Του Δημήτρη Τσαϊλά*
O Πρόεδρος Ερντογάν έχει ανοίξει ταυτόχρονα, ολόγυρα της Τουρκίας, μέτωπα που εγείρουν στη μνήμη των γειτόνων του, την καταπίεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τελευταία υποστήριξε ότι τα τουρκικά στρατεύματά έχουν εισέλθει στη Συρία με σκοπό τον εκτοπισμό του Προέδρου Άσαντ. Αμφισβήτησε τη συνθήκη της Λωζάνης και στη συνέχεια μίλησε για τα σύνορα της καρδιάς του. Απέτρεψε τους Τουρκοκυπρίους να βρουν λύση στο Κυπριακό ζήτημα και μίλησε για προσάρτηση των κατεχομένων εδαφών της Κύπρου στην Τουρκία. Και στο μακρύ κατάλογο των απειλών έθεσε ζητήματα κυριαρχίας σε Ελληνικά νησιά, όπου μάλιστα για πρώτη φορά μετά το 1996, από αμφισβητούμενα, κατά δήλωσή του, μετατράπηκαν σε Τουρκικά.
Όλα, τα κράτη και τα άτομα, έχουν την τάση να σφάλουν
Έχουμε την τάση να υποτιμούμε τους κινδύνους ή να υπερεκτιμούμε τα οφέλη ή τις πιθανότητες επιτυχίας. Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας και να θεωρήσουμε ότι όλες αυτές οι απειλές είναι πραγματικές. Αυτός που θα μπορούσε να χάσει σε αυτό το γεωπολιτικό παίγνιο, είναι ο ίδιος ο Ερντογάν. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ο Τούρκος πρόεδρος θεωρεί πιθανό αποτέλεσμα τη νίκη, αλλά η προσδοκία της νίκης συχνά έχει ελάχιστη σχέση με την πραγματική εκτίμηση των πολιτικών προϋποθέσεων ή την ισορροπία των δυνάμεων. Μόλις οι αντίπαλες δυνάμεις παρουσιασθούν δυνατότερες και φανεί ότι η πλάστιγγα αρχίσει να γέρνει υπέρ αυτών, έρχεται η αναζήτηση της αποτροπής πάνω απ' όλα. Και εξηγούμαι.
Μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του φετινού καλοκαιριού στην Τουρκία ο πρόεδρος Ερντογάν έχει διχάσει βαθιά την τουρκική κοινωνία, και επέφερε διασπάσεις με τις ακραίες και συχνά εθνικιστικές άναρθρες κραυγές του. Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν κατάφερε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τους ηγέτες και τους υποστηρικτές του πραξικοπήματος, η θέση του δεν είναι τόσο πολύ σταθερή όσο θα μπορούσε να φαντάζεται ότι είναι.
Η ανακοίνωση του Ερντογάν για τον εκτοπισμό του Σύριου προέδρου Άσαντ έρχεται λίγο μετά τη συμφιλίωση με τη Ρωσία μετά από μια περίοδο εξαιρετικά τεταμένων διπλωματικών σχέσεων, ως αποτέλεσμα της τουρκικής κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους πάνω από τη Συρία το 2015. Μέρος της συμφωνίας συμφιλίωσης μεταξύ των προέδρων Πούτιν και Ερντογάν, όπως είχαν δηλώσει ήταν η συνεργασία των δύο χωρών για την επίλυση των ζητημάτων στη Συρία. Αν η Τουρκία στοχεύει να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική της ισχύ για να εκδιώξει τον Άσαντ, η συμφωνία αυτή σήμερα είναι τόσο καλή όσο μια νεκρή συμφωνία, και θα προσθέσουμε και κάτι περισσότερο, αφού κηρύσσοντας τον πόλεμο κατά της νόμιμης κυβέρνησης της Συρίας, η Τουρκία κατά παρέκταση, κηρύσσει τον πόλεμο στη Ρωσία.
Η ελαφρότητα με την οποία ο Ερντογάν ασκεί την εξωτερική πολιτική εκτιμάται ότι είναι και η καταστροφή του
Σαφώς φοβάται ότι όταν ο νέος αμερικανός πρόεδρος Donald Trump αναλάβει τα καθήκοντά του, όλοι οι ισχυροί διεθνείς παίκτες θα αντιταχθούν κατά της αμοιβαίας φιλοδοξίας της Τουρκίας και των διαφόρων μαχητών που δρουν στη Συρία για την απομάκρυνση του Άσαντ. Επίσης μετά τις στρατιωτικές αποτυχίες του είναι πιθανό να θεωρεί ότι η προσπάθειά του να κερδίσει μια σημαντική θέση στην βόρειο Ιράκ δεν πρόκειται να επιτευχθεί όπως είχε προγραμματίσει. Αφού η συμμαχία των δυτικών κατά των μαχητών της ISIS στη Μοσούλη δεν έχει κάνει την πρόοδο που αναμενόταν από τους ηγέτες της. Επιπλέον, οι κουρδικές δυνάμεις για τις οποίες η Τουρκία έχει εισέλθει στο Ιράκ με σκοπό την εξάλειψη τους, φαίνεται να αγωνίζονται με αυταπάρνηση και με ηθικό υψηλότερο από των τουρκικών και των αμερικανοευρωπαίων συμμάχων.
Εξίσου κρίσιμη είναι η συνεχιζόμενη υποχώρηση του λεγόμενου Ελεύθερου Συριακού Στρατού, αυτούς δηλαδή που μάχονται κατά των δυνάμεων του Άσαντ και συνεργάζονται στενά με την Τουρκία. Από τη στιγμή που φαίνονται ανίκανοι να διαμορφώσουν αξιόπιστο δυναμικό, η Τουρκία μάλλον ψάχνει τρόπο να τους ενισχύσει ή και ακόμη να εμπλακεί ακόμη περισσότερο και να επιφέρει καίρια κτυπήματα μόνη της.
Τέλος, η απογοήτευση να επιβάλουν οι δυτικοί σύμμαχοι μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη Συρία, κάτι που θα καθήλωνε τα αεροπλάνα της Ρωσίας και της Συρίας, δηλώνει ότι στη Συρία έρχονται όλο και πιο κοντά στην από κοινού αντιμετώπιση των μαχών οι μεγάλες δυνάμεις.
Συμπεράσματα
Πρώτα απ' όλα, ο Ερντογάν είναι γνωστός για το θόρυβο των δηλώσεών του, πολεμοχαρής απειλητικός με εθνικιστική ρητορική, που στοχεύει περισσότερο στους υποστηρικτές του στο εσωτερικό της Τουρκίας παρά στο διεθνές ακροατήριο. Αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν μια πιθανή εξήγηση.
Δεύτερον, η ρωσική κυβέρνηση, ίσως ακόμη και ο ίδιος ο πρόεδρος Πούτιν, εκτιμάται ότι θα του εξηγήσουν πλήρως τις συνέπειες των πράξεών του. Αφού με τα καμώματα του θα μπορούσε να φέρει τα τουρκικά στρατεύματα σε άμεση σύγκρουση όχι μόνο με τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας και της Συρίας, αλλά και με εκείνες του Ιράν και της Χεζμπολάχ.
Με τις ΗΠΑ να μην εμπλέκονται στη σύγκρουση, καθώς οι συριακές και ρωσικές δυνάμεις διεξάγουν μια συγκλονιστική μάχη στο Χαλέπι, οι τουρκικές δυνάμεις σύντομα θα μειονεκτούν έναντι των υπέρτερων αντιπάλων.
Αν τελικά τα πράγματα πάνε άσχημα για την Τουρκία στη Συρία, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα πολύ πιο οργανωμένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν, αφού δεν μπορεί να βλέπει μακριά. Ο Ερντογάν αποδεικνύει με τις πράξεις του ότι είναι αμετροεπής. Η επόμενη κίνησή του θα καθορίσει κατά πόσον ή όχι είναι επίσης ένας ηλίθιος.
Αντί επιλόγου
Όσον αφορά τα καθ' ημάς σίγουρα ο πόλεμος δεν είναι επιδιωκόμενος ακόμη κι' αν πιστεύουμε ότι έχουμε την ευκαιρία να κερδίσουμε. Αλλά να γνωρίζουμε ότι οι συνθήκες πολέμου πάντα υπάρχουν. Ως εκ τούτου η συνεχής επαγρύπνηση είναι απαραίτητη, και η ισχυρή θέληση για να νικήσεις τον εχθρό είναι απαραίτητη. Είναι ανθρώπινο να επιθυμούμε να αναλάβουμε κινδύνους. "Οι άνθρωποι παρασύρονται, άλλοι μεν από την τόλμη, την οποία εμπνέει στον φτωχό η ανάγκη, άλλοι από την πλεονεξία, στην οποία ωθούν τον πλούσιο η αλαζονεία και η αυτοπεποίθηση" ή καλύτερα θα λέγαμε, η ελπίδα και η απληστία, είναι πολύ ισχυρότερες από τους κινδύνους που υπονομεύουν την αποτροπή. Αυτά έλεγε ο πάντα επίκαιρος Θουκυδίδης!!!
*Ο Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
