Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου
Λίγες ημέρες πριν από το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία, ο Πρόεδρος της και επίδοξος (όπως έχει διαφανεί) «Σουλτάνος» Recep Tayyip Erdogan συνειδητοποιώντας τα αδιέξοδα στα οποία είχε περιέλθει η χώρα του από την ηγεμονική και τυχοδιωκτική πολιτική του, είχε σπεύσει μετά το ανοιχτό μέτωπο αντιπαράθεσης με το Ισραήλ να κλείσει και αυτό με την Ρωσία.
Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ρωσίας
Μετά από επίμονες διπλωματικές διαβουλεύσεις και με την έγγραφη συγνώμη προς τον Πρόεδρο Putin, έναν ηγέτη με επίσης «αυτοκρατορικές» αντιλήψεις, άρχισε η αποκατάσταση των σχέσεων με την Ρωσία οι οποίες βρίσκονταν σε σοβαρή κρίση μετά την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας τον Νοέμβριο του 2015 από τουρκικό F-16.
Το αποτυχημένο εγχείρημα τμήματος Τούρκων Αξιωματικών να καταλάβουν την εξουσία, έφερε τον Putin «πιο κοντά» στον Erdogan. Μετά τη δήλωση στήριξης του Ρώσου ΥΠΕΞ Lavrof την νύχτα 15/16 Ιουλίου (αν και κατά ένα περίπου τρίωρο καθυστερημένη όπως και πολλών άλλων κυβερνήσεων που προσπαθούσαν αμήχανα να προβλέψουν που «θα κάτσει η μπίλια») η ρωσοτουρκική προσέγγιση επισφραγίστηκε με την τηλεφωνική επικοινωνία των δύο Προέδρων την 17 Ιουλίου και την εκ νέου στήριξη του Putin στον Τούρκο ομόλογο του ενώ αργότερα το Κρεμλίνο επιβεβαίωσε ότι επίκειται συνάντηση των δύο Προέδρων στην Ρωσία (!) στο πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου με τις λεπτομέρειες να καθορίζονται μέσω της διπλωματικής οδού.
Ο Erdogan βιάζεται…
Είναι τόσο έντονη η βιασύνη του Erdogan να φέρει τις ρωσοτουρκικές σχέσεις εκεί που ήταν πριν τον Νοέμβριο 2015 ή ακόμα και πριν την εμπλοκή της Τουρκίας στην συριακή κρίση, που ο Αύγουστος είναι … μακριά! Για τον λόγο αυτό στέλνει άμεσα στην Μόσχα τον Αντιπρόεδρο της Τουρκικής Κυβερνήσεως Murettin Canikli επικεφαλής μεγάλης υπουργικής αντιπροσωπίας προκειμένου να ξεκινήσουν τάχιστα οι εμπορικές και οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών και να λάβουν αν είναι δυνατόν εκ νέου τον στρατηγικό χαρακτήρα που είχαν. Η τουρκική πολιτική ηγεσία για να δημιουργήσει μάλιστα μία «ωραία ατμόσφαιρα» με την ρωσική πλευρά δεν απέφυγε την ιλαρότητα με την διαρροή της πληροφορίας ότι οι πιλότοι που κατέρριψαν το ρωσικό Α/Φ ήταν πραξικοπηματίες και μάλιστα έχουν συλληφθεί θυμίζοντας μας την γνωστή ατάκα του ελληνικού κινηματογράφου «δεν φταίω εγώ… η Γιαδικιάρογλου το έκανε». Λες και οι Τούρκοι πιλότοι ενήργησαν αυτοβούλως και χωρίς εντολές αλλά όλοι θυμόμαστε καλά τι είχε δηλώσει τότε και με υπερηφάνεια ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ahmet Davutoglu.
Διέξοδος στα αδιέξοδα Erdogan η Ρωσία;
Μετά τα παραπάνω προκύπτουν κάποια κρίσιμα ερωτήματα. Γιατί να υπάρχει τόσο μεγάλη… φούρια από την πλευρά Erdogan και γιατί αυτή είναι τόσο καλοδεχούμενη στο Κρεμλίνο; Ποια συμφέροντα φέρνουν κοντά τους δύο αυτούς μεγαλομανείς ηγέτες μετά από πολύμηνη ανταλλαγή ύβρεων και απειλών, αλλά με δεδομένο ότι η Τουρκία είχε δεχτεί ισχυρό οικονομικό πλήγμα από τις κυρώσεις της Ρωσίας; Είμαστε τελικά μπροστά σε μία νέα στρατηγική ρωσοτουρκική στρατηγική συνεργασία; Πόσο ευάλωτος είναι πλέον ο Τούρκος Πρόεδρος στον Ρώσο ομόλογο του;
Αν και το πραξικόπημα συνετρίβη, ο Erdogan αντιλαμβάνεται ότι βραχυπρόθεσμα μόνο μπορεί να είναι κυρίαρχος σε μία διχασμένη χώρα με πολλά εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα, ενώ για σταθεροποιηθεί χρειάζεται και στήριξη σε διεθνές επίπεδο. Οι τυχοδιωκτισμοί στην εξωτερική πολιτική, οι νεοθωμανικές φαντασιώσεις, ο αυξανόμενος αυταρχισμός αλλά και η συνεχής στροφή σε ισλαμικά πρότυπα σε συνδυασμό με κάποια ύποπτα «πάρε-δώσε» με το ISIS έχουν αξιολογηθεί άκρως αρνητικά τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τους Ευρωπαίους Συμμάχους με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν την Τουρκία του Erdogan ως μη αξιόπιστο Σύμμαχο και εταίρο.
Οι Δυτικές χώρες μπορεί όπως προαναφέρθηκε να προχώρησαν σε δηλώσεις στήριξης της νόμιμα εκλεγμένης πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας (και έτσι έπρεπε να κάνουν) προτιμώντας μία καχεκτική δημοκρατία παρά με μία απρόβλεπτη στρατιωτική δικτατορία. Όμως μετά την ισοπεδωτική και ανηλεή αντιμετώπιση των αντιπάλων αλλά και αντιφρονούντων του «ερντογανικού» καθεστώτος, και την κατάλυση κάθε Κράτους Δικαίου βλέπουν την Τουρκία να διολισθαίνει σε ένα είδος πολιτικής δικτατορίας. Ο αυταρχικός και μονίμως θυμωμένος Τούρκος Πρόεδρος έχει αντιληφθεί ότι τα περιθώρια ανοχής του και περαιτέρω κατευνασμού του από την Δύση έχουν σχεδόν τελειώσει. Παρά την ρητορική και την φαινομενική αδιαφορία του για τις πιέσεις της Δύσης αισθάνεται μετέωρος και απομονωμένος παρά το γεγονός ότι ελάχιστα νοιάζεται για το αν θα γίνει η Τουρκία μέλος της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό αναζητεί εναγωνίως στήριξη και διέξοδο στον μέχρι πριν 3 εβδομάδες μεγάλο του εχθρό ο οποίος παλιότερα ήταν στρατηγικός του εταίρος, τον…Βλαδίμηρο όπως οικεία τον αποκαλούν οι .. θαυμαστές του στην Ελλάδα. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να πούμε ότι με την Ρωσία που φαίνεται να είναι η πρώτη… διέξοδος , ίσως ακολουθήσει σύντομα το Ιράν και μετά η Κίνα.
Το ρωσοτουρκικό… «αλισβερίσι» (δούναι και λαβείν)
Σε πολιτικό επίπεδο επιζητείται η ρωσική στήριξη μιας και ένας αυταρχικός ηγέτης μπορεί να καταλάβει έναν άλλο αυταρχικό ηγέτη καλύτερα όταν μάλιστα και οι δύο κυριαρχούν σε ελλειμματικές και καχεκτικές δημοκρατίες . Είναι βέβαιο ότι ο Erdogan πάντα θαύμαζε τον τρόπο με τον οποίο έχει επιβληθεί ο Putin στην εσωτερική σκηνή και ίσως πάρει κάποια απαραίτητα «tips».
Με την τουρκική οικονομία να έχει πληγεί σοβαρά από τις ρωσικές κυρώσεις (αγροτικά προϊόντα, κατασκευή, τουρισμός και ενέργεια) και μετά το πραξικόπημα και ιδιαίτερα μετά την κήρυξη της χώρας σε κατάστασης έκτακτης ανάγκης αυτή να μπαίνει σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια (μιας και οι αγορές προτιμούν δημοκρατία και σταθερότητα) είναι επιτακτική ανάγκη αυτή να υποστηριχτεί. Και η μόνη διαθέσιμη σήμερα είναι η Ρωσία χωρίς όμως να γνωρίζουμε το αντίτιμο που η Μόσχα θα ζητήσει.
Σε ό,τι αφορά στις συνθήκες ασφαλείας και ιδιαίτερα στο θέμα της συριακής κρίσης, εκτιμάται ότι ο «Σουλτάνος» θα ζητήσει από τον «Τσάρο» την κατανόηση του και εγγυήσεις για να περιοριστούν τα εφιαλτικά για την χώρα του σενάρια δημιουργίας ενιαίου αυτόνομου κουρδικού κράτους στην «μετά Άσαντ» Συρία και να της εκχωρηθεί μία ζώνη δικής της επιρροής. Επίσης θεωρούμε ότι θα ζητηθεί από τους Ρώσους να σταματήσει κάθε υποστήριξη στο PKK αλλά και στο κοινοβουλευτικό κουρδικό κόμμα HDP που έχει γραφεία στην Μόσχα. Από την πλευρά της η Μόσχα θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει την δέσμευση της Άγκυρας για να μην συμμετάσχει σε νατοϊκές δραστηριότητες εναντίον της και ιδιαίτερα στην Μαύρη Θάλασσα. Και αυτό είναι ακόμα ένα σοβαρό θέμα το οποίο αναμένεται ότι θα πυροδοτήσει νέα διαμάχη με τι ΗΠΑ και τους άλλους δυτικούς Συμμάχους.
Στο ενεργειακό πεδίο θα πρέπει να αναμένουμε ότι η Μόσχα θα ζητήσει την συνεργασία της Τουρκίας για να ξεπαγώσει άμεσα η κατασκευή του South Stream μέσω της Μαύρης Θάλασσας με ότι αυτό σημαίνει για την ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας, την υποστήριξη της ρωσικής «μονοπωλιακής πολιτικής» και οπωσδήποτε «την σφήνα» που κάνει σε ένα τουλάχιστον κατ' επίφαση εταίρο της Δύσης.
Η θέση της Τουρκίας και προσωπικά του Erdogan είναι εξασθενημένη και στην επαναπροσέγγιση με τον παλαιό του στρατηγικό εταίρο είναι πλέον…τρωτός. Μπορεί κατά την επικείμενη επίσκεψη του «Σουλτάνου» στην Μόσχα ή όπου αλλού καθοριστεί (ίσως κάπου στην Νότια Ρωσία) να μην ειπωθεί κάτι σχετικό αλλά όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι έχει μεγαλύτερη ανάγκη τον «Τσάρο» απ' ότι ο… «Τσάρος» τον «Σουλτάνο» και αυτό μάλλον θα οδηγήσει σε μία ετεροβαρή συνεργασία που θα απέχει αρκετά από το να χαρακτηριστεί ξανά στρατηγική.
Αντί επιλόγου
Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί το γεγονός ότι έχει επικρατήσει στην διεθνή ειδησεογραφία-αρθρογραφία να επονομάζεται ο ένας Σουλτάνος και ο άλλος Τσάρος. Αυτό αντικατοπτρίζει με εμφατικό τρόπο την αντίληψη που έχει η διεθνής κοινότητα για τον αυτοκρατορικό ναρκισσισμό, την μεγαλομανία αλλά και την πολιτική ηγεμονισμού που ακολουθούν τόσο η Τουρκία όσο και η Ρωσία.
Για μία ακόμα φορά αποδεικνύεται ότι τα συμφέροντα, οι συσχετισμοί και η ισχύς είναι οι παράγοντες που καθορίζουν την διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων! Το αποτυχημένο πραξικόπημα άνοιξε την πόρτα σε μία νέα ρωσοτουρκική συνεργασία η οποία όμως εκτιμάται ως ευκαιριακή και η οποία δεν θα βασίζεται πάνω στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, με τον Τούρκο Πρόεδρο πάντα ευάλωτο μπροστά στον Ρώσο ομόλογο του. Τέλος έχουν όμως και κάτι άλλο… κοινό που τους «χωρίζει»! Και οι δύο τους έχουν παίξει και ακόμα παίζουν γεωστρατηγικό πόκερ! Στον Putin «βγήκε» και βγαίνει αλλά όχι και στον Erdogan.
