική, τα πράγματα δεν είναι ποτέ μαύρο ή άσπρο, αλλά μπορούμε με το μυαλό μας και τις ενέργειές μας να επηρεάζουμε τις εξελίξεις ανάλογα. Στην περίπτωση που θα ενεργούσαμε ώστε να μετατρέψουμε αυτή τη δύσκολη για τα Ελληνικά συμφέροντα εξίσωση μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας, ο κρίσιμος παίκτης που θα μπορούσαμε να βάλουμε στο παιχνίδι είναι η Αίγυπτος, ώστε να βγούμε εμείς από το κάδρο και το στόχαστρο Erdogan κατά τη κρίσιμη περίοδο των εξελίξεων στη γειτονική μας χώρα.
Θα πρέπει δηλαδή ο Erdogan να ενοχληθεί από την Αίγυπτο ώστε να ασχοληθεί μαζί της και όχι με την Ελλάδα… Αλλά τέτοιες συζητήσεις δεν γίνονται ποτέ δημόσια…
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής.
Παραπομπές
[1] https://www.cnbc.com/2018/03/23/john-bolton-is-wrong-choice-for-national-security-advisor-ret-us-army-officer.html
[2] http://www.nydailynews.com/opinion/john-bolton-egypt-courageous-warrior-article-1.2076747
[3] https://ahvalnews.com/john-bolton/trumps-new-nsa-said-would-not-shed-tear-if-erdogan-overthrown
