Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Καθώς πλησιάζουμε στο κλείσιμο της χρονιάς, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το 2016 δεν ήταν μια καλή χρονιά για την Ευρώπη και ειδικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει σοβαρότατη θεσμική, πολιτική και οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να βρεθεί ενώπιον μια στρατηγικής περιθωριοποίησης στη διεθνή σκακιέρα.
Το σοκ Donald Trump…
Ένα κομβικό για τις διεθνείς εξελίξεις γεγονός μέσα στη χρονιά ήταν οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκτός από το γεγονός ότι επρόκειτο για μια εκλογική αναμέτρηση η οποία στο εσωτερικό χαρακτηρίστηκε από μια προσωπικού και χαμηλού επιπέδου αντιπαράθεση η οποία δίχασε τη χώρα, οι δυο υποψήφιοι κατάφεραν να διχάσουν και τον υπόλοιπο πλανήτη. Για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια η αντιπαράθεση και τα έντονα συναισθήματα που επικράτησαν στο εσωτερικό των ΗΠΑ γύρω από τις προεδρικές εκλογές μεταφέρθηκαν με την ίδια ένταση αντιπαράθεσης και στον υπόλοιπο κόσμο, και ειδικά στην Ευρώπη. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι πολιτικές ηγεσίες, οι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες και τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως και στις ΗΠΑ, τάχθηκαν ανεπιφύλακτα με τη Χίλαρι Κλίντον και στάθηκαν με ένταση και σε αρκετές περιπτώσεις με εχθρικότητα απέναντι στον Donald Trump.
Αδυναμία αποδοχής και διαχείρισης…
Όπως και στις ΗΠΑ, έτσι και στην Ευρώπη, η νίκη έκπληξη του Donald Trump προκάλεσε αγανάκτηση, οργή, αλλά κυρίως αμηχανία και αδυναμία διαχείρισής της ως γεγονός.
Photo by Michael Vadon - Own work, CC BY-SA 4.0.
Λίγες εβδομάδες πριν την ορκωμοσία του Donald Trump, ως 45ου Προέδρου των ΗΠΑ, και σχεδόν το σύνολο των πολιτικών ηγετών στην Ευρώπη δείχνουν να συνεχίζουν να βρίσκονται υπό κατάσταση σοκ και με αμηχανία προσπαθούν να προσαρμοστούν σε αυτό που έρχεται, το οποίο, λόγω συστημικής παρακμής, οικονομικής δυσπραγίας και πλήρους έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού, αδυνατούν να προσδιορίσουν.
Η αλλαγή λόγω Trump…
Την ίδια στιγμή, ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος, λειτουργώντας, όπως ακριβώς έκανε στη διαδικασία για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων και στη σκληρή εκλογική αναμέτρηση, αντισυμβατικά, προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη παράκρουση στα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας και τις ηγεσίες τους. Οι μέχρι σήμερα ανακοινώσεις των προσώπων που έχει επιλέξει για σημαντικά χαρτοφυλάκια της κυβέρνησής του δείχνει ότι πρόκειται να ακολουθήσει μια σαφώς αναθεωρητική ατζέντα εσωτερικά, αλλά και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όπου όλα δείχνουν ότι στο κέντρο θα βρίσκεται η Οικονομία.
Ειδικά εάν επιβεβαιωθεί η τοποθέτηση του αφεντικού της Exxon Mobil, Rex W. Tillerson (ΦΩΤ. ΔΕΞΙΑ), στη θέση του υπουργού Εξωτερικών, τότε η στροφή των ΗΠΑ σε μια διεθνή πολιτική με οικονομικό πρόσημο θα είναι βέβαιη. Αυτό έχει είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα οδηγήσει το διεθνές σύστημα σε μια τακτική προσαρμογής πολιτικών στην κατεύθυνση αντιμετώπισης και διαχείρισης της αναθεωρητικής ατζέντας Trump. Και, εκτός απρόοπτου, αυτό θα το κάνουν όλοι, η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία, ο Αραβικός Κόσμος, η Αφρική, το Ισραήλ, και, τέλος, η Ευρώπη - Ε.Ε.
Photo by premier.gov.ru, CC BY 4.0.
Η αδύναμη Ευρώπη…
Όλοι αυτοί οι σημαντικοί παίκτες ξεκινούν από τελείως διαφορετική θέση όσον αφορά την αντιμετώπιση της θύελλας που ακούει στο όνομα Αμερικανός Πρόεδρος, Donald Trump. Καθένας από αυτούς του παίκτες, λόγω του ότι βρίσκεται σε τελείως διαφορετική κατάσταση πολικά οικονομικά και στρατηγικά, χρήζει από μόνος του τελείως διαφορετικής ανάλυσης. Παρόλα αυτά, αν και μπορεί να ακουστεί προκλητικό, η Ευρώπη – Ε.Ε. βρίσκεται στη λιγότερο ισχυρή θέση για να διαχειριστεί τις εξελίξεις που έρχονται από την προεδρία Trump. Όταν, μάλιστα, είναι πολύ πιθανό ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος και η Υπερδύναμη να ρίξει το βάρος του σε άλλα σημεία του πλανήτη αφήνοντας την Ευρώπη να διαχειριστεί τις πληγές της και τα μεγάλα προβλήματα στην άμεση γειτονιά της.
Κατά τη διάρκεια του 2016 η Ε.Ε., λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης, του τεράστιου θέματος, με κρίσιμες προεκτάσεις στον χώρο της ασφάλειας, του προσφυγικού, του Brexit, και του δημοψηφίσματος στην Ιταλία, βρίσκεται σε δεινή θέση, με αποτέλεσμα να βιώνει ένα στρατηγικό μαρασμό.
Η προβληματική Ε.Ε. και η γερμανική Ευρώπη…
Το θεσμικό υπόβαθρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τρίζει επικίνδυνα και η δεινοσαυρική γραφειοκρατία των Βρυξελλών αποδεικνύει σε καθημερινή βάση ότι αδυνατεί να διαχειριστεί τη σοβαρή κρίση που έχει σκάσει στα χέρια της. Η Γαλλία «κυβερνάται» από έναν Πρόεδρο ο οποίος στερείται οποιαδήποτε πολιτικής επιρροής, τον Φρανσουά Ολλάντ, και στις προεδρικές εκλογές της άνοιξης δεν είναι απίθανο να έχουμε σκληρή μάχη για να αποτραπεί μια προεδρία Marine Le Pen.
Η Μεγάλη Βρετανία, λόγω της άνευρης κυβέρνησης της Theresa May, έχει εμπλακεί στη δίνη του Brexit, από την οποία δύσκολα θα απεμπλακεί όσο η χαμηλότερη των προσδοκιών πρωθυπουργός δεν προχωρά δυναμικά σε ένα σκληρό Brexit. Η Ιταλία μετά το δημοψήφισμα βρίσκεται σε βαθιά πολιτική και οικονομική κρίση, με το τραπεζικό της σύστημα να κρέμεται από μια κλωστή.
Στην Αυστρία, οι ακραίες δυνάμεις, παρά την ήττα στις προεδρικές εκλογές, συγκέντρωσαν το 47% και θα είναι δύσκολο να αποτραπεί ο δρόμος τους προς την Καγκελαρία στις επόμενες γενικές εκλογές. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στις γενικές εκλογές στην Ολλανδία, όπου είναι πολύ πιθανό να έχουμε νίκη του Geert Wilders (ΦΩΤ. ΔΕΞΙΑ).
Photo by Wouter Engler - Own work, CC BY-SA 4.0.
Και όλα αυτά, όσο και να μην θέλουν κάποιοι να το παραδεχτούν, είναι αποτέλεσμα της αντίδρασης έναντι στις απαξιωμένες Βρυξέλλες μιας τελείως αναποτελεσματικής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός Ευρωκοινοβουλίου που ακόμα βρίσκεται σε αναζήτηση ουσιαστικού ρόλου και στη διαμόρφωση μιας έντονα γερμανικής Ευρώπης.
2017 και διόγκωση της κρίσης…
Όλα αυτά τα προβλήματα αναμένεται να διογκωθούν μέσα στο 2017, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος, αν όχι βεβαιότητα, η Ευρώπη - Ε.Ε. να περιθωριοποιηθεί στρατηγικά στο υπό διαμόρφωση νέο διεθνές σύστημα.
Η Ελλάδα στον Μύθο της…
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διεθνούς στρατηγικής αναθεώρησης, η Ελλάδα συνεχίζει να ζει στο παράλληλο κόσμο της, μόνο που αυτήν τη φορά κινδυνεύει να συνθλιβεί από τις εξελίξεις και από την έντονα αναθεωρητική στρατηγική του Τούρκου Προέδρου, Recep Tayyip Erdogan, και της Τουρκίας, έχοντας μάλιστα απολέσει κάθε είδους στρατηγική συμμαχία. Αλλά ποιος δίνει σημασία; Ο κόσμος συνεχίζει να γυρίζει τα πάνω κάτω και στην Αθήνα ασχολούμαστε με το Eurogroup και το εάν το θέμα του χρέους, με δεδομένο ότι έφτασε το 2060, θα σπάσει το φράγμα του 2100.
* Ο κ. Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και δημοσιογράφος.
