Προβληματισμός επικρατεί στην Αθήνα για την αντανάκλαση που ενδέχεται να έχει στα ελληνοτουρκικά η τροπή που παίρνει το σκληρό παζάρι της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον και για το θέμα των F-16, με δεδομένη τη δηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης Μπάιντεν να προχωρήσει στη συμφωνία με την Τουρκία παρά το αρνητικό κλίμα που επικρατεί στο Κογκρέσο.
Η «συλλογική μνήμη» της ελληνικής διπλωματίας δεν έχει λησμονήσει τις πιέσεις που είχε ασκήσει η Ουάσινγκτον το 1975 στον Κωνσταντίνο Καραμανλή για να παρέμβει στο ελληνικό λόμπυ …υπέρ της άρσης του εμπάργκο όπλων που είχε επιβληθεί στην Τουρκία. (σ.σ. Αποσπάσματα των πρακτικών των συναντήσεων στο τέλος του κειμένου).
Κομβικό σημείο είναι η επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν στην Αθήνα στις 20-21 Φεβρουαρίου που εκτός απροόπτου αναμένεται να φθάσει έχοντας προηγουμένως πραγματοποιήσει επίσκεψη στην ΄Αγκυρα, μια επίσκεψη η οποία επίσημα δεν έχει επιβεβαιωθεί λόγω των ακραίων αντιαμερικανικών δηλώσεων Τούρκων αξιωματούχων με πρώτο τον υπουργό Εσωτερικών Σοϊλού.
Η Άγκυρα ακολουθώντας τη γνωστή τακτική του «ανατολίτικου παζαριού» επιχειρεί να φορτώσει όσο μπορεί την ατζέντα των διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ, ώστε να φέρει σε θέση …υπόλογου την αμερικανική κυβέρνηση και συγχρόνως παίζει συνειδητά το χαρτί της «αυτονομίας» στην εξωτερική πολιτική ώστε να υποχρεώσει τους Αμερικανούς σε παραχωρήσεις, προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι η Τουρκία θα παραμείνει «αξιόπιστη» σύμμαχος.
Μέχρι να φθάσει στην Άγκυρα ο κ. Μπλίνκεν η τουρκική κυβέρνηση θα έχει διαμορφώσει μια φουσκωμένη με δυσάρεστα θέματα ατζέντα που στον πυρήνα της θα έχει όμως τα F-16.
Ένα ζήτημα που είναι κρίσιμο για τη διατήρηση του αξιόμαχου της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας κυρίως όμως είναι θέμα πρεστίζ για την Άγκυρα. Ότι όχι μόνο δεν αποκλείεται από εξοπλισμούς αλλά ότι ακόμη κι αν επιχειρείται από ορισμένους κύκλους η απομόνωση της στο Δυτικό στρατόπεδο, η «εμπνευσμένη και αγέρωχη» στάση του προέδρου Ερντογάν είναι ικανή να κάμψει κάθε αντίσταση.
Βεβαίως, στις αρχικές ενστάσεις των μελών του Κογκρέσου με επικεφαλής τον Μπομπ Μενέντεζ για την υπόθεση των F-16, που αφορούσαν τη διακοπή των υπερπτήσεων σε ελληνικά νησιά, ήρθε να προστεθεί η ευρύτερης αποδοχή προϋπόθεση για την άρση του τουρκικού βέτο στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ με την ένταξη της Σουηδίας και της Φιλανδίας.
Μια διαδικασία η οποία έχει έρθει σε σημείο μηδέν όχι μόνο επειδή η Σουηδία αρνήθηκε να αποδεχθεί την ιταμή απαίτηση της Τουρκίας για έκδοση περίπου 150 ατόμων από το σουηδικό έδαφος τους οποίους θεωρεί τρομοκράτες, αλλά και λόγω του επεισοδίου του καψίματος του Κορανίου.
Η υπόθεση αυτή έδωσε την ευκαιρία στον Ερντογάν να εκμεταλλευθεί προεκλογικά το ισλαμοεθνικιστικό χαρτί και συγχρόνως να εμφανισθεί ως ο ηγέτης του παγκόσμιου Ισλάμ που ανέλαβε μόνος του να σώσει την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό στην πίστη των απανταχού μουσουλμάνων.
Η άρνησή του όμως να εγκρίνει την ένταξη των δυο χωρών στο ΝΑΤΟ, παρά τις ντρίμπλες για διαχωρισμό των Πρωτοκόλλων προσχώρησης Φιλανδίας και Σουηδίας, έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις στην Δύση και στο ίδιο το ΝΑΤΟ καθώς στερεί από τους κρυφούς και φανερούς συμμάχους του επιχειρήματα, όταν ζητούν παραχωρήσεις προς την Τουρκία ώστε να παραμείνει αξιόπιστη σύμμαχος.
Για την κυβέρνηση Μπάιντεν, που απαντά διακριτικά στις καθημερινές προκλήσεις του τουρκικού καθεστώτος θέλοντας να κρατήσει χαμηλά το κλίμα ενόψει και της επίσκεψης Μπλίνκεν , η κατάσταση περιπλέκεται καθώς ακόμη και με την υπερπήδηση του εμποδίου «Μενέντεζ» είναι προφανές ότι δεν μπορεί να προχωρήσει στην υλοποίηση της συμφωνίας για τα F-16 υπό τις παρούσες συνθήκες. Όμως, η προσδοκία ότι μετά τις εκλογές ο κ. Ερντογάν μπορεί να βρει τρόπο να κάνει την κολοτούμπα σε σχέση με την Σουηδία, οδηγεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε αναζήτηση εναλλακτικών ώστε να είναι έτοιμο να προχωρήσει χωρίς άλλα εμπόδια στην υλοποίηση της συμφωνίας μετά από μια τέτοια στροφή της Άγκυρας.
Η Ουάσινγκτον θα θελήσει να κλείσει από τώρα μέτωπα που θα αφορούσαν τα ελληνοτουρκικά, τα οποία θα μπορούσαν να προβάλουν στο Κογκρέσο γερουσιαστές και βουλευτές βραχυκυκλώνοντας την πώληση των F-16.
Η Αθήνα είναι προετοιμασμένη για το ενδεχόμενο ο Μπλίνκεν να επικαλεσθεί την πάγια επιχειρηματολογία της αμερικανικής διοίκησης ότι η επιβολή όρων και προϋποθέσεων και εμπάργκο όπλων στην Τουρκία είναι «αντιπαραγωγικά» και όχι μόνο δεν συνετίζουν την Τουρκία αλλά αντίθετα την οδηγούν σε παρεκτροπές και ότι η Ουάσιγκτον έχει μεγαλύτερη δυνατότητα πειθούς και παρέμβασης προς την Άγκυρα εάν δεν υπάρχουν τέτοιου είδους «εμπόδια».
Καθώς ο Αμερικανός ΥΠΕΞ θα έρχεται από την Άγκυρα θα έχει αποκομίσει μια συνολική εικόνα των τουρκικών θέσεων και θα έχει γίνει δέκτης των τουρκικών αντιδράσεων για την ενίσχυση της ελληνοαμερικανικής στρατηγικής συνεργασίας και την αναβάθμιση των αμερικανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Ελλάδα. Αυτό που η τουρκική ηγεσία ονομάζει «ανατροπή της ισορροπίας» των σχέσεων των ΗΠΑ με Ελλάδα και Τουρκία.
Επίσης, η τουρκική πλευρά θα παρουσιάσει τα δικά της στοιχεία για τη δραστηριότητα στο Αιγαίο, που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα παρουσιάζοντας περιορισμένο αριθμό περιστατικών παραβίασης του ελληνικού εναέριου χώρου τα οποία μάλιστα αποδίδουν στη «δικαιολογημένη» αντίδραση της Τουρκικής Αεροπορίας στην «παράνομη δραστηριότητα» των ελληνικών μαχητικών.
Επίσης, καταγράφεται το γεγονός ότι μετά την κλιμάκωση των αντιδράσεων στο Κογκρέσο είχε υπάρξει μια παύση σε υπερπτήσεις για περίπου ένα μήνα ενώ και στις αρχές του 2023 υπάρχει μειωμένος σε σχέση με άλλα χρόνια αριθμός υπερπτήσεων ,κάτι που θα μπορούσε η αμερικανική πλευρά να παρουσιάσει ως «θετικό σημάδι» και ως «ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί», με την πεποίθηση ότι η απελευθέρωση της αγοράς των F-16 θα οδηγήσει και σε …αλλαγή στάσης της Τουρκίας.
Η αμερικανική πλευρά δύσκολα θα έφθανε σε σημείο να ζητήσει την παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης προς το Ελληνοαμερικανό λόμπι και στον γερουσιαστή Μενεντεζ, γνωρίζοντας ότι θα απορρίπτονταν ασυζητητί, αλλά πιθανότατα να θελήσει να υποβαθμίσει τις τουρκικές προκλήσεις ή να προτείνει την υιοθέτηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης θεωρώντας ότι έτσι θα διασκεδάζονταν οι ανησυχίες των γερουσιαστών και βουλευτών που συμμερίζονται τις θέσεις Μενέντεζ.
Η ελληνική κυβέρνηση δεν πρέπει να δεχθεί τέτοιο θέμα προς συζήτηση και οφείλει να παραμείνει σταθερή στις θέσεις που διατύπωσε στην ομιλία του στο Κογκρέσο ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης. Τα «θετικά μηνύματα» από την Άγκυρα δεν μπορεί να είναι η ανάθεση πραγματοποίησης μερικών υπερπτήσεων σε drones αντί για F16, ούτε το επιχείρημα ότι οι υπερπτήσεις γίνονται κυρίως σε μη κατοικημένα νησιά… Εξάλλου το τελευταίο δείγμα γραφής της Άγκυρας με τον Ερντογάν να απειλεί ότι θα έρθει μια νύχτα ξαφνικά και ότι οι πύραυλοι του θα πλήξουν την Αθήνα, κάθε άλλο παρά καθιστούν «αθώα» την πώληση νέων και αναβάθμιση παλιών F16.. Και αυτό θα πρέπει να εξηγηθεί πειστικά στην αμερικανική πλευρά.
Αυτή δεν θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που οι Αμερικανοί θα στρέφονται στην Αθήνα, καθώς το 1975 ο πρόεδρος Φορντ και ο Υπουργός εξωτερικών Κίσινγκερ πίεσαν ασφυκτικά τον Κ. Καραμανλή σε δυο συναντήσεις που είχαν (Βρυξέλλες Μάιο και Ελσίνκι Ιούλιο του 1975), προκειμένου η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει την επιρροή της στο ελληνικό λόμπι στο Κογκρέσο (με τις ιστορικές φυσιογνωμίες Μπρεδήμα- Σαρμπάνη) ώστε να αρθεί το εμπάργκο όπλων που είχε επιβληθεί στην Τουρκία μετά την τουρκική εισβολή. Το επιχείρημα του προέδρου Φορντ ήταν ότι έτσι θα …άνοιγε ο δρόμος για την λύση του Κυπριακού και της βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Ακολουθούν αποσπάσματα των διαλόγων όπως έχουν καταγραφεί στα επίσημα πρακτικά των συναντήσεων από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ:
«….-Πρόεδρος Φορντ: Κατάλαβα ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν επρόκειτο να λάβει θέση. Πάντα έλεγα ότι θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε περισσότερο την Ελλάδα και να προχωρήσουμε προς μια ειρηνική διευθέτηση στην Κύπρο εάν αρθεί το εμπάργκο.
-Καραμανλής: Δεν πρέπει να νομίζετε ότι θα έχετε περισσότερη επιρροή. Αλλά δεν θέλω να συνδέσω αυτά τα θέματα. Εναπόκειται σε εσάς να αποφασίσετε για τα όπλα, αλλά κατά την άποψή μου η επιρροή σας δεν θα αυξηθεί με την άρση του εμπάργκο, διότι, σε τελική ανάλυση, προσπαθήσατε και τα δύο — να άρετε το εμπάργκο και να συνεχίσετε τις αποστολές όπλων και οι δύο απέτυχαν. Κατά την άποψή μου, ο τρόπος για να επιτευχθεί πρόοδος είναι να πάρετε διακριτικά δεσμεύσεις από τους Τούρκους, έτσι ώστε να μην πληγεί η υπερηφάνεια τους και στη συνέχεια να αρθεί το εμπάργκο από την ανάληψη δράσης αργότερα. Αντιλαμβάνομαι ότι δεν επιθυμούν να κάνουν παραχωρήσεις υπό πίεση και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να πάρετε τη διακριτική συμφωνία τους….»
….»-Κίσινγκερ: Φοβάμαι ότι αυτό έχει γίνει ένα προσωπικό ζήτημα για ορισμένους ανθρώπους. Οι βουλευτές λένε ότι έχουν μια πηγή στο γραφείο του Έλληνα πρωθυπουργού που λέει ότι δεν κάνουμε τίποτα για να βοηθήσουμε με τους Τούρκους και ότι στην πραγματικότητα θα μπορούσαμε να συνωμοτούμε με τους Τούρκους για να δημιουργήσουμε αδιέξοδο.
-Καραμανλής:Αυτό είναι κουτσομπολιό και δεν είναι αλήθεια. Αν πρέπει να πω κάτι στην αμερικανική κυβέρνηση, θα το κάνω ευθέως. Δεν θέλω να πω τίποτα για τα μεγάλα κράτη, αλλά είναι απολύτως απαραίτητο για ένα μικρό κράτος να μιλήσει ειλικρινά και έντιμα…».
«…-Καραμανλής: Η κυβέρνησή μου δεν μπορεί να βοηθήσει την αμερικανική κυβέρνηση, και να μιλήσει υπέρ της υποστήριξης του εχθρού. Αυτό θα ήταν πολιτική αυτοκτονία….».
