Ο κόσμος μας βρίσκεται σε κατάσταση αναταραχής. Λαμβάνουν χώρα τεκτονικές αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις, λένε οι ειδικοί. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, έχει επινοήσει τον όρο «αλλαγή εποχών» για να περιγράψει τη ριζοσπαστική μεταστροφή της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Η λέξη «Zeitenwende» αποτελεί πλέον μέρος του διεθνούς λεξιλογίου όταν περιγράφεται η κατάσταση των διεθνών σχέσεων.
Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα καταγράψουν τον επιδρομικό πόλεμο του Πούτιν κατά της Ουκρανίας ως το γεγονός-κλειδί που σηματοδοτεί την έναρξη της αναδιάταξης των διεθνών σχέσεων. Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, το ζήτημα κυριαρχεί στη διεθνή πολιτική όσο κανένα άλλο - και, σε σχέση με αυτό, στις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις σε μεγάλα μέρη του κόσμου.
Μόλις επέστρεψα από τους Δελφούς, όπου συμμετείχα στο Οικονομικό Φόρουμ. Το συνέδριο στο μοναδικό αυτό χώρο αναφέρεται συχνά και ως "Νταβός στη Μεσόγειο". Πράγματι πρόκειται για μια - άτυπη - διεθνή σύνοδο κορυφής όπου πολιτικοί, επιχειρηματίες και εμπειρογνώμονες από όλα τα μέρη του κόσμου συζητούν τις παγκόσμιες προκλήσεις και - από κοινού - διαβουλεύονται για την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι το ζήτημα της Ουκρανίας κυριάρχησε στην ατζέντα του Φόρουμ όσο κανένα άλλο.
Μια κεντρική διάγνωση θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μια πρόταση ως εξής: Η παλαιά παγκόσμια τάξη πραγμάτων αποτελεί παρελθόν- είμαστε μάρτυρες της διαμόρφωσης μιας νέας τάξης, αν και κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς θα μοιάζει.
Η παρούσα φάση μετάβασης αποτελεί φάση αστάθειας. Οι διαμάχες αναζωπυρώνονται σε πολλά μέρη του κόσμου. Ορισμένες έχουν μακρά ιστορία, άλλες είναι πιο πρόσφατες. Βλέπουμε μια γεωγραφική συγκέντρωση διενέξεων στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Η κρίση στο Σουδάν είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Στους Δελφούς ένας ειδικός μίλησε για ένα «κρίκο της φωτιάς» στα νότια της Ευρώπης.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι το δικό μας αφήγημα, η δυτική εκδοχή, κατά την οποία η προάσπιση της Ουκρανίας έναντι της παράνομης επίθεσης της Ουκρανίας κυριαρχεί, δεν είναι κοινά αποδεκτή από όλους. Πολλοί άνθρωποι κυρίως στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο έχουν άλλες αγωνίες. Κυβερνήσεις μεγάλων χωρών - σε αυτές περιλαμβάνονται η Ινδία, η Νότια Αφρική, η Αίγυπτος, αλλά και η Τουρκία - δεν μετέχουν στις κυρώσεις. Πολλοί άνθρωποι στην Αφρική θεωρούν τους εαυτούς τους ως χαμένους του πολέμου: αν και δεν επηρεάζονται άμεσα από τις εχθροπραξίες. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας και η έκρηξη των τιμών σημαντικών τροφίμων, που είναι συνέπεια του πολέμου, κάνουν τη ζωή τους ακόμη πιο δύσκολη από ό,τι ήταν ήδη.
Στον κατάλογο ηττημένων και νικητών του πολέμου στην Ουκρανία, η Ελλάδα βρίσκεται στην ομάδα των νικητών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε πολιτικό επίπεδο. Η Αθήνα υιοθέτησε πιο γρήγορα από πολλές άλλες κυβερνήσεις τη δυτική θέση από την αρχή - με συνέπεια και χωρίς επιφυλάξεις. Στο πλαίσιο του πολέμου έλαβε χώρα μια σημαντική στρατηγική αναβάθμιση της Ελλάδας. Ειδικά οι Αμερικανοί δεν χάνουν ευκαιρία να τονίζουν ότι η Ελλάδα έχει για αυτούς σχεδόν μοναδική αξία.
Στους κορυφαίους Αμερικανούς αξιωματούχους που μετέφεραν αυτό το μήνυμα στους Δελφούς ήταν ο πρέσβης Γιώργος Τσούνης: «Πού αλλού εκτός από την Ελλάδα θα έπρεπε να στραφούμε, δεδομένων των πολλών προκλήσεων στην περιοχή;», ρώτησε ρητορικά ο πρέσβης. «Η Ελλάδα βρίσκεται στο δρόμο να γίνει το κέντρο logistics του ΝΑΤΟ στον πόλεμο στην Ουκρανία», είπε ο διπλωμάτης.
Η νέα εγγύτητα δεν περιορίζεται στον πόλεμο, αλλά σχετίζεται με αυτόν. Ως περιφερειακός ενεργειακός κομβός της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, η Αθήνα θα συνεχίσει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και στο μέλλον. Ακόμη και αν δεν αποτελεί προτεραιότητα τώρα, οι κυβερνήσεις της Δύσης ασχολούνται ήδη με τη μεταπολεμική περίοδο και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Ο ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος μπορεί να είναι ικανοποιημένος από την επισήμανση του Αμερικανού πρέσβη ότι η Ελλάδα θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην διαδικασία αυτή.
Για τους στρατηγιστές στην Ουάσιγκτον, στο Βερολίνο και στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, η Ελλάδα και η Τουρκία είναι χώρες της πρώτης γραμμής στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αυτό εξηγεί το ανανεωμένο ενδιαφέρον της Δύσης για καλές σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Εντάσεις, ενδεχομένως ακόμη και μια κλιμάκωση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως δεν μπορούσε να αποκλειστεί ως αποτέλεσμα της επιθετικής πολιτικής του Ερντογάν πέρυσι, θα ήταν δηλητήριο για τη δυτική συμμαχία.
Η σταθερότητα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ αποτελεί πλέον ύψιστη προτεραιότητα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Αμερικανοί και οι Γερμανοί δεν περιορίζονται σε λεκτικές εκκλήσεις. Όπως έχει γίνει γνωστό στους Δελφούς, Ουάσιγκτον και Βερολίνο ετοιμάζουν συντονισμένη διαμεσολάβηση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μετά τις εκλογές στις δύο χώρες. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα αντιδράσουν οι νέες κυβερνήσεις σε Αθήνα και Άγκυρα στη διπλωματική πρωτοβουλία αυτή.
* Ο Δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι κύριος ερευνητής και επικεφαλής του προγράμματος Μεσογείου στο ΕΛΙΑΜΕΠ
