Του Νίκου Μελέτη
Την «αθώωση» και εξωραϊσμό της Τουρκίας αλλά και την κληροδότηση ενός πλαισίου το οποίο είναι καταδικασμένο σε αποτυχία εάν δεν υπάρχει ριζική μεταστροφή της τουρκικής πολιτικής στο Κυπριακό, επιχειρεί ο απίθανος Νορβηγός, ειδικός βοηθός του ΓΓ του ΟΗΕ Έσπεν Άιντε.
Ο κ. Άιντε που όπως ο ίδιος δηλώνει θα αποχωρήσει από την θέση του για να δοκιμάσει και πάλι την τύχη του στις νορβηγικές εκλογές ,ετοιμάζει την έκθεση του ΓΓ προς το ΣΑ για την διαδικασία των συνομιλιών η οποία τουλάχιστον σε αυτή την φάση της ολοκληρώθηκε με το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας.
Σε συνέντευξη του στο ΚΥΠΕ ο κ. Άιντε επιμένει στην θέση του για «ευθύνες όλων όσων συμμετείχαν στην Διάσκεψη» για το αδιέξοδο ,αποφεύγοντας έτσι να καταλογίσει τις ευθύνες εκεί που πραγματικά υπήρξαν ,ενώ ο ίδιος ο κ. Γκουτιέρες παραδέχθηκε ότι η τουρκική πλευρά τα «γύρισε» στο θέμα των Εγγυήσεων, και υποχρεώθηκε μάλιστα ο ίδιος να απολογηθεί για την... λανθασμένη εντύπωση που είχε αποκομίσει…
Η Συνέντευξή του κ. Άιντε «συμπτωματικά» δόθηκε ενώ είχε γίνει γνωστό ότι ο Νίκος Κοτζιάς με συνεντεύξεις του στον Φιλελεύθερο στην Κύπρο και στην «Νέα Σελίδα» στην Αθήνα επιτίθεται με σφοδρότητα εναντίον του, για την ανεπάρκεια του την μονομέρεια του και τα υπόγεια παιγνίδια με συγκεκριμένα συμφέροντα...
Ο κ. Άιντε για λόγους που μόνο την δική του υστεροφημία και την εικόνα της Τουρκίας εξυπηρετούν, επιμένει σε μια μαγική εικόνα: ότι τα πράγματα κινούνταν προς μια σημαντική πρόοδο (breakthrough) στις εγγυήσεις, αλλά εξακολουθούσαμε να έχουμε τα εκκρεμή ζητήματα για τα στρατεύματα. Μεταξύ της «ρήτρας λήξης της ισχύος» και της αναθεώρησής της διαχρονικά, δεν είχαμε ακόμα την τελική συμφωνία»
Η διαπίστωση αυτή που θέλει να παρουσιάσει κατ αρχήν ότι υπήρχε πρόοδος και επίσης ότι αυτό είχε επιτευχθεί λόγω της θέσης της Τουρκίας στο θέμα των Εγγυήσεων ,είναι απολύτως αναληθής. Ο κ. Άιντε δηλώνει ότι η πεποίθησή των ανθρώπων του ΟΗΕ ήταν ότι θα μπορούσε να γίνει μια συνολική… ανάγνωση και με βάση αυτή να «τεθεί τέρμα στο σύστημα των Εγγυήσεων. Αυτό που δεν μπορούσαμε ακόμα να πούμε ήταν ότι είχαμε την τελική απάντηση στο χρόνο της παρουσίας των στρατευμάτων. Ήταν σαφές ότι τα στρατεύματα θα ήταν μειωμένα και ήταν επίσης σαφές ότι όταν μειώνονταν θα ήταν κάτω στα παλιά επίπεδα. Αλλά μεταξύ της ρήτρας λήξης ισχύος και της ρήτρας αναθεώρησης δεν είχαμε ακόμα την τελική συμφωνία». Για να δικαιολογήσει μάλιστα το γεγονός ότι δεν υπήρχε γραπτή πρόταση που να δικαιολογεί αυτή την πεποίθηση παραπέμπει και σε… προφορικές τοποθετήσεις.
Η αλήθεια βεβαίως είναι ότι το τελευταίο βράδυ στις 6 Ιουλίου στο δείπνο ο κ.Τσαβούσογλου ενώπιον όλων επέμεινε ότι οι Εγγυήσεις δεν θα καταργηθούν αμέσως, αλλά μετά από μια δεκαπενταετία θα πρέπει να επανεξετασθούν. Το review clause (ρήτρα επανεξέτασης) δεν αφορούσε μόνο τα στρατεύματα όπως ψευδώς υποστηρίζει ο κ. Άιντε αλλά και τις Εγγυήσεις.
Επιχειρώντας να προσαρμοσθεί με το πνεύμα του ΓΓ του ΟΗΕ καθώς ο κ. Γκουτιέρες εκφράζοντας την δική αντίληψη ήταν σαφής ότι δεν μπορεί να συνεχισθεί το καθεστώς των Εγγυήσεων, ο κ. Άιντε ξαφνικά και 15 ημέρες μετά το ναυάγιο εμφανίζεται και ο ίδιος να συμμερίζεται την θέση που ο Ν. Κοτζιάς και ο Ν. Αναστασιάδης υποστήριξαν τουλάχιστον από την πρώτη Διάσκεψη της Γενεύης ,δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «… μπορώ να σας πω τώρα ότι από νωρίς είχα την πεποίθηση πως η Συνθήκη Εγγυήσεων και το δικαίωμα επέμβασης έπρεπε να λήξουν αμέσως. Δεν υπάρχει χώρος γι' αυτά σε ένα σύγχρονο κυρίαρχο κράτος….»
Παρ όλα αυτά ακόμη και σήμερα ο κ. Άιντε αφήνει ανοικτό το παράθυρο για παραμονή εσαεί τουρκικών στρατευμάτων στο νησί έστω και στο περιορισμένο μέγεθος της δύναμης που προέβλεπε για Ελλάδα και Τουρκία η Συνθήκης Συμμαχίας του 1960.
Αν και παραδέχεται στην συνέντευξη του ότι η «θέση τη Τουρκίας ήταν ότι οι Εγγυήσεις θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά μετά από αρκετά χρόνια», αναπτύσσει την θεωρία ότι στην διάρκεια των συναντήσεων με τον τούρκο Υπουργό εξωτερικών τόσο ο ίδιος όσο και ο ΓΓ του ΟΗΕ «όταν δοκιμάζαμε την ευελιξία όλων κατανοήσαμε ότι ως συμβολή στο τελικό πακέτο, θα έπρεπε να είναι δυνατόν όλοι να συμφωνήσουν σε άμεσο τερματισμό των επεμβατικών δικαιωμάτων με την έναρξη της ισχύος - αλλά, φυσικά, μόνο εάν συμφωνήσουν με το υπόλοιπο του τελικού πακέτου».
Με αυτό τον τρόπο και με αυτή την υπέρβαση ,θεωρώντας δηλαδή ότι η Τουρκιά θα συμφωνήσει, ενώ η ίδια ποτέ δεν το δήλωσε, είναι προφανές πως η Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά οδηγήθηκε σ αδιέξοδο.
Όμως στην ίδια συνέντευξη έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το «πακέτο» το οποίο ατύπως διαμορφώθηκε στο Κραν Μοντανά και το οποίο θα επιχειρήσει ο κ. Άιντε να θέσει ως πλαίσιο της οποιασδήποτε επομένης προσπάθειας επίλυσης του Κυπριακού. Ένα πακέτο που μάλλον είναι δυσμενές και μονόπλευρο για τους Ελληνοκυπρίους ,που καλούνται να καταβάλλουν σημαντικά ανταλλάγματα προκειμένου η Τουρκιά να δεχθεί την κατάργησή των εγγυήσεων και την εστί και με χρονοδιάγραμμα αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων…
Το πακέτο αυτό αποτελείται από έξι στρατηγικά ζητήματα ,στα οποία ήλπιζε ότι θα μπορούσε να υπάρξει breakthrough,ώστε η Διάσκεψη να μπορεί να χαρακτηρισθεί επιτυχής. Ο κ. Άιντε περιέγραψε ως εξής τα έξι αυτά ζητήματα:
-Πώς θα αντικαταστήσουμε τη Συνθήκη Εγγυήσεων με έναν μηχανισμό εφαρμογής;
-Τι κάνουμε με τα στρατεύματα;
-Αν θα υπάρξει εκ περιτροπής προεδρία και εάν θα είναι με διασταυρούμενη ψήφο και ούτω καθεξής.
-Τι θα συμβεί σε "ένα συγκεκριμένο μέρος" στην εδαφική ρύθμιση;) (σ.σ. Η Τουρκία δεν συμφωνεί με την επιστροφή όλης της Μόρφου)
-Τι συμβαίνει με το καθεστώς ιδιοκτησίας; Θα μπορούσαν να υπάρχουν δύο καθεστώτα, ένα για τις περιοχές που υπάγονται στην εδαφική αναπροσαρμογή και ένα για εκείνες που δεν υπόκεινται σε εδαφική προσαρμογή;
-Πώς αντιμετωπίζουμε το ζήτημα της ισοδύναμης ή ειδικής μεταχείρισης των Τούρκων υπηκόων;”
Ένα πακέτο εξαιρετικά δυσμενές για τους Ελληνοκυπρίους, το οποίο τώρα ο κ. Άιντε λίγο πριν αποχωρήσει, θέλει να αφήσει ως «κληρονομιά» του στην διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού...
